Ο Μάρτης του καιρού και της οικονομίας

Η συζήτηση γύρω από τα παρατηρούμενα «παράδοξα» της οικονομίας θα μπορούσε να είχε αντικαταστήσει τη συζήτηση γύρω από τον καιρό. Μια συζήτηση που, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, γινόταν όταν δεν είχαμε κάτι άλλο να πούμε. Και λέμε «μέχρι σήμερα», επειδή η συζήτηση γύρω από τις καιρικές συνθήκες δεν είναι πλέον κουβέντα της στιγμής, αφού τα «αλλοπρόσαλλα» σκαμπανεβάσματα και οι εναλλαγές των καιρικών φαινομένων που παρατηρούνται είναι προμηνύματα σοβαρών εξελίξεων γύρω από την κλιματική αλλαγή που συντελείται. Αντίστοιχα, η συζήτηση γύρω από τα «αλλοπρόσαλλα» φαινόμενα της οικονομίας, αν εισερχόμαστε ή όχι σε ύφεση, αν οι πληθωριστικές πιέσεις μειώνονται και πόσο και με ποιο ρυθμό, αν πάει καλά η αγορά, κοκ δεν γίνεται για να περάσει η ώρα. Το θέμα μας απασχολεί επειδή όσο βιώνουμε την ιδιάζουσα συμπεριφορά του καιρού στην καθημερινότητά μας, άλλο τόσο βιώνουμε την ιδιάζουσα συμπεριφορά της οικονομίας. Άλλωστε, πλέον, έχουμε βάλει το χεράκι μας και στα δύο…

Πρόσφατα έγινε, διεθνώς, μεγάλη συζήτηση γύρω από το αν γνωρίζουμε πραγματικά τι συμβαίνει με την οικονομία, αν οι μετρήσεις είναι ορθές, αν, για παράδειγμα, οι αριθμοί των σημαντικών οικονομικών δεικτών στις ΗΠΑ υπόκεινται σε μαγείρεμα, αν μπορούμε να διαπιστώσουμε τα αίτια και τις αφορμές των καταστάσεων που δημιουργούνται και αν αφού το πράξουμε, έχουμε τρόπο να βρούμε τον τρόπο να τα διαχειριστούμε. Όπως, όμως, και με τις καιρικές συνθήκες, όπου βλέπουμε τα σύννεφα στον ουρανό και τη βροχή να πέφτει ή τη ζέστη να μας «καίει», και αντίστοιχα παίρνουμε την ομπρέλα μας ή πάμε για μπάνιο στη θάλασσα (ή και τα δύο ταυτόχρονα!), το ίδιο ισχύει και με τις πραγματικές συνθήκες της οικονομίας, φτάνει να προσδιορίζουμε τον «τόπο, τον τρόπο και τον χρόνο» κάθε φαινομένου.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα, που μάλιστα προβλήθηκε στα ΜΜΕ, αφορούσε την κατάσταση με τον τουρισμό. Αυξάνονται, λέμε, οι αφίξεις αλλά, πάλι λέμε, ότι δεν επωφελούμαστε στον αναμενόμενο βαθμό. Κάποιοι λένε ότι οι τουρίστες δεν ξοδεύουν όσα αναμέναμε. Κάποιοι άλλοι λένε ότι δεν το πράττουν λόγω υψηλών τιμών. Κάποιοι τρίτοι λένε ότι έρχονται στα αεροδρόμια της Δημοκρατίας και έτσι καταγράφονται ως αφίξεις, αλλά ακολούθως παραθερίζουν στα κατεχόμενα, και άρα δεν «μετρούν» στην οικονομία μας. Παρόμοια συζήτηση γίνεται και για την κατάσταση του λιανικού εμπορίου. Ολόκληρες κεντρικές περιοχές των πόλεων παρακμάζουν και το ένα άδειο κατάστημα διαδέχεται το άλλο. Από την άλλη, σε κάποιες προαστιακές περιοχές, ούτε καρφίτσα δεν πέφτει κάτω και κάποιοι θέλουν να φτιάξουν και νέα malls. Το ίδιο και στα ακίνητα. Ολόκληρα κτηριακά συγκροτήματα στα κέντρα των πόλεων μας, στους πλέον ακριβούς δρόμους, δίπλα από πανάκριβους και άδειους πύργους, έχουν αφεθεί στο έλεος της μοίρας τους, ρημαγμένα και μισοάδεια ή χρησιμοποιούμενα, κατά το πλείστον, από αλλοδαπούς χαμηλής εισοδηματικής στάθμης. Την ίδια στιγμή, τα ενοίκια ανεβαίνουν επειδή η προσφορά δεν ικανοποιεί τη ζήτηση. Με άλλα λόγια, επικρατεί, φαινομενικά, μεγάλο μπέρδεμα. Γιατί, λοιπόν, η κατάσταση της οικονομίας, θυμίζει τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, συνήθως, τον Μάρτη; Μια βροχή και μια ζέστη. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι όλα τα πιο πάνω, και αρκετά άλλα «παράδοξα» ισχύουν και παρατηρούνται παράλληλα και ταυτόχρονα, επειδή οι διάφοροι τομείς της οικονομικής δραστηριότητας δεν είναι πάντοτε συντονισμένοι, οι πολιτικές που υιοθετούνται και εφαρμόζονται, ακόμα και εντός των κλάδων της οικονομίας, είναι αποσπασματικές, υστερόβουλες και κάποτε αναποτελεσματικές, και η απόδοση των όποιων ιδιωτικών επενδύσεων και των παραγωγικών προσπαθειών ασύγχρονες. Για όλους αυτούς τους λόγους, πέραν της ανάγκης για καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο στρατηγικό προγραμματισμό, πρέπει να αλλάξει είναι ο τρόπος μέτρησης και ανάλυσης των δεδομένων που προκύπτουν για κάθε κλάδο. Μόνο έτσι θα ξέρουμε τι μας γίνεται και μόνο έτσι θα μπορέσουμε να θεσπίσουμε πολιτικές που να έχουν την επιδιωκόμενη επίπτωση σε κάθε έκαστο τομέα.

Ουσιαστικά, τα στοχευμένα μέτρα, που πλέον έγινε μόδα και τα αναφέρουμε όλοι, άσχετα αν τα εφαρμόζουμε και πώς, προϋποθέτουν στρατηγική στόχευση, ολοκληρωμένη εφαρμογή και στοχευμένη μέτρηση και αξιολόγησή τους. Επειδή μπορεί να μετράμε το ΑΕΠ στη βάση μιας γραμμικής εξίσωσης, ανά τακτά διαστήματα, αλλά τούτο δεν σημαίνει και πάρα πολλά για κάθε τομέα και κλάδο δραστηριότητας. Με άλλα λόγια, είναι έως να αναφερόμαστε στις καιρικές συνθήκες, που πλέον μεταβάλλονται κάθε μερικές ώρες και μέρες, μόνο με όρους εποχιακών μεταβολών, ικανοποιούμενοι, π.χ., να ξέρουμε ότι το καλοκαίρι κάνει ζέστη και τον χειμώνα κάνει κρύο. Η πραγματικότητα, όμως, είναι δραματικά πολυπλοκότερη.

Γι’ αυτό απαιτείται να δώσουμε περισσότερη σημασία στις «λεπτομέρειες» με ασύγχρονες και στοχευμένες ποσοτικές και ποιοτικές συλλογές και αναλύσεις δεδομένων ώστε να ξέρουμε τι πραγματικά συμβαίνει. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να λαμβάνουμε τις δέουσες αποφάσεις για έκαστο ζήτημα. Σε πολύ μεγάλο βαθμό το κάνουμε ήδη, στη στατιστική και στο μάρκετινγκ, και έφτασε η στιγμή να το δούμε να μεταφέρεται και στην πολιτική διαχείριση της οικονομίας και τα δεδομένα να καθορίζουν τις αποφάσεις μας. Όχι η «φασαρία» που κάνει ο κάθε ένας και που δυστυχώς οδηγεί σε αποφάσεις, κάποτε, που επηρεάζουν κάποιο τομέα εις βάρος του συνόλου και χωρίς, ποτέ, να επιτυγχάνεται η πολυπόθητη «στόχευση».