Εκμετάλλευση υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου

Αυτό το άρθρο βασίζεται στην παρουσίασή μου στο 10ο ενεργειακό συμπόσιο που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 17 Νοεμβρίου, που διοργανώθηκε από το Financial Media Way (FMW) και το Ινστιτούτο Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE). Στην έναρξη του συνεδρίου COP27 στην Αίγυπτο, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι «Δεν μειώνουμε απλώς την εξάρτησή μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα -αυτό είναι καλό, αλλά όχι αρκετό- αλλά επιταχύνουμε επίσης μαζικά την ανάπτυξη των ΑΠΕ». Επιπλέον, την περασμένη εβδομάδα ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΚ) Φρανς Τίμερμανς υποστήριξε μια πρόταση της Ινδίας για σταδιακή κατάργηση όλων των ορυκτών καυσίμων, πιθανότατα έως το 2040, ξεκινώντας από το 2030.

Η ΕΕ επιβεβαίωσε την περασμένη εβδομάδα ότι τα κράτη μέλη της συμφώνησαν να αυξήσουν τον στόχο τους για τις εκπομπές για την κλιματική αλλαγή το 2030 το συντομότερο δυνατό, πέρα από το τρέχον 55%. Συμφώνησαν επίσης να επεκτείνουν τις περικοπές εκπομπών στα κτήρια, τις μεταφορές, τη γεωργία, τα απόβλητα και τη μικρή βιομηχανία, με στόχο μείωση 40% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Αυτοί οι στόχοι δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς σημαντική μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού αερίου, με πιθανές συνέπειες στη μελλοντική ανάπτυξη των πόρων φυσικού αερίου και ΑΠΕ της Ανατολικής Μεσογείου.

Θέσεις φυσικού αερίου της ΕΕ

Μέχρι στιγμής φέτος, η ΕΕ έχει μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 16%. Μάλιστα, η μείωση από έτος σε έτος που επιτεύχθηκε τον περασμένο μήνα ήταν 25%. Η στρατηγική REPowerEU δεσμεύεται να επεκτείνει το ποσοστό αυτό στο 30% έως το 2030, στον δρόμο προς μηδενικές εκπομπές έως το 2050.

Τα γεγονότα στην Ουκρανία άλλαξαν ριζικά την ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης. Ο στόχος να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν πριν από το 2050 παραμένει. Αλλά η άμεση προτεραιότητα, τώρα, είναι να εξασφαλιστεί ο ενεργειακός εφοδιασμός για τον ερχόμενο χειμώνα και να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των δραματικών αυξήσεων στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Αν μη τι άλλο, η ενέργεια είναι τώρα μια πολύ πιο άμεση πολιτική ανησυχία από ό,τι πριν από έναν χρόνο. Βραχυπρόθεσμα, η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο εγείρει ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια, και αυτό περιλαμβάνει την εξασφάλιση του εφοδιασμού με ορυκτά καύσιμα.

Η ΕΚ θεωρεί το φυσικό αέριο ως την κύρια πηγή ενεργειακής ανασφάλειας και η μείωση της χρήσης του έχει γίνει ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της μεταβατικής ατζέντας της. Ως αποτέλεσμα, η ΕΚ θεωρεί ακόμη πιο επιτακτική τη στροφή σε πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών.

Αν μη τι άλλο, η Ευρώπη επιταχύνει την έξοδό της από τα ορυκτά καύσιμα, όπως αποδεικνύεται από τη στρατηγική της REPowerEU και τις πρόσφατες δηλώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Είναι όμως ρεαλιστικό; Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έρχονται, αλλά δεν είναι ακόμη αξιόπιστες και δεν αποτελούν λύση εν μία νυκτί - η ενεργειακή μετάβαση είναι μια αργή διαδικασία και θα πάρει χρόνο. Εν τω μεταξύ, η αδιάλειπτη, ασφαλής και αξιόπιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να διασφαλιστεί μόνο με εφεδρική υποστήριξη από ορυκτά καύσιμα, κατά προτίμηση φυσικό αέριο. Στην πραγματικότητα, παρά τις προόδους στις ΑΠΕ, από το 1970 τα ορυκτά καύσιμα παρέχουν περίπου το 80% της παγκόσμιας ενέργειας.

Μια πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) έδειξε ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί ασυνήθιστους «νωχελικούς ανέμους» στην Ευρώπη -δηλαδή παρατεταμένες περιόδους αργών ανέμων- που καθιστούν την αιολική ενέργεια αναξιόπιστη, απαιτώντας υποστήριξη από φυσικό αέριο, όπως συνέβη το 2021 -συμβάλλοντας στην ενεργειακή κρίση- και είναι πιθανό να συμβεί και αυτό τον χειμώνα. Παρόμοια προβλήματα ισχύουν και για την υδροηλεκτρική ενέργεια.

Ο παγκόσμιος στόχος παραμένει η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και η εξάλειψη των εκπομπών άνθρακα. Αλλά μέχρι να φτάσουμε εκεί, ο κόσμος θα χρειαστεί ασφαλείς και προσιτές προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου, και για αρκετό καιρό ακόμη.

