«Η πρότασή μας για δημιουργία της Ομοσπονδιακής Περιοχής Ανάπτυξης (ΟΠΑ)» του Κωνσταντίνου Χριστοφίδη

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δημιουργία μιας δικοινοτικής μονάδας ηλιακής ενέργειας, η οποία θα μπορούσε να συνεισφέρει στις ενεργειακές ανάγκες και των δύο κοινοτήτων, φέρνει στο προσκήνιο την πρότασή μας για τη δημιουργία της «Ομοσπονδιακής Περιοχής Ανάπτυξης (ΟΠΑ)».

Τέτοιου είδους μέτρα προάγουν την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων και διαμορφώνουν κοινούς στόχους για όλους τους πολίτες της Κύπρου. Περαιτέρω, κάθε κοινή προσπάθεια που αποβλέπει προς την οικονομική ανεξαρτητοποίηση των Τουρκοκυπρίων από την Άγκυρα είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να κινηθεί γρήγορα στην τελική διαμόρφωση της πρότασης και στην εξεύρεση πόρων, π.χ. μέσα από το ταμείο της «πράσινης μετάβασης».

Ο εποικισμός, η μεγάλη χρονική περίοδος κατοχής, η επικράτηση με την εκλογή Τατάρ εθνικιστικών πολιτικών στην τ/κ κοινότητα, και οι αμφιθυμίες και στις δύο πλευρές, μετατρέπουν την επιδίωξη της λύσης και την πιθανότητα επιστροφής εδαφών σε ιδιαίτερα δύσκολη και περίπλοκη υπόθεση. Ήρθε η ώρα να εξετάσουμε νέες ιδέες, πάντα εντός του πλαισίου μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές και από τις δύο κοινότητες, χωρίς να δημιουργούν το αίσθημα της ήττας σε καμία πλευρά.

Στο πρόγραμμά μου, γίνεται η εισήγηση της δημιουργίας μιας «Ομοσπονδιακής Περιοχής Ανάπτυξης (ΟΠΑ)» πέραν της ε/κ και τ/κ πολιτείας, η οποία θα λειτουργεί στο πλαίσιο της λύσης διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας. Αφού πρώτα επιστραφούν τα Βαρώσια υπό ε/κ διοίκηση, θα μπορούσαμε, κατά τα πρότυπα πολλών ομοσπονδιακών χωρών, όπως είναι οι Βρυξέλλες στο Βέλγιο, η Ουάσινγκτον στις ΗΠΑ και η Οτάβα στον Καναδά, να δημιουργήσουμε αυτήν την Ομοσπονδιακή Περιοχή Ανάπτυξης (ΟΠΑ), η οποία θα διοικείται από την κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Η δημιουργία της ΟΠΑ θα περιόριζε την ε/κ πολιτεία στο 67% του εδάφους και την τ/κ στο 23%, δεδομένου ότι θα πρέπει να της δοθεί ένα 10% του εδάφους. Η ΟΠΑ θα μπορεί να περιλαμβάνει περιοχές που συζητήθηκαν κατά καιρούς στα διάφορα σχέδια λύσης. Ενδεικτικά, θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη νεκρή ζώνη, όλη την περιοχή του διαμερίσματος Μόρφου, όλη την εντός των τειχών Λευκωσία, την εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου, τα τέσσερα μεγάλα χωριά της Καρπασίας (Ριζοκάρπασο, Γιαλούσα, Αγία Τριάδα, Άγιος Ανδρόνικος), τα οποία συμπεριλαμβάνονταν σε διάφορα σχέδια για επιστροφή, τα τέσσερα Μαρωνίτικα χωριά (Ασώματος, Κορμακίτης, Αγία Μαρίνα, Καρπάσια) και τέλος τα Κόκκινα στην Τυλληρία. Θα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και μέρος της Βρετανικής βάσης της Δεκέλειας, για την επιστροφή της οποίας είχε γίνει αναφορά στο παρελθόν, καθώς και μέρος από τις άλλες Βρετανικές βάσεις. Η ΟΠΑ θα έχει μια εδαφική συνέχεια (Αμμόχωστος – Λιμνίτης) και τρεις θύλακες (τα Κόκκινα, τα χωριά της Καρπασίας και τα Μαρωνίτικα χωριά). Οι αρχαιολογικοί και θρησκευτικοί χώροι όπως και τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, χρειάζεται επίσης να τεθούν υπό την ομοσπονδιακή διοίκηση.

