Η Αφροδίτη ξανά στο προσκήνιο

Η είδηση την περασμένη εβδομάδα ήταν ότι οι υπουργοί Ενέργειας της Κύπρου και του Ισραήλ συμφώνησαν σε έναν οδικό χάρτη για μελλοντικές διαπραγματεύσεις σχετικά με τον τρόπο επίλυσης της μακροχρόνιας διαφωνίας που αφορά τον τρόπο διαμερισμού του κοιτάσματος φυσικού αερίου Αφροδίτη, που το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι εκτείνεται στο γειτνιάζον τεμάχιο Ishai. Αυτή είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη, γιατί η λύση αυτού του προβλήματος έχει καθυστερήσει πολύ. Οι δύο υπουργοί σημείωσαν σημαντική πρόοδο ως προς τις αρχές μιας συμφωνίας συνεκμετάλλευσης και τους όρους για τον διορισμό εμπειρογνώμονα για παροχή συμβούλων σχετικά με το μερίδιο του Ishai.

Ανακοινώθηκε ότι ομάδες από τις δύο πλευρές θα συνεχίσουν τις συζητήσεις «τις επόμενες εβδομάδες», αλλά δεν δόθηκε σταθερό χρονοδιάγραμμα. Ωστόσο, με τους όρους να μην έχουν ακόμη συμφωνηθεί, και με τον διορισμό εμπειρογνώμονα -που θα επανεξετάσει τα γεωλογικά δεδομένα, τα στοιχεία από τις έρευνες και τα δεδομένα από όλες τις γεωτρήσεις και θα κάνει συστάσεις βάσει των οποίων οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν- να χρειάζεται χρόνο, αυτή η διαδικασία θα πάρει αρκετούς μήνες.

Θεωρείται, φυσικά, ότι οι διαχειριστές του Αφροδίτη, και του τεμαχίου Ishai από την ισραηλινή πλευρά, έχουν διαβουλευτεί και έχουν συμφωνήσει να αποδεχθούν το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, και όχι απλώς να «ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τον δικό τους διάλογο», όπως ανέφερε η κ. Πηλίδου.

Το ερώτημα που θα μπορούσε να τεθεί είναι γιατί αυτή η διαδικασία δεν προσφέρθηκε ως λύση νωρίτερα. Είναι όμως καλό να σημειωθεί ότι η λογική έχει επικρατήσει και, παρά το ασαφές χρονοδιάγραμμα, μπορούμε τώρα να δούμε έναν δρόμο προς συμφωνία, εξαλείφοντας ένα άλογο αγκάθι από την κατά τα άλλα στενή σχέση μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ.

Στη δήλωσή της, η κ. Πηλίδου είπε ότι «Κύπρος και Ισραήλ μοιράζονται ένα κοινό όραμα για την πλήρη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, διαφοροποιώντας έτσι τις πηγές και τις διαδρομές ενέργειας προς την Ευρώπη».

Αλλά, εκτός από το προσφάτως υπογεγραμμένο μνημόνιο συναντίληψης μεταξύ ΕΕ-Αιγύπτου-Ισραήλ, που καλύπτει την περίοδο έως το 2030 και περιλαμβάνει σχετικά μικρές ποσότητες εξαγωγών LNG, 5-7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, κοιτάζει πραγματικά η Ευρώπη στην Ανατολική Μεσόγειο για πρόσθετες προμήθειες φυσικού αερίου; Αυτό φαίνεται να είναι μια πρόκληση.

Οι ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο

Αν μη τι άλλο, η ΕΕ είναι έτοιμη να ενημερώσει τον κλιματικό στόχο της για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όχι μόνο δεν αλλάζει τους κλιματικούς σχεδιασμούς της, ως αποτέλεσμα της ενεργειακής κρίσης, αλλά εξακολουθεί να σχεδιάζει να συνεχίσει τη σταδιακή απεξάρτηση από το φυσικό αέριο, καθώς πλησιάζουμε στο 2030 και μετά. Εξετάζει ακόμη και αύξηση του στόχου της για μείωση των καθαρών εκπομπών, περισσότερο από 55% έως το 2030. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε στις 14 Σεπτεμβρίου υπέρ της αύξησης του στόχου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ, σε 45% έως το 2030. Αυτοί οι στόχοι απαιτούν επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης και ταχεία, σταδιακή κατάργηση χρήσης των ορυκτών καυσίμων.

