«COP28 του ΟΗΕ για το κλίμα: Επιτεύγματα μέχρι σήμερα» του Δρος Χαράλαμπου Έλληνα

Η 28η ετήσια παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, COP28, πραγματοποιείται φέτος στο Dubai. Ξεκίνησε στις 30 Νοεμβρίου και θα ολοκληρωθεί στις 12 Δεκεμβρίου. Με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες να φτάνουν σε υψηλά ρεκόρ και τα ακραία καιρικά φαινόμενα να συμβαίνουν συχνότερα και να επηρεάζουν ολόκληρο τον κόσμο, αυτή η COP είναι ζωτικής σημασίας. Θα κάνει απολογισμό της προόδου σχετικά με τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και θα καθορίσει την πορεία μέχρι το 2030.

Καθώς η COP28 εισέρχεται στη δεύτερη, και αποφασιστική, εβδομάδα της, είναι καιρός να αναθεωρήσουμε τι έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα και τι έρχεται στη συνέχεια. Έχει γίνει ένα δυνατό ξεκίνημα, με οκτώ νέες, και σημαντικές, πρωτοβουλίες που επικεντρώνονται στην προσαρμογή και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, υποστηριζόμενες από νέες δεσμεύσεις χρηματοδότησης, οι οποίες, όταν εφαρμοστούν, μπορούν να μειώσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Η Κύπρος είναι συμβαλλόμενο μέρος σε αυτή τη σύνοδο και είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις στα σχέδιά της για το κλίμα.

Πρωτοβουλίες

Στην κορυφή της λίστας των νέων πρωτοβουλιών είναι η δέσμευση για τριπλασιασμό της παγκόσμιας εγκατεστημένης δυναμικότητας παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε τουλάχιστον 11.000 GW και διπλασιασμός του παγκόσμιου μέσου ετήσιου ρυθμού βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης από περίπου 2% σε πάνω από 4% κάθε χρόνο έως το 2030, που εγκρίθηκε από 124 χώρες. Επιπλέον, 20 χώρες έχουν δεσμευτεί να τριπλασιάσουν την πυρηνική ενέργεια έως το 2050.

Πενήντα πέντε εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων 29 εθνικών πετρελαϊκών εταιρειών, υπέγραψαν τον «Χάρτη απανθρακοποίησης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου» (OGDC), δεσμευόμενες να μηδενίσουν τις εκπομπές μεθανίου έως το 2030 και να μηδενίσουν τις εκπομπές από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου έως το 2050 το αργότερο.

Ο Industrial Transition Accelerator (ITA), που «θα επιταχύνει την απαλλαγή από τον άνθρακα σε τομείς βαρέων εκπομπών και θα ενθαρρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους τεχνικούς εμπειρογνώμονες και τον χρηματοοικονομικό κλάδο να συνεργαστούν με τις βιομηχανίες για να ξεκλειδώσουν τις επενδύσεις που χρειάζονται και να κλιμακώσουν την εκτέλεση και την παράδοση έργων μείωσης εκπομπών», υιοθετήθηκε από 35 εταιρείες και 6 οργανώσεις.

Το «Global Cooling Pledge» εγκρίθηκε από 64 χώρες. Στόχος του είναι η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών ψύξης κατά 68% έως το 2050. Η ψύξη αντιπροσωπεύει το 7% των παγκόσμιων εκπομπών και αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2050.

Για πρώτη φορά, 144 χώρες υπέγραψαν την πρωτοβουλία «Γεωργία, Τρόφιμα και Κλίμα» που αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο της γεωργίας και των συστημάτων τροφίμων στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Στοχεύει στην προώθηση της «ασφάλειας τροφίμων και διατροφής, στην ενίσχυση ολοκληρωμένης διαχείρισης του νερού στη γεωργία και στα συστήματα τροφίμων, και στη μεγιστοποίηση των κλιματικών και των περιβαλλοντικών οφελών που συνδέονται με τη γεωργία και τα συστήματα τροφίμων». Αυτό υποστηρίζεται από μια σειρά άλλων πρωτοβουλιών και μια αρχική χρηματοδότηση ύψους $2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η Διακήρυξη για την «Κλιματική Ανακούφιση, Ανάκαμψη και Ειρήνη» εγκρίθηκε από 75 χώρες και 40 οργανισμούς. Στόχος της είναι να κινητοποιήσει ενισχυμένη οικονομική στήριξη και να αυξήσει τις επενδύσεις για την προσαρμογή και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.

Υπήρξε, επίσης, υποστήριξη από 133 χώρες για τη διακήρυξη «Κλίμα και Υγεία» που τονίζει τη σημασία της ενσωμάτωσης της υγείας στις πολιτικές για το κλίμα.

Ο Συνασπισμός για «Πολυεπίπεδες Συνεργασίες Υψηλής Φιλοδοξίας» (CHAMP), που στοχεύει να εντοπίσει και να ενισχύσει τους μοχλούς για την αύξηση και την επιτάχυνση της ανάπτυξης της χρηματοδότησης για το κλίμα, για να μπορέσουν οι πόλεις και οι τοπικές κυβερνήσεις να ανταποκριθούν στην κλιματική κρίση, εγκρίθηκε από 65 χώρες.

Δεσμεύσεις Κύπρου

Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης μίλησε στις 30 Νοεμβρίου στο COP28 και αναφέρθηκε στις ραγδαίες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Κύπρο και την περιοχή. Μίλησε επίσης για τα βήματα που πρέπει να γίνουν στην Κύπρο για την εφαρμογή του περιφερειακού σχεδίου δράσης για το κλίμα της Ανατολικής Μεσογείου, προσθέτοντας ότι «είναι σαφές ότι πρέπει να δράσουμε επειγόντως, αποφασιστικά και συλλογικά». Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα λάβει τώρα την προτεραιότητα που χρειάζεται.

Η Κύπρος δεσμεύτηκε σε μια σειρά πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων:

• Να τριπλασιάσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να διπλασιάσει την ενεργειακή απόδοση έως το 2030

• Στην αειφόρο γεωργία, ανθεκτικά συστήματα τροφίμων και δράση για το κλίμα, οι στόχοι των οποίων περιγράφονται παραπάνω

• Στην κλιματική υγεία

• Στις δίκαιες μεταβάσεις που ανταποκρίνονται στο φύλο, ενισχύοντας τη συμμετοχή των γυναικών

• Στην απαλλαγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα, παρόλο που η Κύπρος δεν χρησιμοποιεί άνθρακα!

Αυτό που είναι σημαντικό τώρα είναι αυτές οι δεσμεύσεις να συμπεριληφθούν στο επικαιροποιημένο «Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος» έως το 2030 και να εφαρμοστούν. Ο τριπλασιασμός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ο διπλασιασμός της ενεργειακής απόδοσης έως το 2030 θα αποφέρει μεγάλα οφέλη στο νησί και θα πρέπει πλέον να γίνει κορυφαία προτεραιότητα.

Είναι ενδιαφέρον ότι, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, επτά στους δέκα Κύπριους λένε ότι «θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερο φόρο εισοδήματος για να βοηθήσουν τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα να αντιμετωπίσουν το κόστος της πράσινης μετάβασης, ενώ λίγο περισσότεροι από τους μισούς εκτιμούν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ως κύρια ανησυχία».

Με την πλειοψηφία των Κυπρίων να υποστηρίζει τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και την ΕΕ να θέτει φιλόδοξους στόχους, τίποτα δεν θα πρέπει να εμποδίσει την Κύπρο να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της, μάλιστα το αντίθετο.

Χρηματοδότηση

Πάνω από $83 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δεσμευτεί ή συνεισφέρθησαν μέχρι στιγμής για την υποστήριξη των παραπάνω πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένων $726 εκατομμυρίων δολαρίων για το Ταμείο «Απώλειες και Ζημίες», το οποίο τελικά τέθηκε σε λειτουργία σε αυτό το COP, $12,8 δισεκατομμύρια δολάρια για το «Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα» και $30 δισεκατομμύρια δολάρια για το «Catalyst Climate Fund» που ανακοινώθηκε από τα ΗΑΕ. Περισσότερη χρηματοδότηση αναμένεται κατά το δεύτερο μέρος της συνόδου.

Επιπλέον, οι Πολυμερείς Τράπεζες Ανάπτυξης (MDBs), υπό την ηγεσία της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεσμεύτηκαν από κοινού να συνεισφέρουν $61 δισεκατομμύρια δολάρια για το κλίμα για οικονομίες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Μπαίνοντας στην τελική φάση

Με περίπου 100.000 αντιπροσώπους -μαζί και εγώ- και 200 χώρες να συμμετέχουν, αυτή είναι η μεγαλύτερη Σύνοδος COP που έγινε ποτέ, κάτι που δείχνει πόσο ψηλά το κλίμα έχει ανέβει στην παγκόσμια ατζέντα. Περιλαμβάνει επίσης έναν αριθμό ρεκόρ συμμετεχόντων από τον κλάδο ορυκτών καυσίμων, πάνω από 2.400, που επικρίθηκε από ακτιβιστές, αλλά χαιρετίστηκε από άλλους που το βλέπουν σαν μια ευκαιρία να συμβάλει ο κλάδος στη δράση για το κλίμα.

Με τόσες πολλές νέες και καλά υποστηριζόμενες, πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις χρηματοδότησης, η COP28 μπορεί ήδη να διεκδικήσει επιτυχία.

Καθώς η COP28 προχωρά στη δεύτερη και τελευταία της εβδομάδα, η εστίαση είναι ήδη στα ορυκτά καύσιμα. Το προσχέδιο της συνόδου περιλαμβάνει όλες τις πιθανές επιλογές: κατάργηση, σταδιακή κατάργηση ή να μην γίνει καμία αναφορά. Μένει να δούμε ποια θα είναι η τελική επιλογή, αλλά αυτό δεν πρέπει να μειώνει τα επιτεύγματα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα.

Από την Παρασκευή και μετά, η προσοχή θα στραφεί στην οριστικοποίηση του Παγκόσμιου Απολογισμού Stocktake, που αναμένεται να αποτελέσει αντικείμενο έντονων πολιτικών συζητήσεων και διαπραγματεύσεων. Ο Simon Stiell, εκτελεστικός γραμματέας του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, κάλεσε τις κυβερνήσεις να αναλάβουν πιο τολμηρή δράση για το κλίμα. Τόνισε ότι «η COP28 πρέπει να επιφέρει μια μεγάλη αλλαγή: όχι μόνο ᾽τι᾽ πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις, αλλά και ᾽πώς᾽ να ολοκληρώσουν το έργο».

Μετά τη λήξη της συνόδου, ο κρίσιμος στόχος θα είναι να μετατραπούν όλες οι συμφωνημένες πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις χρηματοδότησης σε πραγματικότητα μέσω ταχείας και διαφανούς εφαρμογής.