Το μοτίβο της «Αμάλθειας»

Η λέξη «αμάλθεια» πιθανολογείται ότι προέρχεται από το α στερητικό και τη λέξη «μάλθος», που σημαίνει έλλειψη ή σφάλμα. Άρα, αμάλθεια σημαίνει αφθονία και απουσία λαθών.

Στην αρχαιοελληνική μυθολογία η Αμάλθεια ήταν η τροφός που έκρυψε τον Δία στο Ιδαίο Άντρο για να τον γλυτώσει από τον παιδοφάγο πατέρα του Κρόνο (= Χρόνο). Παρέχοντάς του όλα τα απαραίτητα για να ζήσει. Στη σύγχρονη παροιμιολογία έχει επιβιώσει και το «κέρας της Αμαλθείας», δηλαδή το σύμβολο της αφθονίας και της πλησμονής των αγαθών, άρα και της ευδαιμονίας. Το παράδοξο είναι ότι σε πολλά λεξικά, από τον Γ. Μπαμπινιώτη μέχρι τον Δ. Δημητράκο και τον Ι. Σταματάκο, η λέξη αμάλθεια συνδέεται ετυμολογικά με τη μαλθακότητα και το μαλθακός-μαλακός.

Στη σύγχρονη Κύπρο, με το εξαγγελθέν Σχέδιο «Αμάλθεια», ο όρος τείνει να γίνει σύμβολο ενός καθαρά ενδημικού φαινομένου· ενός μοτίβου συμπεριφοράς και πρακτικής.

Το κέρας

Η εξαγγελία για το Σχέδιο «Αμάλθεια», δηλαδή η δημιουργία ενός θαλάσσιου διαδρόμου μεταξύ Κύπρου και Γάζας για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους Παλαιστινίους, ακολούθησε την εξής διαδρομή:

1. Ο Μακρόν έψαχνε τρόπο να αποστασιοποιηθεί από την ισραηλινή επιθετική πολιτική στη Γάζα. Ο Σίσι έψαχνε τρόπο να περιορίσει όσο γίνεται το άνοιγμα διόδου παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας από το έδαφός του, προκειμένου να αποτρέψει το ενδεχόμενο συρροής προσφύγων στην Αίγυπτο μέσω ενός τέτοιου διαδρόμου. Έτσι, έριξαν την ιδέα η Κύπρος να γίνει διαμετακομιστικό κέντρο παροχής αυτής της βοήθειας.

2. Ο Ν. Χριστοδουλίδης ενθουσιάστηκε με την ιδέα, την οποία και θεώρησε ευκαιρία τόνωσης της εικόνας και του ρόλου της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και της εικόνας του ιδίου στο εσωτερικό. Έτσι, χωρίς στοιχειώδη μελέτη, εξήγγειλε το Σχέδιο «Αμάλθεια».

3. Ο σχεδιασμός και η παρασκηνιακή ζύμωση για υλοποίηση του σχεδίου, αντί να προηγηθούν της εξαγγελίας, την ακολούθησαν! Εκεί διαφάνηκαν πολλά προβλήματα (από το πώς και από ποιους θα γίνεται ο έλεγχος των φορτίων, μέχρι το ότι η Γάζα δεν έχει πραγματικό λιμάνι). Έγινε προσπάθεια να «λυθούν» τα προβλήματα, με τον γνωστό κυπριακό τρόπο: Στο πόδι, και με βολονταριστικές πρακτικές του τύπου «προτείνω μια λύση και περιμένω να την αποδεχτούν». Πράγμα που συνήθως αποτυγχάνει. Κυρίως όταν έχεις πολλούς παράγοντες που θα πρέπει να συγκλίνουν.

4. Το σχέδιο βούλιαξε μέσα στις ασάφειες και στα αδιέξοδα. Ήρθε ένα βρετανικό πλοίο με βοήθεια, φορτώσαμε μερικά κιβώτια και με τη δική μας, πανηγυρίζαμε ότι «τίθεται σε εφαρμογή το Σχέδιο Αμάλθεια», το πλοίο πήγε στη Μάλτα (!), και από εκεί στην Αίγυπτο. Μέσω της οποίας θα φτάσει στη Γάζα η ανθρωπιστική βοήθεια που αυτό μετέφερε. Γιατί, στο μεταξύ, ο Σίσι νιώθει πιο ασφαλής με τον δικό του ανθρωπιστικό διάδρομο, και έχει αποδειχτεί ότι κατάφερε να μην χρησιμοποιείται για διέλευση προσφύγων.