Στην πραγματικότητα, η «οπλοποίηση» του φυσικού αερίου από τη Ρωσία ωθεί την ΕΕ να επιταχύνει τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια, για να προστατεύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού -η ΕΕ λέει ότι στοχεύει να «επιταχύνει δραστικά τη μετάβασή της στην καθαρή ενέργεια». Και είναι απρόθυμη να δεσμευτεί σε μακροπρόθεσμες συμφωνίες LNG που απαιτούν οι παραγωγοί. Ομοίως, οι Ευρωπαίοι αγοραστές LNG δεν είναι σίγουροι για το συνολικό επίπεδο ζήτησης φυσικού αερίου στην Ευρώπη, σε δέκα ή περισσότερα χρόνια από τώρα, και είναι απρόθυμοι να αναλάβουν τέτοιες μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις.

Η προμήθεια περισσότερου LNG είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης σήμερα, αλλά δεν συνεπάγεται ότι τώρα είναι αποδεκτό ως μέρος της ενεργειακής μετάβασης στο μέλλον, και ειδικά μετά από το 2030.

Μένει να δούμε αν τα σχέδια της Ευρώπης είναι εφικτά, αλλά, αυτή τη στιγμή, αυτή είναι η γενική κατεύθυνση εντός της οποίας κινείται η ΕΕ –και δεν υποστηρίζει νέες, μακροπρόθεσμες, εισαγωγές φυσικού αερίου πέραν του 2030.

Ο στόχος απεξάρτησης της Ευρώπης από το φυσικό αέριο επιβεβαιώθηκε εκ νέου την περασμένη εβδομάδα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Επανέλαβε ότι δεν θα χρηματοδοτήσει κανένα έργο φυσικού αερίου στο μέλλον, παρά τις έντονες πιέσεις για επαναταξινόμηση του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο, λέγοντας ότι «εμείς ως ευρωπαϊκός δημόσιος οργανισμός δεν πρέπει να επενδύουμε σε περιουσιακά στοιχεία που κάποια μέρα θα θεωρούνται λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία». Ο πρόεδρος της ΕΤΕπ, Werner Hoyer, δήλωσε πέρυσι ότι «το φυσικό αέριο τελείωσε» - δεν έχει μέλλον.

Υπάρχει όμως αυξανόμενη ζήτηση για φυσικό αέριο στις ασιατικές αγορές, ακόμα και στο βαθύ μέλλον. Οι εξαγωγείς της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί τελικά να επωφεληθούν από αυτή τη ζήτηση, αλλά με την τρέχουσα αναταραχή στις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου, ως αποτέλεσμα του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, μένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί. Ήδη η Ρωσία εκτρέπει τις εξαγωγές LNG στην Ασία και προχωρά με νέους αγωγούς φυσικού αερίου προς την Κίνα.

Τα σχέδια της Chevron για τo Αφροδίτη

Αυτός είναι ένας άλλος τομέας όπου υπάρχει ευπρόσδεκτη πρόοδος. Οι διαχειριστές του Αφροδίτη, με επικεφαλής τη Chevron, ενέκριναν μια επένδυση $192 εκατομμυρίων δολαρίων για την καθυστερημένη, δεύτερη, επιβεβαιωτική γεώτρηση στο Αφροδίτη, που θα λάβει μέρος το πρώτο εξάμηνο του 2023 -η οποία αργότερα θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή. Η επένδυση περιλαμβάνει επίσης προκαταρκτικό σχεδιασμό (pre-FEED) που θα εντοπίσει τις προτιμώμενες επιλογές ανάπτυξης. Αυτές περιλαμβάνουν έναν υποθαλάσσιο αγωγό από το Αφροδίτη απευθείας στην Αίγυπτο, ή που να συνδεθεί με αγωγό από το κοίτασμα Leviathan του Ισραήλ προς τα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου.

