Η Παλαιστίνη: το ατέρμονο παιχνίδι της διεθνούς πολιτικής

Της Σάρας Ασούρ

Η επίθεση της 7ης του Οκτώβρη αποτελεί κομβικό σημείο στη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι επανέφερε την ισραηλινό παλαιστινιακή σύγκρουση στο διεθνές προσκήνιο αλλά και απέδειξε εκ νέου ότι η επίλυση του παλαιστινιακού παραμένει το κλειδί για μια σταθερότερη Μέση Ανατολή.

Η ιστορική ανασκόπηση στο παλαιστινιακό ζήτημα

O Ναπολέων Βοναπάρτης υπήρξε απο τους πρώτους Ευρωπαίους ηγέτες που παρότρυναν τους Εβραίους να εισέλθουν στην γη της Παλαιστίνης.Αξίζει να τονιστεί ότι, ο ίδιος διεκδικούσε την υποστήριξή των Εβραίων στην εκστρατεία του κατά της Αιγύπτου το 1799, η οποία είχε ως σκοπό, τον έλεγχο της στρατηγικής οδού του εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης και συνάμα την απόκρουση των Βρετανικών συμφερόντων στην περιοχή. Παρά ταύτα, το κάλεσμά του δεν βρήκε ανταπόκριση καθώς οι Εβραίοι εκείνο το διάστημα απολάμβαναν πλήρη και ίσα πολιτικά δικαιώματα ως Γάλλοι πολίτες.

Κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, η ιδέα για την εγκατάσταση των Εβραίων στην Παλαιστίνη τίθεται ξανά. Πιο συγκεκριμένα, ο Ναπολέοντας Γ,΄έχοντας αυτή τη φορά την συμβολή των Εβραίων, ξεκινά μία εκστρατεία με αφορμή τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ αλλά και τη προστασία της. Ο Μόσης Χές (Moses Hess) (1812-1875), Εβραίος συγγραφέας στο βιβλίο του «Rome and Jerusalem» κάνει νύξη για την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, προβάλλοντας το θέμα της επιστροφής, όπως πολλοί ομόθρησκοί συγγραφείς εκείνης της εποχής.

Διαπραγματεύσεις Χουσεϊν- Μακμάχον (Hussein -McMahon)

Οι διαπραγματεύσεις Χουσέιν-Μακμάχον(Hussein-McMahon) αποτέλεσαν μια σημαντική στάση στην επίτευξη του πολέμου κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Πράγματι η συσπείρωση των αραβικών δυνάμεων κατά των Οθωμανών αποτελούσαι προτεραιότητα για την βρετανική διπλωματία εκείνη την περίοδο.Με άλλα λόγια, η Μεγάλη Βρετανία προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με τον Εμίρη της Μέκκας Χουσεϊν (Hussein) αποβλέποντας στην συντριβή των Τούρκων. Η φιλοδοξία του Εμίρη να κυβερνήσει έναν ενιαίο αραβικό κόσμο ύστερα από τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τον ώθησε σε συμφωνία με τον Μακμάχον(McMahon) εκπρόσωπο των Άγγλων, σχετικά με την οριοθέτηση των νέων συνόρων του ασιατικού αραβικού κράτους

Η Συμφωνία Σάικς-Πίκοτ (Sykes –Picot)

Η συμφωνία Σάικς -Πικότ (Sykes- Picot) θεωρείται μία από τις πιο αμφιλεγόμενες συνθήκες της σύγχρονης αποικιακής ιστορίας. Συγκεκριμένα υπήρξε μια μυστική συνθήκη η οποία πραγματοποιήθηκε το 1916 μεταξύ των Άγγλων,των Γάλλων και των Ρώσων με σκοπό την αναδιαμόρφωση της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο οι Ρώσοι αποσύρθηκαν απο αυτήν ύστερα απο την κατάρρευση της Ρωσικής αυτοκρατορίας το 1917 καταδικάζοντας την και ανακαλύπτοντας συγχρόνως το περιεχόμενο της, δια του ρωσικού ΥΠΕΞ. Στη συνέχεια,ακολούθησε η έγκρισή της στην συνθήκη του Σαν Ρέμο το 1920 όπου τέθηκε σε ισχύ.

