Γιατί η Κύπρος μένει στάσιμη;

Στην Αθήνα το μεσημέρι της Πέμπτης (7/12), Μητσοτάκης και Ερντογάν έδωσαν νέα ώθηση στη βελτίωση των ε/τ σχέσεων, αφήνοντας ξανά σε αμηχανία τη Λευκωσία. Τα ερωτήματα προς την κυπριακή ηγεσία πληθαίνουν: «Πώς αυτοί (η Ελλάδα και η Τουρκία) προχωρούν κι εμείς (η Κύπρος) μείναμε πίσω θεατές στο πρόβλημά μας;»

H επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα συνοδεύθηκε με θετικό κλίμα και συμβολισμούς. Μητσοτάκης και Ερντογάν υπέγραψαν Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας και έδειξαν διάθεση να αναλάβουν ηγετική ευθύνη, κατά το πρότυπο Βενιζέλου - Ινονού. Τέτοιες αναφορές στην Κύπρο ηχούν παράξενα σε μια περίοδο που η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη από ειδήσεις για «εισβολές» του τουρκικού στρατού στη νεκρά ζώνη.

Η επόμενη φάση

Οι Μητσοτάκης και Ερντογάν αιφνιδίασαν θετικά ακόμα και τους πιο ανοιχτούς στην ε/τ επαναπροσέγγιση. Οι δε συνήθεις καχύποπτοι υποψιάζονται ότι η «νέα εποχή» παύει να είναι διακηρυκτική, αποκτά δυναμική και η εμπιστοσύνη εδραιώνεται. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου, φάνηκε ότι οι δύο ηγέτες προετοιμάζονται για τα ακόμα πιο δύσκολα, τις διαφορές στη θάλασσα. Ο Μητσοτάκης μίλησε για την «επόμενη φάση» που «μπορεί να είναι η αναζήτηση λύσης στη μόνη διαφορά, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ». Τόνισε χαρακτηριστικά: «Μέχρι τώρα πετύχαμε οι σχέσεις να επανέλθουν σε ήρεμα νερά. Οφείλουμε σε αυτά τα ήρεμα νερά να διασφαλίσουμε ότι θα φυσήξει ούριος άνεμος».

Ο Ερντογάν έδωσε το ίδιο στίγμα, λέγοντας: «Θέλουμε να μετατρέψουμε το Αιγαίο σε μία θάλασσα ειρήνης και συνεργασίας. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα μεταξύ μας τόσο μεγάλο που να μην μπορεί να επιλυθεί, αρκεί να κινηθούμε με καλή πίστη. Επιθυμούμε να γίνουμε παράδειγμα σε όλον τον κόσμο με τα κοινά βήματα που θα κάνουμε».

Φαγούρα στη Λευκωσία

Στη Λευκωσία, το «μούδιασμα» του περασμένου καλοκαιριού έγινε …φαγούρα. «Μακάρι να προκύψουν θετικά αποτελέσματα, θεωρώ ότι η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι κάτι που θα βοηθήσει και τις δικές μας προσπάθειες…», σχολίασε ο Κύπριος Πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης. Βέβαια, ο φιλικά προσκείμενος Τύπος στον Χριστοδουλίδη, εδώ και ημέρες υποδαύλιζε ειδήσεις που ήθελαν το Κυπριακό να γίνεται «καυτή πατάτα» στην ατζέντα της Αθήνας. Μάλιστα, τα κυπριακά κανάλια μετέδωσαν βίντεο με τυχαίο τετ - α - τετ Χριστοδουλίδη – Ερντογάν στο Ντουμπάι στο περιθώριο της Διάσκεψης για το Κλίμα (1/12). Στα 30 δευτερόλεπτα που εμφανίζεται ο Χριστοδουλίδης να μιλά στον Ερντογάν, υποτίθεται ότι του ζήτησε να δεχθεί τον διορισμό απεσταλμένου του ΟΗΕ. Ο Τούρκος Πρόεδρος, σύμφωνα με το Προεδρικό, απάντησε: «Θα πάω στην Αθήνα και μετά θα δούμε…».

Τελικά, παραμονές της επίσκεψης Ερντογάν έγινε γνωστό ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά – άρα και η Άγκυρα – είχαν ήδη ανάψει το πράσινο φως για τον διορισμό, ως απεσταλμένης του Αντόνιο Γκουτέρες, της πρώην ΥΠΕΞ της Κολομβίας Μαρία Άνχελα Κουεγιάρ. Έτσι, το ζήτημα προσπεράστηκε. Στις δηλώσεις του, ο Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην ανάγκη για επανεκκίνηση του διάλογου από εκεί που διακόπηκε το 2017 (Κραν Μοντάνα): «Για μας, το λέω καθαρά, δεν υπάρχει άλλη λύση πέραν των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών». Ο δε Ερντογάν περιορίστηκε απλώς να πει ότι η Τουρκία θέλει «δίκαιη και βιώσιμη λύση με βάση τις πραγματικότητες», χωρίς να κάνει αναφορά σε «δύο κράτη», που είναι η διακηρυγμένη θέση του.