Εάν η Ευρώπη δεν το συνειδητοποιήσει αυτό, θα μπει στην επόμενη ενεργειακή κρίση αργότερα αυτή τη δεκαετία, καθώς η ανάγκη για φυσικό αέριο για την αντιστάθμιση των αναξιόπιστων ΑΠΕ γίνεται εμφανής. Χωρίς νέες ανακαλύψεις και παραγωγή, η παροχή φυσικού αερίου θα είναι περιορισμένη, με τις τιμές του φυσικού αερίου και της ενέργειας να ανεβαίνουν… ξανά.

Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να υπάρξει κάποια επανεξέταση. Η Γερμανία είναι κοντά στο να αθετήσει τη δέσμευσή της για να περιορίσει τα κεφάλαια φυσικού αερίου που δόθηκε στο COP26. Η νέα της θέση είναι «επιφυλασσόμαστε του δικαιώματος να κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο για να διαθέσουμε το φυσικό αέριο ως πηγή ενέργειας, τονίζοντας ανά πάσα στιγμή τη μεταβατική του φύση». Θα ακολουθήσει η ΕΕ το παράδειγμα της Γερμανίας πριν από την επόμενη κρίση; Υπάρχουν ήδη ενδείξεις προσπαθειών για αναβολή βασικών νομοθεσιών για την πράσινη συμφωνία.

Ανατολική Μεσόγειος

Στην Ανατολική Μεσόγειο έχουμε κολλήσει στην ιδέα ότι η Ευρώπη χρειάζεται το φυσικό αέριό μας τώρα και πρέπει να τη βοηθήσουμε παράγοντας και εξάγοντας όσο περισσότερο φυσικό αέριο και όσο πιο γρήγορα μπορούμε, αγνοώντας τις δηλωμένες πολιτικές της Ευρώπης για επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης και μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων όσο το δυνατόν περισσότερο και όσο πιο γρήγορα γίνεται.

Το αν αυτή η στρατηγική της ΕΕ πετύχει ή όχι δεν είναι το ζητούμενο. Όσο η Ευρώπη εμμένει σε αυτήν, μια τέτοια πολιτική δεν ευνοεί ούτε υποστηρίζει την αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την ΕΕ.

Και οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου το γνωρίζουν. Χωρίς βεβαιότητα για το ποια θα είναι η ζήτηση φυσικού αερίου της ΕΕ μετά το 2030, και χωρίς την ετοιμότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων κοινής ωφελείας να δεσμευτούν σε μακροπρόθεσμες συμφωνίες φυσικού αερίου, είναι δύσκολο να γίνουν επενδύσεις σε νέα μακροπρόθεσμα έργα παραγωγής.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Tristan Aspray, διευθυντής frontier exploration ExxonMobil, δήλωσε τον περασμένο μήνα στο Economist Summit στη Λευκωσία ότι οι εταιρείες πετρελαίου απαιτούν διαβεβαιώσεις για τη μελλοντική ασφάλεια της ζήτησης, με άλλα λόγια μακροπρόθεσμα συμβόλαια αγοράς φυσικού αερίου, για να διευκολυνθούν οι επενδύσεις σε μελλοντικά έργα παραγωγής φυσικού αερίου. Με την τρέχουσα στρατηγική της Ευρώπης, αυτό δεν θα συμβεί σύντομα.

Εκτός φυσικά από τις εξαγωγές που καλύπτονται από το μνημόνιο συναντίληψης ΕΕ-Αιγύπτου-Ισραήλ, το οποίο λήγει το 2030, και ελπίζουμε και η συνεργασία Energean και VTTV για εξαγωγή LNG από το Βασιλικό. Η συμβολή της VTTV είναι σημαντική γιατί μαζί με την Energean μπορούν επίσης να προσφέρουν φυσικό αέριο στην κυπριακή αγορά σε ανταγωνιστικές τιμές.

Μια άλλη πρόκληση είναι ότι ούτε η Chevron ούτε η ExxonMobil σχεδιάζουν να αυξήσουν σημαντικά τους μεσοπρόθεσμους στόχους δαπανών τους, όπως είπαν στους μετόχους τους. Η Chevron στοχεύει να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου κατά 3% ετησίως και η ExxonMobil κατά 2%, κυρίως από επενδύσεις που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια. Τέτοια σχέδια περιορίζουν τη χρηματοδότηση νέων έργων.

Αλλά τελικά, και πριν από την επόμενη ενεργειακή κρίση, ελπίζω ότι η Ευρώπη θα αναγνωρίσει ότι χρειάζεται φυσικό αέριο μακροπρόθεσμα. Αυτό θα άνοιγε τότε τον δρόμο για την Ανατολική Μεσόγειο να συνεισφέρει περισσότερο φυσικό αέριο στην Ευρώπη.

Όπως έχω τονίσει επανειλημμένα, με την ΕΕ να επιταχύνει τη μετάβασή της στην πράσινη ενέργεια και το υδρογόνο, το μέλλον της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξαρτηθεί από μια στρατηγική που θα βασίζεται στην ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με την αποθήκευση ενέργειας, την αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας και χρήση φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο για την υποστήριξη των ΑΠΕ κατά την ενεργειακή μετάβαση.

Μακροπρόθεσμα, η στροφή προς τις ΑΠΕ και την πράσινη παραγωγή υδρογόνου έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ριζικά την ενεργειακή γεωπολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου