Μήπως να ηρεμήσουμε λίγο;

Το 1985, η σταρ Ιλόνα Στάλερ εξελέγη βουλευτής στο ιταλικό Κοινοβούλιο. Τα ΜΜΕ και η κοινωνία αντιμετώπισαν το φαινόμενο ως πολιτικό σεισμό. Πώς ήταν δυνατόν μια μη πολιτικός να καταλάβει έδρανο στον «ναό» της δημοκρατίας, το ιταλικό Κοινοβούλιο;

Ακολούθησαν για δύο σχεδόν χρόνια χιλιάδες αναλύσεις από έγκριτους δημοσιογράφους, και πάνω από 100 κοινωνιολογικές μελέτες για το «φαινόμενο». Στην πλειονότητά τους ερμήνευαν το γεγονός ως την εκκίνηση της ανατροπής του γνώριμου πολιτικού συστήματος, και την αντικατάστασή του από το προσωπικό της σόου μπιζ.

Με βάση τις περισσότερες αναλύσεις και μελέτες, μέχρι το 2000 το μεγαλύτερο μέρος των βουλευτών στα περισσότερα Κοινοβούλια των χωρών του ανεπτυγμένου κόσμου θα ήταν ηθοποιοί και τραγουδιστές, και μάλιστα της «χαμηλοτέρας υποστάθμης»…

Έπεσαν όλοι έξω! Ναι, έκτοτε αρκετοί ηθοποιοί, τραγουδιστές, τηλεπαρουσιαστές, και τώρα influencers πέρασαν από κοινοβουλευτικά έδρανα. Αλλά ποτέ δεν ήταν κάτι περισσότερο από μια πολύ μικρή μειοψηφία.

Η γραμμή

Η Ιστορία δεν κινείται σε ευθεία γραμμή, δεν κινείται σε κύκλους, δεν κάνει το χατίρι σε κάθε μας ιδεολόγημα. Γι’ αυτό, όσο πιο επικεντρωμένοι είμαστε σε σχήματα ανακουφιστικά για την ανασφάλειά μας σε έναν κόσμο χαώδη, τόσο πιο κάθετη είναι η διάψευσή μας. Άσχετο αν κάθε φορά που το ιδεοτυπικό μας σχήμα αποτυγχάνει, εμείς σφυρίζουμε ανέμελα. Γιατί δεν αντέχουμε τη διάψευση.

Οι κρωγμοί αγαλλίασης ή απόγνωσης για το φαινόμενο «Φειδίας», οι «αναλύσεις» με βάση τα ιδεοτυπικά μας στερεότυπα, δεν έχουν καμιά πραγματική αξία. Μόνο ως αναπαραγωγικοί συντελεστές των «δικών μας» στερεοτύπων: Ως προφητικοί προάγγελοι της καταβαράθρωσης της κοινωνίας, ή ως προάγγελοι μιας αλλαγής μεγατόνων που θα φέρει τον καινούργιο κόσμο!...

Σε κάθε περίπτωση, η Ιστορία και η ζωή μας διαψεύδουν ρητά. Ούτε άγγελος, ούτε δαίμονας δεν είναι ο Φειδίας. Και κανένας δεν έχει να «πάρει μηνύματα» από την εκλογή του. Αν υπάρχουν μηνύματα, αυτά είναι ακριβώς δίπλα…

Τι είδους πτώχευση;

Η δήλωση του γ.γ. του ΑΚΕΛ Στ. Στεφάνου το βράδυ των εκλογών ήταν γενικά ειλικρινής και εύστοχη. Εκτός από ένα σημείο. Θεώρησε την επιλογή Φειδία ως απάρνηση της πολιτικής και ως μια μη πολιτική επιλογή. Από εδώ ίσως ξεκινά μια μεγάλη παρεξήγηση, μέσα στην οποία είναι εγκλωβισμένο ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα: Πολιτική δεν είναι μόνο το να επιλέξεις μεταξύ κομμάτων. Πολιτική είναι τα πάντα. Από το να προτάσσεις παραδοσιακά ιδεολογικά κριτήρια και να ψηφίζεις κόμμα, μέχρι το να ψηφίζεις τον φίλο ή το μέσον σου, αλλά και το να μην πας να ψηφίσεις καθόλου. Ναι, και η αδιαφορία για την πολιτική είναι πολιτική επιλογή. Από τις πιο καθοριστικές μάλιστα, ανεξάρτητα πώς την κρίνουμε.

