Τι διαφορετικό θα γίνει στην Κύπρο;

Το Κυπριακό παράγει ξανά «ειδήσεις», ύστερα από παρατεταμένη στασιμότητα. Αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά;

Το Συμβούλιο Ασφαλείας θα εγκρίνει (24/1) το ψήφισμα ανανέωσης της UNFICYP στην Κύπρο, σκιαγραφόντας τις προσδοκίες του για τη νέα ευκαιρία που παρουσιάζεται μετά τον διορισμό της απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα, Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ. Αμέσως μετά, η Ολγκίν θα ταξιδέψει στην Κύπρο (27/1) και θα έχει τις πρώτες χωριστές συναντήσεις (30/1) με τους δύο ηγέτες στο νησί, τον Πρόεδρο Ν. Χριστοδουλίδη και τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Φαίνεται ότι είναι μελετημένη και θα αναλώσει χρόνο να ακούσει πολλούς παράγοντες. Ακολούθως θα κάνει γύρο πρωτευουσών καλύπτοντας τις Εγγυήτριες Δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, ΗΒ) καθώς και επίσκεψη στην έδρα της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Μούδιασμα

Η πολυδιαφημισμένη νέα προσπάθεια ξεκινά, αλλά η πολιτική ατμόσφαιρα στην Κύπρο παραμένει αρνητική, γεννώντας απορίες στον κάθε αντικειμενικό παρατηρητή. Σχεδόν κανείς στο επίπεδο της κοινής γνώμης δεν βρίσκει λόγο να είναι αισιόδοξος. Είναι αυτή βοηθητική για να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να αξιοποιηθεί η νέα πρωτοβουλία του ΟΗΕ; Τίποτε δεν είναι τυχαίο!

Στην περίπτωση του Ερσίν Τατάρ, η απάντηση θα μπορούσε να είναι σχετικά απλή: στόχος του είναι να καταδειχθεί και πάλι η αδυναμία εξεύρεσης κοινού εδάφους και να εδραιωθεί στη διεθνή κοινή γνώμη η αντίληψη ότι δεν είναι εφικτό οι δύο κοινότητες να ζήσουν μαζί υπό μία στέγη, ένα κράτος, με ομοσπονδιακή βέβαια δομή.

Τι διακυβεύεται;

Φυσιολογικά, στην ε/κ ηγεσία θα έπρεπε να υπάρχει η ακριβώς αντίθετη επιδίωξη. Εγρήγορση, θετικό κλίμα, ουσιαστικά ανοίγματα, ενημερωμένη κοινή γνώμη για το τι διακυβεύεται. Το μόνο που υπάρχει, όμως, είναι η αντίληψη στην ε/κ ηγεσία ότι η προσέγγιση Τατάρ προδικάζει το αποτέλεσμα και είναι εύκολο να επεξηγηθεί, φτάνει να απαντηθεί το ερώτημα: ποιος ευθύνεται για το αδιέξοδο;

Αυτή η ανάλυση είναι απλοϊκή υπό τα σημερινά δεδομένα γιατί δεν λαμβάνει υπ' όψιν μια σειρά από παράγοντες. Για παράδειγμα, έχουν προηγηθεί πολλές προσπάθειες για την κατάρρευση των οποίων ευθύνη είχε και η ε/κ κοινότητα, ιδίως οι πιο πρόσφατες (2004, 2017). Υποβαθμίζει, επίσης, την ικανότητα της διπλωματίας της Τουρκίας να καθοδηγήσει τον Τατάρ κατά τρόπο ώστε να μην εμφανίζεται εντελώς άτσαλος, ενώ ρίχνει πολύ βάρος διεθνώς, εδώ και καιρό, για να πείσει ότι η ε/κ πλευρά δεν ενδιαφέρεται να μοιραστεί τίποτε.

Ο Τατάρ και οι άλλοι

Σε μια ακόμα πιο βαθιά ανάλυση, η ε/κ ηγεσία γνωρίζει πολύ καλά ότι απέναντί της δεν είναι μόνο ο Τατάρ. Στην τ/κ κοινότητα υπάρχει αξιόλογη αντιπολίτευση, με ισχυρές προσωπικότητες και κοινοτική αλληλεγγύη. Οι τέως ηγέτες, Μ. Ακιντζί, Μ.Α. Ταλάτ, ο νυν ηγέτης του κεντροαριστερού κόμματος Τ. Ερχουρμάν, ο δήμαρχος της τ/κ Λευκωσίας Μ. Χαρμαντζί και πολλοί άλλοι, είναι έτοιμοι να κινητοποιηθούν. Κάτω από πραγματικές συνθήκες, μπορεί να σχηματίσουν ξανά το πλειοψηφικό ρεύμα της λύσης και επανένωσης. Η Λευκωσία θα έπρεπε να είχε έτοιμο σχέδιο δράσης για να δημιουργήσει ένα τέτοιο μομέντουμ.

Ποια ευθύνη;

O Χριστοδουλίδης επεδίωξε την επανάληψη της πρωτοβουλίας, αλλά οι πλείστες ενέργειές του μέχρι στιγμής συνδέθηκαν με ευθύνες που κατά καιρούς… ανέθετε σε άλλους! Για παράδειγμα, άρχισε να μιλά για επανάληψη των συνομιλιών με «πρωταγωνιστικό ρόλο της ΕΕ», προσπερνώντας τον ΟΗΕ που είχε πάντοτε την ευθύνη. Ζήτησε Ευρωπαίο απεσταλμένο «με όρους εντολής από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». Όταν όλοι του υπέδειξαν να αποτεθεί στον Γενικό Γραμματέα, κατέληξε να αποδεχθεί τη μόνη προσφερόμενη φόρμουλα: προσωπικό απεσταλμένο με περιορισμένη εντολή διερεύνησης του εδάφους.

Από τότε που διορίστηκε η Κολομβιανή πρώην ΥΠΕΞ, ο Χριστοδουλίδης ενεργεί με περίεργο τρόπο, αφήνοντας ανοιχτά, στη δική του κριτική, ζητήματα για τον ρόλο της: πόσο χρόνο θα παραμείνει στην Κύπρο, άρα, πόση αφοσίωση θα επιδιώξει. Υπογείως διαρρέουν διπλωματικοί κύκλοι στη Λευκωσία: «πόσο φιλική είναι προς την Άγκυρα»; H Ολγκίν είχε κάποια στιγμή στο παρελθόν χαρακτηρίσει «δημοκρατία» την Τουρκία.

Νέφη και αιχμές

Στο νεφελώδες αυτό κλίμα, το Προεδρικό έχει συνεχώς στο στόχαστρό του τον δεύτερο τη τάξει αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα, Καναδό Κόλιν Στιούαρτ. Τον κατηγορεί ότι τηρεί ίσες αποστάσεις και δεν λέει τα πράγματα με το όνομά τους… Οι τελευταίες εκθέσεις προς το Συμβούλιο Ασφαλείας για όσα συμβαίνουν στη νεκρά ζώνη αντιμετωπίστηκαν με δυσφορία από τη Λευκωσία. Βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τις πληροφορίες που συνεχώς διοχετεύουν στην κοινή γνώμη μέσω ΚΥΠ για τη νεκρά ζώνη. Ο Χριστοδουλίδης διαμαρτυρήθηκε δημοσίως, υποστηρίζοντας ότι ο Στιούαρτ δεν έριξε ευθύνες στην τουρκική πλευρά, αλλά αντίθετα τις επιμέρισε και στις δύο πλευρές: στρατιωτικοποίηση, ενίσχυση στρατιωτικών θέσεων, οχυρωματικά έργα, κάμερες παρακολούθησης, μετακινήσεις θέσεων, φράκτες και μη εξουσιοδοτημένες από την UNFICYP κατασκευές.

Εσχάτως έχουν προστεθεί και οι αναφορές της ΚΥΠ για μεταφορά νέου στρατιωτικού υλικού για τον κατοχικό στρατό μέσω του λιμανιού Αμμοχώστου, ενώ, από τουρκικής πλευράς, κυκλοφορούν πληροφορίες για αναβάθμιση του εξοπλισμού και της Εθνικής Φρουράς για αντικατάσταση. Όλα αυτά έχουν εντείνει μια κατάσταση ανασφάλειας, τη χειρότερη για να αρχίσει κανείς μια ειρηνευτική προσπάθεια.

Πακέτο προς Τ/Κ

Έτσι, τίποτα δεν δείχνει διαφορετικό στην Κύπρο. Μάλλον υποδηλοί εμμονή στην ακολουθούμενη πορεία και προετοιμασία της κοινής γνώμης για τα χειρότερα. Μόνη εξαίρεση είναι, ενδεχομένως, η εξαγγελθείσα πρόθεση Χριστοδουλίδη για μονομερή μέτρα της Κυπριακής Δημοκρατίας προς όφελος των Τουρκοκυπρίων. Κι αυτή, όμως, θα κριθεί στην πράξη μέσα από τον φακό που τα βλέπει η διεθνής κοινότητα.

Ο Χριστοδουλίδης νιώθει την ανάγκη να κάνει κάποιο άνοιγμα, μια χειρονομία που να μετρήσει θετικά στη διεθνή κοινότητα, ιδίως εντός ΕΕ. Αυτό, από τη μία συνιστά έμμεση παραδοχή ότι η θέση της ε/κ πλευράς δεν είναι καθόλου καλή από την εποχή του Κραν Μοντάνα. Από την άλλη, ο Χριστοδουλίδης έχει να διαχειριστεί εσωτερικούς συμμάχους που παραμένουν εξαιρετικά ανελαστικοί, όπως και ο ίδιος, ακόμα και αντιδραστικοί σε οποιαδήποτε μέτρα προς όφελος των Τ/Κ.

Πολύ πιθανόν δε το περιβόητο πακέτο – που εξαγγέλθηκε πολλές φορές στο παρελθόν και περιλαμβάνει κάποιες παροχές υγείας, ωφελήματα Κυπρίων πολιτών κ.ο.κ. – να αξιολογηθεί μέτρια ή και αρνητικά από το Συμβούλιο Ασφαλείας και την ΕΕ που αδημονούν να δουν κάτι για στήριξη της τ/κ κοινότητας, που είναι στα όριά της. Οι προδιαγραφές για να κτιστεί εμπιστοσύνη είναι πολύ απαιτητικές και το πακέτο μπορεί να γίνει μπούμερανγκ: πολύ λίγα, πολύ αργά...

*Το άρθρο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)