Ενέργεια Κύπρου: Προβλέψεις για 2024

Η παγκόσμια ενέργεια θα συνεχίσει να καθοδηγείται από ανησυχίες για την ασφάλεια το 2024, μπροστά από τους κλιματικούς στόχους, καθώς οι πόλεμοι, οι συγκρούσεις και οι απειλές για τις προμήθειες συνεχίζονται. Τα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται, αλλά με τη διαλείπουσα φύση τους να παραμένει μια πρόκληση, τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να χρειάζονται για την παροχή ανθεκτικότητας και αξιόπιστης υποστήριξης.

Με τους περισσότερους αναλυτές να αναμένουν ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2,4%-2,8% το 2024, η παγκόσμια ζήτηση για αργό πετρέλαιο προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2-2,5 εκατομμύρια βαρέλια/ημέρα, διατηρώντας τις τιμές υψηλές, σε ένα εύρος μεταξύ $80-$90/βαρέλι .

Αυτές είναι υψηλότερες από τον μέσο όρο των τελευταίων δύο μηνών, κάτω από τα $80/βαρέλι, και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε αύξηση των τρεχουσών τιμών της βενζίνης στην Κύπρο.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο άγνωστο το 2024 είναι η οικονομική ανάπτυξη και η αύξηση της ζήτησης πετρελαίου της Κίνας. Εάν υλοποιηθούν οι προβλέψεις του ΟΠΕΚ και του ΔΟΕ για την κινεζική ζήτηση πετρελαίου, οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο.

Υπάρχουν, επίσης, κι άλλες αβεβαιότητες που μπορεί να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, όπως τα επίμονα υψηλά επιτόκια, η απειλή των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας και οι γεωπολιτικές εντάσεις.

Καθώς το 2024 είναι έτος εκλογών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) προτρέπει τα κράτη μέλη να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες τους για να αποφύγουν την περαιτέρω τροφοδότηση του πληθωρισμού και ειδικότερα να μην χορηγήσουν ενεργειακή βοήθεια στα νοικοκυριά.

Η ΕΕ προειδοποιεί ότι για την Κύπρο «οι οικονομικοί κίνδυνοι μπορεί να αυξηθούν το 2024, ειδικά δεδομένου ότι η Κύπρος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πετρελαίου και ότι σημαντικοί τομείς, όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός και το εμπόριο μπορεί να είναι ευαίσθητοι σε υψηλά επιτόκια».

Μια άλλη συνέπεια της υψηλής εξάρτησης της Κύπρου από το πετρέλαιο, είναι η έκθεση στις τιμές δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων της ΕΕ. Αυτές προβλέπονται κατά μέσο όρο να φτάσουν περίπου τα €90/τόνο CO2 το 2024, σε σύγκριση με λιγότερο από €80/τόνο CO2 τώρα. Το συνολικό κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής στην Κύπρο θα μπορούσε να ξεπεράσει τα €350 εκατομμύρια ευρώ το 2024.

Για τους πολύπαθους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας της Κύπρου, αυτό σημαίνει ότι το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής που προστίθενται στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί το 2024. Σε συνδυασμό με τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου, αυτό σημαίνει ότι, όχι μόνο το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας θα παραμείνει υψηλό, αλλά, χωρίς ελπίδα μετάβασης στο φυσικό αέριο φέτος, θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο.

Ενέργεια στην Κύπρο

Η Κύπρος ανέλαβε μια σειρά από σημαντικές δεσμεύσεις στο COP28, την παγκόσμια σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Ντουμπάι τον Δεκέμβριο. Καλό θα ήταν να επισπεύσουμε την εφαρμογή τους και να μας καθοδηγήσουν το 2024.

Οι βασικές είναι ο τριπλασιασμός των ΑΠΕ -στο 50% της ηλεκτρικής ενέργειας- και ο διπλασιασμός της ενεργειακής απόδοσης έως το 2030, σε συνδυασμό με τη μετάβαση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο φυσικό αέριο, και για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Ας ξεκινήσουμε με το πολυσυζητημένο φυσικό αέριο. Μεγάλος σάλος έγινε το 2023 για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Αφροδίτη. Η Chevron επιμένει στη βελτιστοποίηση του σχεδίου ανάπτυξης του 2019, που σημαίνει ότι θα εξετάσει εναλλακτικούς τρόπους ανάπτυξης του κοιτάσματος, με πρωταρχικό στόχο τη μείωση του κόστους. Ο υπουργός ενέργειας της Κύπρου αναμένει μόνο μια απλή ενημέρωση του σχεδιασμού, χωρίς αλλαγές στις βασικές υποδομές. Μια διαφορετική επιλογή λέξεων, αλλά καθοριστική.

Όταν λήξει η τελευταία παράταση υποβολής νέου σχεδίου από την Chevron στις 31 Μαρτίου, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να παραμείνουν οι διαφορές. Ελπίζω να είμαστε έτοιμοι και να πάρουμε αποφάσεις που συνδυάζουν και εξισορροπούν, τόσο τεχνοοικονομικές όσο και γεωπολιτικές παραμέτρους και συμφέροντα. Το σημαντικό είναι να μην καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις σε ανεπιθύμητη κατάρρευση, με ακόμη περισσότερες καθυστερήσεις και με πολιτικές διαστάσεις.