Από αυτή την «παρεξήγηση» του πολιτικού προσωπικού -αλλά και των πολιτών- για το ότι πολιτική είναι μόνο τα ποσοστά των κομμάτων ξεκινά και το φαινόμενο του έντονου κομματισμού στην Κύπρο. Με τον όρο κομματισμός εννοούμε το να περιστρέφονται τα πάντα γύρω από τα κόμματα, και συνακόλουθα τίποτε και κανένας να μην προχωρά, αν δεν περάσει μέσα από το κομματικό σύστημα.

Αυτό δημιουργεί ένα πλέγμα ξύλινης παρουσίας (όχι μόνο λόγου), και ταυτόχρονα δίνει τροφή στη σχηματική διαπίστωση πολλών πολιτών ότι «όλοι τους είναι το ίδιο». Οι διαφορές κρύβονται πίσω από το «τσακώνονται μεταξύ τους για την εξουσία», και στον αφρό βγαίνει η αίσθηση της σύμφυτης με τα κόμματα διαπλοκής: Όλοι προσπαθούν «να τακτοποιήσουν τους δικούς τους».

Επομένως, αν πράγματι οι πολίτες ήθελαν να δώσουν ένα μήνυμα (κι αυτό αμφίβολο είναι) πιθανό να πρόκειται για την εικόνα βαθιάς διαπλοκής, την αίσθηση της υποκρισίας, και τη βεβαιότητα για υπόγειες διαδρομές συνδιαλλαγών μεταξύ των κομμάτων. Αλλά, αυτό ακριβώς το μήνυμα είναι που δεν μπορούν να προσλάβουν τα παραδοσιακά κόμματα: Για την ακρίβεια είναι αδύνατο να το λάβουν, διότι ισοδυναμεί με κατάργηση της υφιστάμενης ουσίας τους και αντικατάστασής της με μιαν άλλη. Αν το λάβουν και το υιοθετήσουν σοβαρά, αυτοκαταργούνται.

Μήπως δεν έρχεται κανένα τσουνάμι;

Κάπου εδώ ακούμπησε και ο παράγοντας «αυθεντικότητα» του Φειδία, που ξεπέρασε (ακόμη και με τη χρήση της διαλέκτου) την ξύλινη παρουσία των κομμάτων.

Όμως, ας μην βιαζόμαστε. Πρώτα απ’ όλα, αυτή η «επανάσταση» των ψηφοφόρων θα έχει βάθος στον χρόνο μόνο αν επαναληφθεί με κάποιον τρόπο στις βουλευτικές εκλογές σε δύο χρόνια. Πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο. Διότι, οι Ελληνοκύπριοι ψηφοφόροι τις ευρωεκλογές είναι που αντιμετωπίζουν τόσο «ανάλαφρα». Κακώς βέβαια, αλλά έχουν την αίσθηση ότι δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία το ποιοι θα πάνε στο «μακρινό» Ευρωκοινοβούλιο. Έτσι κι αλλιώς δεν λογοδοτούν σε κανένα μας στην Κύπρο. Οπότε, είτε κάποιον με γραβάτα στείλεις, είτε τον Φειδία με το φανελάκι, δεν κάνει διαφορά…

Ο αντίλογος λέει ότι αυτή η «επανάσταση» ήδη είχε εκδηλωθεί με την επίμονη προσήλωση των ψηφοφόρων στον «άφθαρτο» και «αμόλυντο» Ν. Χριστοδουλίδη, δύο χρόνια πριν τις εκλογές, και την εκλογή του τελικά πριν ενάμιση σχεδόν χρόνο. Σίγουρα πρόκειται για ένα σημάδι ουσιώδους χαλάρωσης των δεσμών πάρα πολλών ψηφοφόρων με τα κόμματα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα ψήφιζαν Φειδία για Πρόεδρο, ή έστω για βουλευτή.

Οι χαμένοι

Με εξαίρεση το «μυστήριο» για το μέλλον των Οικολόγων, είναι πολύ αμφίβολο αν ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ είναι πράγματι οι χαμένοι των εκλογών. Με βάση το σύστημα, εύκολα θα επιβιώσουν. Με εβδομήντα διορισμούς και ογδόντα προαγωγές μια χαρά θα συντηρήσουν τον απαραίτητο κομματικό μηχανισμό. Ο οποίος θα τους κρατά όλους μεταξύ πέντε και δέκα τοις εκατό, αλλά θα τους κρατά.