Η συμφωνία Σαικς-Πίκοτ απο τη μία,τερματίζει το ανατολικό ζήτημα και απο την άλλη, ανατινάζει την συμφωνία Χουσέιν-Μακμάχον στον αέρα. Άν και οι συμμαχικές δυνάμεις συμφώνησαν στο μοίρασμα σχεδόν όλης της Μεγάλης Συρίας και του Ιράκ, άργησαν να έρθουν σε σύμπνοια σχετικά με την Παλαιστίνη, με αποτέλεσμα να τεθεί υπο διεθνές καθεστώς. Παρόλα αυτά, εξαίρεση αποτελούν τα Παλαιστινιακά λιμάνια της Χάιφα και της Άκκα τα οποία προσαρτήθηκαν στη σφαίρα επιρροής των Άγγλων.

Η Δήλωση (Διακήρυξη) Cambon

Η διακήρυξη Cambon κατέστησε σαφείς τις προθέσεις των συμμαχικών δυνάμεων όσον αφορά στην αναγέννηση του εβραϊκού έθνους. Πιο αναλυτικά, κατα την περίοδο του ΆΠΠ ο γενικός γραμματέας του Γαλλικού ΥΠΕΞ Jules Cambon, τον Ιούνιο του 1917, σε γράμμα του στον σιωνιστή Νάχουμ Σόκολοου (ΝahumSokolow) εγγυάται την συμβολή των συμμαχικών δυνάμεων στην προώθηση της επιστροφής των Εβραίων στα Ιερά μέρη και την προστασία τους.

Η Διακήρυξη (Υπόσχεση) Μπαλφουρ 1917:

Η Διακύρηξη του Μπάλφουρ προέκυψε ύστερα απο μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις και με πρωτοβουλία του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών,Άρθουρ Μπάλφουρ (Arthur Balfour), Το Νοέμβριο του 1917, η Μεγάλη Βρετανία εκδίδει τη διακήρυξη Μπάλφουρ στον γνωστό Βρετανό σιωνιστή Λόρδο Λεονέλ Ροθτσιλντ (Lionel Rotschild). Στό γράμμα του ο Μπάλφουρ αναφέρει: «Η κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας βλέπει µε συμπάθεια την ίδρυση μιας Εθνικής Εστίας (πατρίδας) για τους Εβραίους στην Παλαιστίνη και θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διευκόλυνση και την πραγματοποίηση του στόχου αυτού».Δύο χρόνια αργότερα στην Συνδιάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού ο Αμερικανός πρόεδρος Ουίλσον προτείνει να τεθεί η Παλαιστίνη υπο καθεστώς της εντολής της Κοινωνίας των Εθνών . Ώς επακόλουθο της συνδιάσκεψης, η Παλαιστίνη εντάσσεται υπό βρετανική διακυβέρνηση έως και το 1948.

Το ψήφισμα 181 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σε έκτακτη σύνοδο το 1947 υιοθέτεί την απόφαση 181. To ψήφισμα ορίζει την διαίρεση της Παλαιστίνης σε αραβικό και εβραϊκό κράτος και την υπαγωγή της Ιερουσαλήμ σε διεθνές καθεστώς διαχείρισης.Η απόφαση υπερψηφίστηκε απο 33 κράτη, συμπεριλαμβανομένου της Γαλλίας και καταψηφίστηκε απο l3. Ταυτόχρονα 10 κράτη, μεταξύ των οποίων και η Βρετανία, απείχαν της ψηφοφορίας. Όσον αφορά στους Άραβες, οι οποίοι μόλις έιχαν απελευθερωθεί από την αγγλογαλλική κατοχή, προτίμησαν την απόρριψη του ψήφισματος. Με αφορμή την απόφαση 181 του ΟΗΕ και αφότου η Μεγάλη Βρετανία αποσύρεται απο την Παλαιστίνη, οι Εβραίοι κηρύττουν το κράτος του Ισραήλ, το 1948.

Λίγα χρόνια αργότερα, η Γαλλία, η Μ. Βρετανία και οι Η.Π.Α το 1950 ανακοινώνουν τη γνωστή «Τριμερή Διακήρυξη» με την οποία αναλαμβάνουν την προστασία του Ισραήλ ακόμα και πέρα των συνόρων που όριζε το ψήφισμα 181.

Εμμέσως πλην σαφώς, , το Ισραήλ θα αποτελούσε ένα γεωγραφικό σπότ το οποίο αφενός θα λειτουργούσε σαν πόλος έλξης για τους Εβραίους ανά τον κόσμο και αφετέρου θα έθετε το τέλος στον αντισημιτισμό στην Ευρώπη. Παράλληλα θα αποτελούσε ένα κράτος σύμμαχος της Δύσης και μεταγενέστερος μοχλός στην πολιτική σκηνή της Μέσης Ανατολής. Εντούτοις, η επίτευξη του σιωνιστικού στόχου, επέφερε την Νάκμπα του 1948.

Νάκμπα (Nakba) 1948 και οι ακόλουθες εξελίξεις

Η Νάκμπα αποτελεί μια αραβική ορολογία η οποία συμβολίζει την καταστροφή, την εθνοκάθαρση καθώς και τον διωγμό των Παλαιστινίων από τα εδάφη τους και συνάμα από τα ίδια τους τα σπίτια. Μολονότι, η Νάκμπα σηματοδοτεί την ίδρυση του έθνους του Ισραήλ, συμβολίζει ταυτόχρονα την απαρχή της Παλαιστινιακής διασποράς.

Το βιβλίο «Τα αραβικά κόμματα στην κατεχόμενη Παλαιστίνη του 1948» περιγράφει το μέγεθος της καταστροφής που προκάλεσαν οι Ισραηλινές πολιτοφυλακές. Συγκεκριμένα, το 58%του Παλαιστινιακού λαού ξεριζώθηκε. Επιπρόσθετα, τα περιουσιακά του στοιχεία είτε κατασχέθηκαν είτε κατοικήθηκαν από Εβραίους πρόσφυγες ή ακόμη, καταστράφηκαν από τις Ισραηλινές αρχές. Συμπληρωματικά, τo Palestinian Resource Center for Citizenship and Refugee Rights (BADIL) στο 17ο τεύχος της εφημερίδας HAK Al AWDA (Δικαίωμα της Επιστροφής), αναφέρει 531 παλαιστινιακά χωριά και πόλεις, τα οποία εκκαθαρίστηκαν εθνοτικά και καταστράφηκαν ολοσχερώς. Σήμερα, μόνο το 10% του συνολικού εδάφους της ιστορικής Παλαιστίνης ανήκει στους Παλαιστίνιους. Επίσης, παλαιστινιακές και εβραϊκές πηγές επιβεβαιώνουν εκτελέσεις πολλών σφαγών σε βάρος Παλαιστινίων όπως Balad al-Shaykh 1947, Deir Yassin 1948, Abu Shusha 1948, Tantura 1948, Qibya 1953, Qalqilya 1956, Kafr Qasim 1956, Khan Yunis 1956,Sabra and Shatila 1982, Temple Mount1990, Cave of the Patriarchs1994, Battle of Jenin2002.

Σε παρόμοιο τοπίο, πολυάριθμα γεγονότα έλαβαν χώρα στην περιοχή, κυρίως ύστερα από την κρίση του Σουέζ. Ενδεικτικά ο πόλεμος του 1967, ο πόλεμος του 1973 καθώς και οι ισραηλινές εισβολές κατά του Λιβάνου το 1978/1982. Επιπλέον, η υπογραφή της συμφωνίας ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο, γεγονός που σήμανε την έξοδο της μεγαλύτερης αραβικής χώρας από την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση και την κατάρρευση του αραβικού μετώπου.

Είναι γνωστό ότι η αραβο-ισραηλινή διένεξη χαρακτηρίζεται απο πολλαπλές συγκρούσεις.Μολαταύτα, οι άραβες προχώρησαν σε δυο πρωτοβουλίες για την επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος. Ειδικότερα, το σχέδιο Φέζ (1982) και το σχέδιο του βασιλιά Αμπουλάχ του Σαουδικής Αραβίας (2002). Ωστόσο, οι προσπάθειες δεν τελεσφόρησαν καθώς απορρίφθηκαν απο τις τότε ισραηλινές κυβερνήσεις.

Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες πριν από την 7η του Οκτώβρη

Προτού η Χαμάς εξαπολύσει την επίθεση της 7ης του Οκτώβρη στο νότιο Ισραήλ, οι συνθήκες ζωής των Παλαιστινίων ήταν αδιαμφισβήτητα επώδυνες. Μολονότι η Χαμάς απουσιάζει από την Δυτική Όχθη, το Ισραήλ προβαίνει σε συστηματική καταπίεση των Παλαιστινίων, όπως έχει μεταδοθεί επανειλημμένως από τα ειδησεογραφικά δίκτυα. Συγκεκριμένα, οι Ισραηλινές αρχές όχι μόνο δεν εμποδίζουν την δημιουργία παράνομων Ισραηλινών εποικισμών και την κατάσχεση σπιτιών Παλαιστινίων αλλά την υποστηρίζουν. Επιπρόσθετα, αρκετοί Παλαιστίνιοι στη Δυτική όχθη αδυνατούν πλέον να πραγματοποιήσουν συγκομιδή ελιών. Ένοπλοι έποικοι έχουν κατεπανάληψη πυρπολήσει και λεηλατήσει χιλιάδες ελαιόδεντρα, τα οποία αποτελούν σημαντική πηγή εισοδήματος για τους Παλαιστίνιους αγρότες.

Σε παράλληλο χρόνο, με τις διεθνείς φωνές να προωθούν την ειρηνευτική συνύπαρξη των δύο πληθυσμών, ο Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ (Itamar Ben-Gvir), υπουργός εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ έχει ήδη οπλίσει 400,000 χιλιάδες εποίκους , τονίζει ο στρατιωτικός εμπειρογνώμονας και αναλυτής Ουάσεφ Αρικάτ (Wasef Arikat).Την ίδια στιγμή σύμφωνα με εκθέσεις του Συμβουλίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων , οι παράνομοι Ισραηλινοί έποικοι στην Δυτική όχθη αγγίζουν τους 700,000.Παράλληλα, εκατοντάδες Παλαιστίνιοι εξακολουθούν να σκοτώνονται σε περιοχές πέραν της Γάζας. Ακριβέστερα, η Δυτική Όχθη αποχαιρέτησε το 2023 με την απώλεια 483 Παλαιστινίων από ισραηλινά πυρά με άνω των 12,000 τραυματιών.

Στην απέναντι όχθη και συγκεκριμένα στη Λωρίδα της Γάζας, τα πράγματα είναι ακόμη πιο σκοτεινά. Η Γάζα έχοντας ήδη βιώσει πολλαπλούς ισραηλινούς πολέμους, αποτελεί μια ανοιχτή φυλακή όπου οι συνθήκες διαβίωσης πνίγουν την κοινωνία της. Σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι πολλοί από αυτούς πρόσφυγες και γενιές προσφύγων από την Νάκμπα 1948, έχουν βρεθεί πολλαπλές φορές υπό τα σφυροκοπήματα των ισραηλινών βομβαρδισμών.

Στο μεταξύ, ο λαός της Γάζας έχει κληθεί από το 2007 να υφίσταται και τις επιπτώσεις της ισραηλινής πολιορκίας. Πριν την 7η του Οκτ, το 97% του πληθυσμού δεν είχε πρόσβαση σε καθαρό νερό ενώ το 50% έπασχε από αναιμία λόγω έλλειψης βασικών διατροφικών ειδών. Σήμερα, η ανθρώπιστική κρίση έχει πάρει τραγικότερες διαστάσεις.