Η Eni αναμένεται να ολοκληρώσει την επιβεβαιωτική γεώτρηση του κοιτάσματος Κρόνος στις αρχές του 2024, με την προσδοκία ότι θα είναι θετική. Ανάλογα με το αποτέλεσμα, είναι πιθανό η Eni να πραγματοποιήσει και επιβεβαιωτική γεώτρηση στο Καλυψώ. Η Eni θα ακολουθήσει τις γεωτρήσεις με την υποβολή σχεδίου ανάπτυξης, πολύ παρόμοιου με αυτό της Chevron, δηλαδή χωρίς FPU, αλλά μια σύνδεση αγωγού με τις υποχρησιμοποιούμενες εγκαταστάσεις φυσικού αερίου Zohr στην Αίγυπτο.

Θα ήταν περίεργο να αποδεχθούμε το σχέδιο της Eni και να απορρίψουμε το σχέδιο της Chevron. Θα χρειαστεί στενότερος συντονισμός μεταξύ του Προέδρου και του Υπουργείου Ενέργειας για να αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις.

Πριν φύγουμε από την ΑΟΖ υπάρχει και το θέμα τουρκικών επεμβάσεων. Η επιθετικότητα που είδαμε τα προηγούμενα χρόνια δεν αναμένεται το 2024, αλλά η Τουρκία θα βάλει το φυσικό αέριο στην πρώτη γραμμή των συζητήσεων, με δύσκολες απαιτήσεις που θα δημιουργήσουν διλήμματα, όταν και αν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Η κυπριακή πλευρά θα πρέπει να είναι έτοιμη με θέσεις και επιχειρήματα που θα αντέχουν στον έλεγχο.

Με κάποια ευελιξία, και αποκλείοντας οποιεσδήποτε απροσδόκητες γεωπολιτικές εξελίξεις, το 2024 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που θα δει πρόοδο η ανάπτυξη του κυπριακού φυσικού αερίου.

Δυστυχώς, δεν θα είναι το ίδιο για τον τερματικό σταθμό εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Οι καθυστερήσεις θα συνεχιστούν. Αν και η πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης (FSRU) θα είναι έτοιμη, η παράδοση του τερματικού σταθμού και των εγκαταστάσεων στο Βασιλικό θα καθυστερήσει.

Επιπλέον, με τις συνεχιζόμενες καθυστερήσεις στην ανάθεση της κατασκευής, οι αγωγοί φυσικού αερίου που θα συνδέουν τον τερματικό στο Βασιλικό με τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής της ΑΗΚ, της Paramount Energy Corporation και της PEC δεν θα είναι έτοιμοι το 2024. Και με τις περίπλοκες διαδικασίες που πρέπει να ολοκληρωθούν πριν τη μετάβαση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο φυσικό αέριο, θα είμαστε τυχεροί αν αυτό επιτευχθεί μέχρι το 2025.

Ως αποτέλεσμα, η Κύπρος θα συνεχίσει να μαστίζεται από υψηλές εκπομπές άνθρακα και αυξανόμενο κόστος δικαιωμάτων εκπομπής. Οι αμέτρητες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση αυτού του έργου κοστίζουν στην Κύπρο και στους καταναλωτές ενέργειας εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Είναι επιτακτική ανάγκη να διερευνηθεί αυτό από τον Γενικό Ελεγκτή.

Αυτές οι καθυστερήσεις επιδεινώνουν την ενεργειακή φτώχεια. Καθώς η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα αποθαρρύνουν τις ενεργειακές επιδοτήσεις, οι ευάλωτοι καταναλωτές θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα με μη προσιτές τιμές. Η φορολόγηση των τεράστιων πλεονασματικών κερδών από τις ΑΠΕ -την τελευταία διετία και το 2024- και η χρήση τους για τη επιδότηση ευάλωτων καταναλωτών θα μπορούσε να βοηθήσει, αλλά φαίνεται να μην υπάρχει πολιτική βούληση να εφαρμοστεί.

Κάτι εποικοδομητικό το 2024 είναι ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν θετικές εξελίξεις σε ΑΠΕ, οικιακά φωτοβολταϊκά, μπαταρίες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και ίσως και αναβάθμιση του δικτύου και του EuroAsia Interconnector. Η εκταμίευση πόρων από το ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα βοηθήσει στην ανάπτυξη έργων πράσινης ενέργειας.

Όμως, δεδομένης της θλιβερής ιστορίας μας όσον αφορά την υλοποίηση ενεργειακών έργων από την κυβέρνηση, μπορεί να μην είναι βέβαιο ότι κάποια από αυτά θα ξεκινήσουν πραγματικά το 2024. Οποιεσδήποτε επιτυχίες μέχρι στιγμής έχουν σημειωθεί στον ιδιωτικό τομέα.

Η πρόκληση το 2024 θα είναι ότι αυτά τα έργα πρέπει να ανατεθούν με βάση πραγματικά ανταγωνιστικούς διαγωνισμούς. Διαφορετικά, η Κύπρος θα κινδυνεύσει να συνεχίσει να μαστίζεται από περιοριστικές, μη ανταγωνιστικές πρακτικές που μέχρι στιγμής έχουν οδηγήσει σε υψηλές τιμές ΑΠΕ, συμβάλλοντας στις δυσβάσταχτες τιμές του ηλεκτρισμού σε βάρος των καταναλωτών.

Το πιο σημαντικό πράγμα το 2024 θα είναι να απομακρυνθούμε από τα λόγια και να προχωρήσουμε στη δράση. Μην περιμένετε όμως θαύματα. Αλλά και χωρίς θαύματα, περιμένω ότι θα έχουμε κάποιες θετικές εξελίξεις.

*Aνώτερου συμβούλου του Παγκόσμιου Κέντρου Ενέργειας, του Ατλαντικού Συμβουλίου (the Global Energy Centre, the Atlantic Council).