H Ρουμανία, ο Πούτιν και η εκδίκηση της ιστορίας

Για μια ακόμα Κυριακή η Ευρώπη θα στρέψει το βλέμμα της προσωρινά προς τη Ρουμανία, παρακολουθώντας μια εκλογική μάχη και απευχόμενη το χειρότερο. Για μια ακόμα φορά θα εστιάσει περισσότερο στο επαπειλούμενο «κακό» και λιγότερο στις ρίζες του. Ο τρόμος πηγάζει από το ενδεχόμενο να επικρατήσει ο ακροδεξιός Καλίν Γκεοργκέσκου στις προεδρικές εκλογές, μετά το προβάδισμά του από τον πρώτο γύρο και κερδοσκοπώντας μέσα στη γενικότερη άνοδο της εθνικιστικής Δεξιάς, που καταγράφηκε και στις βουλευτικές εκλογές της περασμένης εβδομάδας.

Αυτό που ανησυχεί περισσότερο τα «κεντρικά» της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες είναι το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος πολιτικός θεωρείται φιλορώσος και πιθανή εκλογή του θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά τη στάση της χώρας στον πόλεμο της Ουκρανίας τόσο πολιτικά όσο και επιχειρησιακά, σε μια στιγμή μάλιστα που οι διεργασίες γι' αυτή τη σύγκρουση τρέχουν.

Οι φόβοι ίσως είναι δικαιολογημένοι, αλλά για την αντιμετώπισή τους, ειδικά σε ό,τι αφορά τις συνέπειές τους δεν αρκούν οι αφορισμοί και οι καταγγελίες για τις παρεμβάσεις της Μόσχας. Ο Γκεοργκέσκου, η περίπτωση της Ρουμανίας, η βροντώδης ανάδυση ενός υποφώσκοντα εθνικισμού στην επιφάνεια δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Δεν μπορεί να ξεχνά κανείς τον Όρμπαν στην Ουγγαρία, τον Φίκο στη Σλοβακία ή τον Κατσίνσκι στην Πολωνία, με τη διαφορά ότι στον τελευταίο δεν μπορεί να προσάψει κανείς φιλορωσισμό.

Όλοι αυτοί όμως δεν έπεσαν από τον ουρανό. Η αφέλεια, με την οποία η Δύση θεώρησε ότι η πρώην Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση των καθεστώτων το 1989/1990 θα υιοθετούσε «ένα προς ένα» το δυτικό πολιτικό σύστημα και θα μετατρεπόταν σε μια «κοιλάδα νεαρών, λειτουργικών δημοκρατιών», τιμωρείται εδώ και χρόνια. Πολύ συχνά ένα... ανάποδο εκλογικό αποτέλεσμα δημιουργεί ανησυχίες για τον προσανατολισμό μιας «ατίθασης» χώρας και τη συνοχή της ΕΕ. Ωστόσο η συζήτηση δεν φτάνει σε τέτοιο βάθος, που θα επέτρεπε να αναγνωριστούν λάθη του παρελθόντος και να υπάρξει μια στρατηγική αναχαίτισης. Η αντιμετώπιση «παραστρατημάτων» με απειλές ή αποφάσεις για περικοπές ευρωπαϊκών κονδυλίων δεν θα φέρει στον ίσιο δρόμο τους παραστρατημένους. Απλώς ενισχύει στις περισσότερες ανατολικοευρωπαϊκές κοινωνίες την αντίληψη, που δεν είναι άλλωστε ξένη και σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, ότι η ΕΕ είναι μια ένωση ευκαιριών, ένας μεγάλος κουμπαράς, μια αγελάδα για άρμεγμα.

Η κολοβή δημοκρατία, οι αυταρχικές αντιλήψεις, ο εθνικιστικός λαϊκισμός θα έπρεπε να έχουν αντιμετωπιστεί πολύ νωρίτερα. Τα σημάδια υπάρχουν εδώ και δεκαετίες, αλλά στη Δύση προτιμούσαν να κάνουν ότι δεν τα βλέπουν. Ίσως γιατί δεν ήθελαν να παραδεχτούν πόσο καιροσκοπική ήταν τελικά η βιασύνη για διεύρυνση, σε χώρες που αντιμετωπίστηκαν πρωτίστως ως παρθένες αγορές. Ίσως πάλι γιατί η τάση για εθνικιστική περιχαράκωση ανθεί πλέον με εμφατικό τρόπο σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Είχε ξεκινήσει πολύ πριν οι Ευρωπαίοι διαγνώσουν την υπόγεια προσπάθεια της Μόσχας να προκαλέσει ρωγμές στη συνοχή τους. Ακόμα και αν δεχτούμε όλες τις συχνά μη τεκμηριωμένες καταγγελίες για τις «βρόμικες μεθόδους» του Πούτιν, το πρόβλημα δεν είναι δικό του δημιούργημα. Αυτός απλώς εντόπισε αδύνατα σημεία, χτύπησε σε υπάρχουσες ρωγμές, που είχαν δημιουργήσει υπερφίαλες προφητείες και ανομολόγητα λάθη της εποχής, κατά την οποία κάποιοι κουνούσαν το λάβαρο για το «τέλος της ιστορίας». Μιας ιστορίας που της αρέσει καμιά φορά να εκδικείται.