Η κρίση της Γάζας και οι αντιδράσεις

Η ανθρωπιστική κρίση στην Γάζα εντάθηκε ακόμη περισσότερο μετά την επίθεση της ΧΑΜΑΣ στην 7 η του Οκτώβρη, η οποία στοίχησε τον θάνατο 1400 Ισραηλινών καθώς και την ομηρία εκατοντάδων. Τα σφυροκοπήματα των Ισραηλινών δυνάμεων ως ανταπάντηση δεν άργησαν να βυθίσουν την Λωρίδα σε νέα τραγωδία. Οι νεκροί μέχρι στιγμής ανέρχονται τις 31,000 εκ των οποίων η πλειοψηφία είναι γυναικόπαιδα. Επιπλέον, η μετάδοση βομβαρδισμένων τοπίων με νεκρές σωρούς κάτω από χαλάσματα, διέγειραν σε μεγάλο βαθμό την αντίδραση της παγκόσμιας κοινότητας και εξώθησαν εκατομμύρια ανθρώπους στους δρόμους.

Ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ζόζεφ Μπόρελ (Josep Borrell) περιέγραψε την κατάσταση στη Γάζα ως «καταστροφική και φρικτή», με σχετικά «μεγαλύτερη» καταστροφή από ό,τι αντίκρισε η Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στους επικριτές της ισραηλινής στρατηγικής είναι και εβραϊκές προσωπικότητες . Ο Γκάμπορ Μάτε (Gabor Mate) Εβραίος γιατρός και συγγραφέας, τονίζει σε βρετανική εκπομπή ότι «το Ισραήλ έχει το δικαίωμα υπεράσπισης αλλά δεν έχει το δικαίωμα στην κατοχή» . Σε συνέντευξή του, παρομοιάζει την γενοκτονία στην Γάζα με αυτήν στην Ναζιστική Ευρώπη. Κατά τον Μάτε, η καταπίεση και οι βομβαρδισμοί του παλαιστινιακού λαού έχει σαν αποτέλεσμα την παλιγγενεσία της ΧΑΜΑΣ. Στην ίδια συχνότητα βρίσκεται και ο Γκίντεον Λέβι (GideonLevy), γνωστός ισραηλινός δημοσιογράφος ο οποίος κατηγορεί ανοιχτά τον Νετανιάχου για την σημερινή κατάσταση στην Γάζα. Σε άρθρο του στο globalalter.com τονίζει ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να φυλακίσει δύο εκατομμύρια κατοίκους χωρίς να πληρώσει ένα σκληρό τίμημα.Στο ίδιο μήκος κύματος, η προσφυγή της Ν.Αφρικής στη Χάγη κατά του Ισραήλ για γενοκτονία στην Γάζα, αποτελεί μια από τις πιο πρόσφατες διεθνείς αντιδράσεις η οποία σίγουρα, δεν περνάει απαρατήρητη.

Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε οτι, η επίθεση της 7^ηςτου Οκτώβρη αφήνει πολλά ερωτήματα για το πως κατάφερε η ΧΑΜΑΣ να προκαλέσει σοβαρό χτύπημα κατά του Ισραήλ το οποίο διαθέτει τα πιο εξαίρετα συστήματα ασφαλείας παγκοσμίως. Παράλληλα επανέφερε το Παλαιστινιακό ζήτημα με όλες του τις διαστάσεις στο πολιτικό προσκήνιο. Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στην Δυτική όχθη καθώς και στην Λωρίδα της Γάζας φαίνεται να πυροδοτούν περαιτέρω αστάθεια στην περιοχή με αποτέλεσμα η απόφαση του ΟΗΕ για την ίδρυση του Παλαιστινιακού να γίνεται όλο και πιο αναγκαία. Ομοίως,οι επιτακτικές δηλώσεις αντιπροσώπων της ισραηλινής κυβέρνησης για την μεταφορά του λαού της Γάζας στο Σινά αφυπνίζουν μνήμες εθνοκάθαρσης. Την στιγμή που το Ισραήλ έχει βυθίσει την Γάζα σε μια άλλη Νάκμπα με σκοπό την εξολόθρευση της ΧΑΜΑΣ και των υπόγειων βάσεων της, ένα ερώτημα γεννιέται. Εάν οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις της ΧΑΜΑΣ βρίσκονταν στα υπόγεια του Τελ Αβίβ, θα ήταν η μαζική τιμωρία η επιλογή;

*Master of Art in International Relations