Η ΟΠΑ θα πρέπει να ενσωματώνει πρότυπα στοιχεία. Για παράδειγμα, ομοσπονδιακές πρότυπες πανεπιστημιακές σχολές, ομοσπονδιακά πρότυπα πανεπιστημιακά νοσοκομεία, ομοσπονδιακά ερευνητικά κέντρα, καθώς επίσης και τα ομοσπονδιακά δικαστήρια. Επιπλέον, σύγχρονες εγκαταστάσεις όλων των ομοσπονδιακά αθλητικών ομοσπονδιακών ομάδων της Κύπρου. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει κέντρα πράσινης ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα μεγάλα ηλιακά πάρκα στην πεδιάδα της Μεσαορίας αλλά και φυτείες βιο-οργανικών καλλιεργειών. Τέτοιες δραστηριότητες, με σωστό προγραμματισμό πράσινης ανάπτυξης, είναι απόλυτα συμβατές με το «Green deal» της ΕΕ, από όπου θα μπορούσαμε να επιδιώξουμε γενναίες χρηματοδοτήσεις ως επιβράβευση της λύσης. Η ΟΠΑ θα λειτουργεί με ειδικό καθεστώς και ως συγκοινωνιακός κόμβος ανάμεσα στις δύο πολιτείες. Από επιχειρηματικής άποψης, στην ΟΠΑ θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας βιότοπος νεοφυών επιχειρήσεων, αλλά και να προωθηθεί η εγκατάσταση κάποιων εξειδικευμένων βιομηχανιών, με ειδικά κίνητρα. Θα μπορεί, δηλαδή, η περιοχή αυτή να μετατραπεί σε ένα νέο εκπαιδευτικό και επιχειρηματικό κέντρο και ένα απέραντο Ευρωπαϊκό τεχνολογικό και επιστημονικό πάρκο, και να συμβάλει σε κοινές δραστηριότητες Ε/Κ και Τ/Κ, ειδικά των νέων της Κύπρου.

Με τον τρόπο αυτό, θα μετατραπεί η οικονομία της ομοσπονδιακής κεντρικής κυβέρνησης σε αιμοδότη των δύο πολιτειών της ομοσπονδίας. Η ΟΠΑ θα είναι στην ουσία μία περιοχή προώθησης της κοινής δράσης και εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Αυτά τα έργα θα ζητήσουμε από την ΕΕ να στηρίξει, ως μέρος της οικονομικής ενίσχυσης της λύσης. Η ΕΕ θα δώσει προοπτική στους νέους ανθρώπους να αγκαλιάσουν και να στηρίξουν τη λύση.

Αυτή η πρόταση ξεφεύγει από τη λογική της εξελικτικής λύσης που διατυπώθηκε πολλές φορές στο παρελθόν. Θα εισέλθουμε σε μια περίοδο εξελικτικής βελτίωσης της λύσης, όπου βασικά οι δύο πολιτείες, ε/κ και τ/κ, θα επιδιώκουν μία μεγαλύτερη σχέση και στενότερη συνεργασία με την ΟΠΑ του ειδικού καθεστώτος, που ενδεχομένως μελλοντικά να αποτελέσει πρότυπο για ολόκληρη την Κύπρο.

Το περιουσιακό πρόβλημα και, ως εκ τούτου, το χρηματοδοτικό πρόβλημα της λύσης, με τη δημιουργία της ΟΠΑ, όπου θα υπάρξει σημαντική επιστροφή προσφύγων και επανεγκατάσταση, θα μειωθεί. Είναι επόμενο ότι όσο περισσότεροι εκτοπισμένοι επιστρέφουν στις περιουσίες τους, τόσο και το λεγόμενο «κόστος» της λύσης θα περιορίζεται.

Για την τελική διαμόρφωση της ιδέας αυτής της ΟΠΑ, θα παρουσιαστούν και θα προωθηθούν μελέτες που θα καλύπτουν και συνταγματικής φύσεως θέματα. Για παράδειγμα, ποιο θα είναι το καθεστώς λειτουργίας; Ποια θα είναι η σχέση του καθεστώτος με τα ειδικά καθεστώτα των δύο περιφερειών; Πώς αποφεύγονται περιπλοκές και στρεβλώσεις λόγω λειτουργίας ειδικής περιφέρειας παράλληλα με τις δύο πολιτείες;

Για τη δημιουργία της ΟΠΑ, δεν θα πρέπει να περιμένουμε τη λύση του Κυπριακού, αλλά θα πρέπει από τώρα, με την ενθάρρυνση της ΕΕ αλλά και του διεθνούς παράγοντα, να αρχίσουν κάποια κοινά έργα σε περιορισμένης κλίμακας χώρο, ώστε να αρχίσει να χτίζεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη. H EE πρέπει να γίνει θεματοφύλακας αυτής της πορείας, να την ενισχύσει, να κάνει τους Κύπριους να καταλάβουν το κοινό τους μέλλον.

τ. Πρύτανη Πανεπιστημίου Κύπρου, υποψήφιου Πρόεδρου για τις εκλογές του 2023