Σε συνέντευξή της, η κ. Πηλίδου είπε ότι με βάση το αναπτυξιακό σχέδιο που συμφωνήθηκε το 2019, οι εξαγωγές αναμένονται να αρχίσουν το 2027. Αυτό όμως μένει να επιβεβαιωθεί εκ νέου από τη Chevron, μετά την ολοκλήρωση των μελετών pre-FEED.

Όταν ρωτήθηκε για τις προκλήσεις που θέτει η Τουρκία, είπε «δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο η Τουρκία να προχωρήσει σε νέες προκλητικές και παράνομες ενέργειες… Θα πρέπει επιτέλους να καταλάβει ότι η αποφυγή συγκρούσεων θα είναι μόνο ωφέλιμη».

Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης ήταν πιο ευθύς σχετικά με το πολύ στενό παράθυρο ευκαιρίας για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, στη συνάντηση που είχε με την υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Victoria Nuland, στις 21 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη. Είπε ότι «οι εταιρείες πρέπει να δράσουν σύντομα… για να μεταφέρουν φυσικό αέριο με τη μορφή LNG, πιθανότατα μέσω των δύο τερματικών υγροποίησης της Αιγύπτου, στην Ευρώπη που το χρειάζεται, γιατί δεν μιλάμε για μακροπρόθεσμες λύσεις, αλλά για πολύ βραχυπρόθεσμα».

Ποια είναι όμως η θέση της Chevron και των συνεργατών της, που τελικά είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη του Αφροδίτη και την παροχή των απαραίτητων επενδύσεων; Μια αντίληψη αυτής της θέσης δόθηκε από τον αντιπρόεδρο της Chevron για Midstream Projects, Colin Parfitt, σε συνέντευξή του στη «S&P Global Commodity Insights», νωρίτερα αυτόν τον μήνα.

Είπε ότι η Chevron εξετάζει διάφορες επιλογές για τη δημιουργία εσόδων από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της στην Ανατολική Μεσόγειο, υπό τη μορφή LNG. Αναφερόμενος στο πρόσφατο μνημόνιο συναντίληψης μεταξύ ΕΕ-Αιγύπτου-Ισραήλ, είπε ότι «η μεταφορά φυσικού αερίου από το Ισραήλ σε εγκαταστάσεις LNG που έχουν ήδη κατασκευαστεί για να φτάσει το φυσικό αέριο στην αγορά, φαίνεται λογική». Αναμένει ότι «η ζήτηση LNG στην Ευρώπη θα παραμείνει ισχυρή» αλλά μόνο «στο εγγύς μέλλον».

Είπε επίσης ότι η Chevron εξετάζει τη δυνατότητα για μια πλωτή μονάδα υγροποίησης LNG στο Leviathan. Ωστόσο, είπε, «με το LNG, ο χρόνος που χρειάζεται για υλοποίηση είναι μεγάλος, καθώς χρειάζεται χρόνος για να φτάσουν τα νέα έργα σε τελική επενδυτική απόφαση και στη συνέχεια να αναπτυχθούν». Με άλλα λόγια, η Chevron βλέπει την «Ανατολική Μεσόγειο ως μελλοντική ευκαιρία ανάπτυξης», αλλά προχωρά προσεκτικά.

Η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής από τους δύο υπουργούς Eνέργειας κινείται αναμφίβολα προς τη σωστή κατεύθυνση και ελπίζουμε ότι οι διαπραγματεύσεις θα επισπευσθούν. Αλλά η Κύπρος πρέπει να είναι υπομονετική όσον αφορά τις προσδοκίες για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της.

*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου