«Κράτος δικαίου και δημοκρατία υπό απειλή» του Άδωνη Πηγασίου

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη και οι συν αυτώ επικοινωνιολόγοι έχουν καταφέρει σε μεγάλο βαθμό να περάσουν επιτυχώς το αφήγημα περί ενός απόλυτα επιτυχημένου και πολυδιάστατου κυβερνητικού έργου, που έχει μόνο θετικό αντίκτυπο σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας αλλά και της οικονομίας γενικότερα. Με περισσό ενθουσιασμό, η κυβερνητική επιχειρηματολογία κάνει αναφορά στον διεθνή τύπο, όπως για παράδειγμα στον Economist που κατονόμασε την Ελλάδα ως τη χώρα του 2023, στους αυξανόμενους ρυθμούς ανάπτυξης και τις επενδύσεις που προσελκύει. Ο ενθουσιασμός μετατρέπεται σε υπεροψία και έπαρση, τη στιγμή που οι κυβερνητικοί υπουργοί καταφεύγουν στην κατάρριψη της όποιας κριτικής ασκείται, προτάσσοντας την επιβλητική νίκη στις τελευταίες εκλογές, τις οικονομικές επιδόσεις, την εμπιστοσύνη που απολαμβάνει η Ελλάδα από ξένους επενδυτές, καθώς και την αξιοπιστία που χαίρει ο Μητσοτάκης, ως ένας από τους κορυφαίους Ευρωπαίους ηγέτες (αν όχι ο κορυφαίος!).

Το αφήγημα της επιτυχίας όμως, είναι πιθανόν να στηρίζεται σε πήλινα πόδια. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά στοιχεία και τη μεγέθυνση τού ΑΕΠ, η εικόνα είναι ατελής αφού δεν υπάρχει τεκμηριωμένη αναφορά στο αν, και πως άλλαξε η κατανομή του πλούτου. Αν η αύξηση του ΑΕΠ απολαμβάνεται σε δυσανάλογο βαθμό από ένα μικρό ποσοστό και με ένα τρόπο που διογκώνει τις ανισότητες στην κοινωνία, αφήνοντας τα χαμηλά στρώματα σε απόγνωση, τότε τέτοιου είδους ανάπτυξη δεν είναι επιθυμητή αλλά ούτε και βιώσιμη. Συγκεκριμένα, στην έκδοση του ΟΟΣΑ «The Short and Winding Road to 2030: Measuring Distance to the SDG Targets» (2022) αναφέρεται ότι σχετικά με την κατανομή εισοδήματος στην Ελλάδα, τόσο η σχετική εισοδηματική φτώχεια όσο και η πολυδιάστατη φτώχεια παραμένουν σε υψηλά επίπεδα ενώ η ανισότητα αυξάνεται, με το εισόδημα του κατώτερου 40% να αυξάνεται με βραδύτερο ρυθμό από τον εθνικό μέσο όρο (Ηλεκτρονική Πηγή: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/527ed6f1-en/index.html?itemId=/content/component/527ed6f1-en)

Επιπλέον, δεν γίνεται κάποιος να αγνοεί τα έκδηλα ελλείμματα δημοκρατίας και το εξασθενημένο κράτος δικαίου που δύναται να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ατραπούς και να ανατρέψουν κάθε θετική πορεία της οικονομίας. Στο εμβληματικό τους βιβλίο «Γιατί αποτυγχάνουν τα Έθνη», οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον (2013) υπογραμμίζουν τον κρίσιμο ρόλο που έχουν οι θεσμοί για την επίτευξη μακροχρόνιας οικονομικής επιτυχίας. Το πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, που πέρασε με σχετική άνεση, σκιαγραφεί μία ανησυχητική εικόνα, απαριθμώντας τις περιπτώσεις όπου το κράτος δικαίου είναι ελλειμματικό ή απειλείται και θεσμοί παραπαίουν. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται: η αποδυνάμωση ανεξάρτητων αρχών, η προσπάθεια πολιτικού ξεπλύματος για το έγκλημα στα Τέμπη, η χειραγώγηση των ΜΜΕ, η χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού κατά τρόπο που συνιστά απειλή για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις βασικές αρχές του δικαίου της ΕΕ, η διαδικασία επαναπροωθήσεων μεταναστών και οι επιθέσεις κατά της κοινωνίας των πολιτών.

Αυτή την απογοητευτική και θλιβερή εικόνα ήρθε να επιβεβαιώσει η πιθανή παραβίαση της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα και του υπηρεσιακού απορρήτου, η οποία αφορά στον τρόπο με τον οποίο η νυν Ευρωβουλευτής της ΝΔ, Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου, κατάφερε να συλλέξει και να χρησιμοποιήσει τα στοιχεία επικοινωνίας των αποδήμων. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση της ΝΔ επιλέγει, αντί να απαντήσει τεκμηριωμένα για κάθε ένα από αυτά τα θέματα, να πετά την μπάλα έξω από το γήπεδο και να μιλά για εμμονικές και υποκεινούμενες ομάδες ευρωβουλευτών που στόχο έχουν να συκοφαντήσουν την Ελλάδα και να πλήξουν τον Πρωθυπουργό. Θεωρεί ότι μέσα από το ψήφισμα κλονίζεται η αξιοπιστία του Ευρωκοινοβουλίου και όχι η αξιοπιστία της ίδιας που με έπαρση υποβαθμίζει την όποια σημασία μπορεί να έχει ένα ψήφισμα από το μοναδικό άμεσα εκλεγμένο θεσμικό όργανο της ΕΕ. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι τέτοια ψηφίσματα εναντίον κρατών μελών δεν είναι κάτι σύνηθες. Αυτό από μόνο του, αποτελεί ένα πρόσθετο λόγο για τον οποίο η κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε ευαισθητοποιηθεί αμέσως προσδίδοντας τη δέουσα σημασία. Αντίθετα, κατέφυγε σε ένα εύκολο κυνήγι μαγισσών, αποπροσανατολίζοντας και θολώνοντας το τοπίο με ακόμη μεγαλύτερη εμμονή.

Οι όποιες φιλελεύθερες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης (κάποιες εκ των οποίων μπορεί να μην μετουσιώνονταν σε νομοθεσία χωρίς τη στήριξη της αντιπολίτευσης) δεν αρκούν για να ανατρέψουν την πραγματική εικόνα. Το πέπλο του ad-hoc φιλελευθερισμού ως εργαλείο συγκάλυψης αντιδημοκρατικών πολιτικών που θέτουν σε κίνδυνο το κράτος δικαίου και τους ανεξάρτητους θεσμούς, δεν πρέπει να γίνει αποδεκτό. Ούτε και η αντίδραση στις όποιες κυβερνητικές επιτηδευμένες νουθεσίες μπορεί να είναι «βουβή». Τραγική συγκυρία, η έλλειψη αξιόπιστου και σταθερού αντιπολιτευτικού λόγου, η οποία επιτρέπει στη ΝΔ, παρά τις δημοκρατικές της εκτροπές, να ενδυναμώνει ένα αλαζονικό και υπεροπτικό μονοπώλιο στην κομματική αρένα.

*Ο Άδωνης Πηγασίου είναι πτυχιούχος οικονομολόγος με διδακτορικό στις πολιτικές επιστήμες και μεταδιδακτορική έρευνα στην πολιτική οικονομία. Τα τελευταία 5 χρόνια είναι ο Ακαδημαϊκός Διευθυντής στο European Institute of Management and Finance με έδρα τη Λευκωσία, και επικεφαλής του Κέντρου Καλής Διακυβέρνησης.

**Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο ethnos.gr.