Η κυπριακή κοινή γνώμη

Η θετική τροπή των ε/τ σχέσεων γεννά συνεχώς ερωτήματα στην κυπριακή κοινή γνώμη και ο Χριστοδουλίδης νιώθει άβολα να δώσει απαντήσεις. Το κλίμα είναι αρνητικό, η στάση της Τουρκίας στη νεκρά ζώνη προκαλεί προβλήματα και οι σχέσεις με την τ/κ κοινότητα είναι μηδενικές. Ο ίδιος ο Κύπριος Πρόεδρος δεν έχει πρόβλημα να τροφοδοτεί το αρνητικό κλίμα με δικές του αχρείαστες δηλώσεις. Καμία πρωτοβουλία δεν αναλαμβάνει για να το αλλάξει.

Οι δυνάμεις που υποστηρίζουν τον Χριστοδουλίδη είναι εμμονικές στα ε/τ και θεωρούν την Ελλάδα και την Τουρκία καταδικασμένες στην εχθρότητα. Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος αφήνει αιχμές στον Μητσοτάκη για «ξεπούλημα» της Κύπρου. Όμως, μια άλλη μερίδα Κυπρίων, εκτιμούν ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αυτοί (η Ελλάδα και η Τουρκία) κάποτε θα τα βρουν, ενώ εμείς (η Κύπρος, δηλαδή) θα μείνει μόνη της. Τώρα σχηματίζεται και μια τρίτη άποψη: γιατί ο Ερντογάν κάνει θετικά ανοίγματα στην Ελλάδα, ενώ την ίδια στιγμή παραμένει τόσο άτεγκτος στην Κύπρο; Σε όλα αυτά, το μόνο που λέει ο Χριστοδουλίδης στην κοινή γνώμη είναι ότι «είναι και θέση της Αθήνας ότι δεν μπορεί να υπάρξει πλήρης εξομάλυνση χωρίς την επίλυση του Κυπριακού».

Ο Μητσοτάκης δέχθηκε επιτηδευμένη κριτική εκ των ένδον. Ένας πολιτικός με τον οποίο είναι γνωστό ότι ο Χριστοδουλίδης διατηρεί στενές σχέσεις και τα λένε συχνά στην Αθήνα, είναι ο πρώην Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Αυτός, που ελάχιστα ασχολήθηκε ως Πρωθυπουργός με το Κυπριακό, ανέλαβε να σηκώσει τον τόνο αντίδρασης (27/11): « Η Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει με την Τουρκία αφήνοντας πίσω μόνη της την Κύπρο…», Προηγουμένως, σε άλλη παρέμβασή του, είχε υποστηρίξει ότι η επίσκεψη Ερντογάν «δεν ήταν καλή ιδέα…». Όμως, οι απόψεις Σαμαρά δεν φαίνεται να έχουν απήχηση στη Νέα Δημοκρατία.

Παράλληλες πορείες

Οι ε/τ σχέσεις μπήκαν σε νέα φάση. Μετά τον διορισμό της Κολομβιανής Μαρία Κουεγιάρ, ο ΟΗΕ θα αναζητήσει μια ύστατη ευκαιρία για την επανένωση της Κύπρου. Στις 14/12 θα γίνει η πρώτη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τα Ευρωτουρκικά και το Κυπριακό είναι στο τραπέζι.

Ο Μητσοτάκης δείχνει αποφασισμένος να αξιοποιήσει τη συγκυρία. Μελετά κάθε βήμα του, καταθέτει προτάσεις και ο Ερντογάν δείχνει να ανταποκρίνεται. Ο Μητσοτάκης τάχθηκε υπέρ του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Τουρκίας. Υποστήριξε τη φιλελευθεροποίηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Παρουσίασε επίσης έτοιμη συμφωνία – με έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - ώστε οι Τούρκοι πολίτες να μπορούν για όλο τον χρόνο να κάνουν 7ημερες τουριστικές εκδρομές σε 10 νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Η κυπριακή ηγεσία υπό τον Χριστοδουλίδη, έχει μπροστά της τρεις παράλληλες πορείες: Κυπριακό, ε/τ και ευρωτουρκικά. Αν θέλει μπορεί να τις αξιοποιήσει, χωρίς να περιμένει από τον ΟΗΕ και την ΕΕ να της λύσει το πρόβλημα.

*Το άρθρο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στην Εφημερίδα των Συντακτών στην Αθήνα