5. Η κυβέρνηση επιμένει ότι αυτό που έγινε είναι εφαρμογή του σχεδίου της. Και συμπεριφέρεται ως «νικήτρια».

6. Με εξαίρεση μικρό τμήμα των ΜΜΕ και μερικές μονάδες δημοσιογράφων, για τους υπόλοιπους διαμορφωτές της κοινής γνώμης δεν τρέχει τίποτε!

Χαλλούμι, όπως Κυπριακό

Πάνω κάτω το ίδιο μοτίβο ακολουθείται σχεδόν σε όλα τα ζητήματα. Από τον ανασχηματισμό μέχρι το χαλλούμι. Ακολουθείται μάλιστα και μια διαδικασία παιγνίων με τη δημόσια εικόνα: Διοχετεύονται πληροφορίες στα ΜΜΕ για να συγκαλύψουν το κενό πολιτικής και τις αδυναμίες (π.χ. της εξόφθαλμης μη παραγωγικότητας των υπουργών, ή της ανεκδοτοποίησης της ιστορίας με το χαλλούμι), οι οποίες στη συνέχεια διαψεύδονται από τον Ν. Χριστοδουλίδη ή τους ανθρώπους του. Πότε; Όταν αποδεικνύεται ότι η υλοποίησή τους είναι δύσκολη ή πολύπλοκη, και όταν πλέον έχουν επιτελέσει τον εφήμερο επικοινωνιακό τους ρόλο.

Κατά κανόνα, μάλιστα, μεσολαβεί και μια σοβαρή αρρυθμία, η οποία αποκαλύπτει το μέγεθος των αντιφάσεων, που γίνονται όμως, περιέργως, ορατές μόνο από λίγους. Όπως η ιστορία με την παραίτηση του υφυπουργού Καινοτομίας, ή τα παρατράγουδα με τον αποκλεισμό τεχνοκράτη από τη συνάντηση στο Προεδρικό για το χαλλούμι.

Εξίσου σημαντικό ρόλο στο μοτίβο διαδραματίζει και ο παράγοντας χρόνος: Κατά κανόνα τα προβλήματα αφήνονται να σέρνονται στον χρόνο. Παράταση στην παράταση. Άλλοι έξι μήνες παράταση ζωής στο χαλλούμι λαστιχόνερο. Και μετά θα αρχίσουμε να μετράμε το γάλα -το οποίο ήδη μετράμε!- για να ξανασυζητήσουμε το πρόβλημα στη βάση των μετρήσεων.

Όπως ακριβώς κάνουμε και στο Κυπριακό. Ερμηνεύουμε τις εξελίξεις όπως βολεύει τους μύθους μας, τραβάμε τα πράγματα στον χρόνο, διαρρέουμε πληροφορίες που δεν ευσταθούν, υποσκάπτουμε πρόσωπα και προοπτικές. Και στο τέλος, κακοφανιζόμαστε που το δικό μας αφήγημα δεν το ασπάζεται κανένας. Μέχρι την επόμενη εξέλιξη, με το νέο υποαφήγημα να ακολουθεί τον ίδιο δρόμο. Η ιστορία με τον διορισμό ειδικού απεσταλμένου του Γκουτέρες, αλλά και η προηγηθείσα εξαγγελία για διορισμό απεσταλμένου της ΕΕ, ακολούθησαν ακριβώς το ίδιο μοτίβο. Μάλιστα, επειδή ο διορισμός της Ολγκίν συνιστά αποτυχία κάτω και από το μηδέν (μόνο για έξι μήνες, μόνο για να διερευνήσει αν υπάρχουν δυνατότητες διαλόγου, άρα το αφήγημά μας θα προτιμούσε να μην διοριζόταν καθόλου), το μοτίβο τέθηκε εσπευσμένα σε λειτουργία και σε μικρογραφία. Μικρό μοτίβο μέσα στο μεγάλο.

Το μοτίβο

Το μοτίβο έχει πάρει πια χαρακτήρα σταθερού αλγορίθμου. Με ελάχιστες παραλλαγές, ακόμη και στη σειρά:

• Διαπίστωση κενού ή αδιεξόδου στην πολιτική για ένα ζήτημα.

• Βιαστική εξαγγελία, με γνώμονα κυρίως τις πρόσκαιρες επικοινωνιακές ανάγκες και όχι τόσο την ουσία.

• Αντικειμενικά εμπόδια στην υλοποίηση της εξαγγελίας, λόγω της απουσίας επεξεργασίας πριν την εξαγγελία.

• Παράταση στον χρόνο, σε σημείο σκόπιμης σπατάλης του.

• Αρρυθμίες που αποκαλύπτουν τις προχειρότητες και τους ερασιτεχνισμούς.

• Νέο κενό και νέο αδιέξοδο λόγω του ανεδαφικού της εξαγγελίας.

• Προσποίηση ότι δεν φταίει η εξαγγελία αλλά κάποιος εχθρός. Ποτέ δεν γέρνει το καράβι. Πάντα γέρνει ο γιαλός.

• Απουσία ισχυρής κριτικής και ελέγχου λόγων και έργων.

• Νέο κενό ή αδιέξοδο. Νέα αβάσιμη και χωρίς ορθολογιστική προεργασία εξαγγελία.

Οι πολιτικοί ηγέτες και τα δημόσια πρόσωπα είναι οι σημαντικότεροι δάσκαλοι της κοινωνίας. Γι’ αυτό και ο ιός του μοτίβου μεταδίδεται προς τα κάτω. Πολλές υπηρεσίες και στελέχη της δημόσιας διοίκησης μοιραία σχεδόν αντιγράφουν τους δασκάλους τους. Σε πολλά από τα ζητήματα, και σε αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω, ανώτερα και μεσαία στελέχη της δημόσιας διοίκησης έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης. Και ο κυριότερος λόγος είναι το ότι λειτουργούν ως προσομοιωτές της πολιτικής ηγεσίας.

Το Καλάθι

• …με τους σοφούς (1): Εκπληκτική και συνάμα αποκαλυπτική των κυβερνητικών προθέσεων η «πρόβλεψη» του Μιχάλη Ιγνατίου στο Omega: Πριν ακόμη την επίσημη ανακοίνωση του διορισμού της Ολγκίν, ο εθνικός μας ανταποκριτής ανέφερε επί λέξει ότι «διπλωματικοί κύκλοι εκτιμούν ότι η κ. Ολγκίν θα πέσει στην παγίδα των Τούρκων και θα προβεί στη διαπίστωση ότι δεν υπάρχει έδαφος για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων»! Τώρα που ξέμεινε από Μενέντεζ, η ανάταση έχει μετατραπεί σε απαισιόδοξη προφητική διάθεση. Ή μήπως σε προληπτική-αποτρεπτική διάθεση;

• …με τους σοφούς (2): Θα φτιάχναμε χαρωπά πρωτόκολλα για αντιμετώπιση της ακραίας παραβατικότητας στα σχολεία· πλήθυνε το ξύλο, τα αφήσαμε στη μέση. Πήγαμε να καλοπιάσουμε μαθητές και γονείς με κλιματιστικά, τα αφήσαμε στη μέση και μετέωρα. Πήγαμε να πείσουμε την κοινωνία πως το πρόβλημα είναι η PISA, άρχισαν να καίγονται σχολεία, το αφήσαμε κι αυτό στη μέση. Τώρα εξαγγέλλουμε «έξυπνες» κάμερες στα σχολεία «που θα διώχνουν τους παραβάτες». Το μοτίβο παρέχει εγγυημένη πρόβλεψη!

• …με τους σοφούς (3: Είναι γνωστό ότι ο Σταύρος και η Σταυριανή είναι πολύ επιφυλακτικοί στις επικρίσεις κατά του Προέδρου. Είναι και το ίδρυμα με τη γραμμή των στελεχών του… Επειδή όμως ο Φιλελεύθερος την Παρασκευή τσαντίστηκε με τον Ν. Χριστοδουλίδη (ο οποίος τα έβαλε με τα ΜΜΕ για τα περί ανασχηματισμού, ενώ το ίδιο το περιβάλλον του τα είχε διοχετεύσει), και του τα έσουρε κανονικά την Παρασκευή, πήραν θάρρος και κόλλησαν στον τοίχο τον γενικό διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας για τους χειρισμούς στο χαλλούμι. Κατά διαστήματα, ο άνθρωπος πάθαινε παρατεταμένη αλαλία. Η μεμβράνη ανοχής και σιωπής απέναντι στον Ν. Χριστοδουλίδη είναι τελικά τόσο λεπτή! Δύο φιλοκυβερνητικά Μέσα να αποκλίνουν για μια μέρα και καταρρέει ο πύργος με τα τουβλάκια.