Οι χαμένοι είναι άλλοι:

• Ο ΔΗΣΥ. Ελέω και της πτώσης της δημοτικότητας του Προέδρου, μπορεί να κατάφερε να αναστήσει τον κομματικό πατριωτισμό και να πάρει ένα 25% στις ευρωεκλογές. Αλλά, πέρα από την ήττα στις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το κόμμα συνολικά μοιάζει περισσότερο παρά ποτέ με ένα κέλυφος. Χωρίς προσανατολισμό, χωρίς σαφές ιδεολογικό στίγμα, και χωρίς στελεχιακό δυναμικό ικανό για ουσιαστικές παρεμβάσεις. Αν ξαναέρθει στην εξουσία, με το υφιστάμενο δυναμικό είναι αμφίβολο αν θα μπορεί να συνεισφέρει με πάνω από τέσσερα-πέντε στιβαρά στελέχη στην κυβέρνηση.

• Το ΑΚΕΛ. Επιτυχίες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, περιορισμός ποσοστών στις ευρωεκλογές και απώλεια έδρας. Αλλά η μεγάλη απώλεια είναι άλλη. Μοιάζει να έχασε το κύτταρό του. Με την απώλεια ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς (κάποιοι ψήφισαν Volt), είναι σαν να πιστοποιήθηκε και η απώλεια σημαντικού μέρους της φυσιογνωμίας του. Πράγματι, σημαντικό μέρος του μηχανισμού αλλά και των ψηφοφόρων αυτόνομα, συνειδητά απέφυγαν να ψηφίσουν τον «Τούρκο», και εργάστηκαν με πάθος για την εκλογή μιας αντιπάλου της ΔΔΟ. Το μήνυμα: «Το Κυπριακό πέθανε, ζήτω η συνεργασία με τον ‘ενδιάμεσο’». Ναι, αλλά αυτό μπορεί μεν να ανοίγει μονοπάτια συνεννόησης στη βάση του εθνοκοινοτισμού («η Κύπρος ανήκει στους Ελληνοκυπρίους») για τις προεδρικές, όμως δεν δίνει κανένα ουσιώδη λόγο προσέλκυσης ψηφοφόρων για τις βουλευτικές στο μεταξύ. Δώρο άδωρον;

Κατά τα άλλα, είτε στάλθηκαν μηνύματα είτε όχι, δεν έχει καμιά σημασία. Έτσι κι αλλιώς το καράβι θα ακολουθήσει την πορεία του εντελώς ανεπηρέαστο.

ΤΟ ΚΑΛΑΘΙ

• …με τις μαύρες τουλίπες (1): Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η ακροδεξιά πέτυχε υψηλά ποσοστά στις ευρωεκλογές. Παρ' όλα αυτά, δεν είχαμε και το χειρότερο σενάριο. Η εκστρατεία του Ευρωκοινοβουλίου με επίκεντρο τη Δημοκρατία φαίνεται να περιόρισε κάπως τον καλπασμό της ακροδεξιάς. Και το ίσως σημαντικότερο μακροπρόθεσμα, επιβλήθηκαν σχεδόν παντού οι «ξεθωριασμένες» ή «στρογγυλεμένες» εκδοχές της, και όχι οι αυθεντικές.

• …με τις μαύρες τουλίπες (2): Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι το ΕΛΑΜ θα κρατήσει ή και θα αυξήσει στις βουλευτικές τα ποσοστά που εξασφάλισε τώρα. Είναι πιθανό. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι πια καθιερώθηκε όχι ως κόμμα διαμαρτυρίας, αλλά ως συνειδητή επιλογή των ψηφοφόρων. Επιλογή ιδεολογίας και μοντέλου ερμηνείας του κόσμου.

• …με τις μαύρες τουλίπες (3): Πολλοί από όσους «διαμαρτυρήθηκαν» κατά της κομματοκρατίας ψηφίζοντας Φειδία, στην ίδια κάλπη έριξαν ψηφοδέλτια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ό,τι τους υπέδειξε ο φίλος τους ή το μέσον τους. Στο κόμμα ή στο Προεδρικό. Λέμε για τα κόμματα, είμαστε όμως κι εμείς οι πολίτες