Η αναγκαιότητα της πολιτικής νοημοσύνης

Ως πολίτες διαθέτουμε αρκετή ελευθερία σχετικά με τις επιλογές και τη δράση μας, που επηρεάζουν την πολιτική ζωή του τόπου, το πολιτικό σύστημα και τις αποφάσεις, καθορίζοντας σε σημαντικό βαθμό το οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και οικολογικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε. Η αποδοχή αυτής της ελευθερίας και η ανάληψη της ατομικής ευθύνης αφορούν τα ατομικά μας συμφέροντα και την ικανοποίηση των αναγκών μας. Στο πρώτο επίπεδο, η ευθύνη μας αυτή αφορά τις επιλογές μας για την αντιπροσώπευσή μας στο πλαίσιο της δημοκρατίας, μέσω της ψήφου μας, σε διάφορες εκλογές αιρετών οργάνων τοπικής και κεντρικής διακυβέρνησης καθώς και οργανισμών όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Οι επιλογές αυτές, για να είναι σωστές, δηλαδή να εξυπηρετούν το μακροπρόθεσμο συμφέρον μας ως πολιτών, προϋποθέτουν την κριτική σκέψη και τη λήψη αποφάσεων με συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης των κομμάτων, των παρατάξεων, των προσώπων και των πολιτικών προτάσεων που αυτά εκφράζουν, πιστεύουν, έχουν τη βούληση και κυρίως την ικανότητα να συμβάλουν στην υλοποίησή τους. Το δεύτερο επίπεδο της ευθύνης μας αφορά την πολιτική μας δράση στα κόμματα, στις συνδικαλιστικές ή άλλες κοινωνικές οργανώσεις που λειτουργούν εντός της δημοκρατίας. Τρίτον, η πολιτική μας ευθύνη αφορά τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας ως πολιτών και μελών της κοινωνίας απέναντι σε κρίσιμα ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, η τήρηση των νόμων, ο σεβασμός των βασικών δικαιωμάτων των άλλων, η κοινωνική αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη, ο σεβασμός του περιβάλλοντος και του πολιτισμού, η πρόοδος και η ανάπτυξη της χώρας. Επίσης, η ευθύνη μας ως πολιτών είναι διπλή: Δεν αρκεί να μην κάνουμε όσα δεν πρέπει και να κάνουμε όσα πρέπει, αλλά παράλληλα οφείλουμε να μην επιτρέπουμε και στους άλλους να κάνουν αυτά που δεν πρέπει και να τους επηρεάζουμε, με την πειθώ και το παράδειγμά μας, να κάνουν αυτά που πρέπει. Για να ανταποκριθούμε με επιτυχία στην πολιτική μας ευθύνη, όπως την έχω σκιαγραφήσει, πιστεύω ότι υπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι η βούλησή μας να αναλάβουμε αυτή την ευθύνη μας. Η δεύτερη αφορά την αναζήτηση των αναγκαίων γνώσεων που απαιτούνται προκειμένου να παρατηρούμε, να εξηγούμε, να κρίνουμε και να αξιολογούμε –ανεξάρτητα από την πολιτική προπαγάνδα και το πολιτικό μάρκετινγκ– τα πολιτικά, τα οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα. Μόνον έτσι μπορούμε να κάνουμε σωστές πολιτικές επιλογές ώστε να ανταποκρινόμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην πολιτική μας ευθύνη. Αυτές οι δύο προϋποθέσεις οδηγούν στο να μην παραιτούμαστε, αλλά να είμαστε ενεργοί πολίτες, να διεκδικούμε τα δικαιώματα μας για έναν καλύτερο κόσμο, για εμάς και για τις μελλοντικές γενιές, και να επηρεάζουμε τις πολιτικές αποφάσεις, τα κοινά και τη ζωή προς την κατεύθυνση που επιθυμούμε.

Διάφορες μετρήσεις δείχνουν ότι το ενδιαφέρον για τις επερχόμενες εκλογές στους κατεχόμενους δήμους είναι ελάχιστο. Εκτιμάται ότι η μεγάλη πλειοψηφία θα τη «βγάλει» στις παραλίες! Στις ελεύθερες περιοχές τα πράγματα είναι αρκετά καλύτερα αλλά και για τις εκλογές των ελευθέρων δήμων το ενδιαφέρον είναι περιορισμένο. Οι κάτοικοι της Αμμοχώστου, ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης, σχεδόν στο σύνολό τους, ασκούν κριτική στους πολιτικούς που δεν μπόρεσαν, παρά τις ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν, να επιτύχουν την επιστροφή των Αμμοχωστιανών στα σπίτια τους. Συζητούν όλοι στις παρέες και συμφωνούν για την αποτυχία των πολιτικών, αλλά δεν κάνουν τίποτε. Ούτε καν για την εκλογή του δημάρχου, ο οποίος έχει, αν μη τι άλλο, μεγάλη συμβολική σημασία, δεν ενδιαφέρονται. Γενικά ως λαός δεχόμαστε τις λανθασμένες πολιτικές χωρίς διαμαρτυρία. Στο Κυπριακό όλα μαύρα, κατάμαυρα. Περιμένουμε τον από μηχανής θεό για να αποτρέψει την τραγωδία μας. Στα εσωτερικά θέματα το χάλι μας και η τριτοκοσμική μας μιζέρια επιβεβαιώθηκαν πριν λίγες μέρες με την παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας για να διορθωθεί ένα αποχωρητήριο και να γίνει αλλαγή ενός κρεβατιού στο νοσοκομείο Τροόδους!! Αφεθήκαμε σε όλα αυτά χωρίς καμία ουσιαστική αντίσταση, μειώσαμε την κριτική μας σκέψη, βάλαμε πολύ νερό στο κρασί των αξιών μας, γίναμε συμμέτοχοι στο πάρτι της κατηφορικής πορείας της χώρας ή το ανεχτήκαμε, κοιτώντας από το παράθυρο. Πολλοί από μας βολευτήκαμε στο περιθώριο της ιδιωτικής, προσωπικής και επαγγελματικής μας ζωής και αφήσαμε τους άλλους να διαχειρίζονται τις τύχες μας ανεξέλεγκτα, ως επαγγελματίες πολιτικοί, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν τις ικανότητες, τις αρετές και τις αξίες που όλοι πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να διαθέτουν.

Όπως έχω γράψει πολλές φορές, προηγουμένως από τη στήλη αυτή, τα όσα μας καταλογίζω (σε μένα περισσότερα από ό,τι σε σας), και άλλα τόσα που θα μπορούσα να αναφέρω μέχρι που να σας κουράσω, δεν έχουν το νόημα ούτε της αυτοκαταγγελίας ούτε της συνενοχής. Απλά, αποτελούν στοιχεία μιας ειλικρινούς αυτοκριτικής και μιας πολιτικής αφύπνισης που είναι προϋποθέσεις για την αλλαγή πορείας της χώρας, μιας πορείας που όλοι ομολογούμε κατ’ ιδίαν ότι είναι επικίνδυνα λανθασμένη. Αποτελούν μια απλή προσπάθεια για πολιτική σκέψη, για την αποφυγή των ιδίων λαθών, για πιο σωστές πολιτικές επιλογές. Δεν γίνεται να προσεγγίζουμε το ποιον ή ποιους θα στείλουμε στο Ευρωκοινοβούλιο σαν να δίδουμε ψήφο στο καλύτερο τραγούδι της Eurovision. Δεν γίνεται να κάνουν κάποιοι μυστικές συναντήσεις με τους Τούρκους υπουργούς και δημόσια να μας πουλούν πατριωτικές κορώνες. Η διαδρομή της χώρας μας είναι δύσβατη και γεμάτη παγίδες. Γύρω μας γίνεται χαλασμός. Επιβάλλεται να ξεφύγουμε από τους δογματισμούς. Απαιτείται περισσότερο σύνθετη πολιτική σκέψη, περισσότερος πολιτικός προβληματισμός. Χρειάζεται να ξανασκεφτούμε τα όσα οι αρχαίοι πρόγονοί μας διδάσκουν με τις λέξεις ήθος, κάλλος, φρόνηση και σύνεση. Έχουμε ανάγκη από περισσότερη πολιτική νοημοσύνη.