Η δέσμευση είναι το οξυγόνο για την ειρήνη

Των Ahmet Tokatlioglu και Ξένια Κωνσταντίνου*

Πρόσφατα συμμετείχαμε σε μια επίσκεψη μελέτης στο Δουβλίνο και το Μπέλφαστ, που διοργανώθηκε από το Φόρουμ Κυπριακού Διαλόγου (CDF) σε συνεργασία με το Northern Ireland Cooperation Overseas (NICO). Στην ομάδα συμμετείχαν εκπρόσωποι, τόσο των ελληνοκυπριακών όσο και των τουρκοκυπριακών πολιτικών κομμάτων, και τρεις πρώην διαπραγματευτές. Σκοπός της επίσκεψής μας ήταν να εξετάσουμε τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, η οποία επιτεύχθηκε στη Βόρεια Ιρλανδία μετά από μια παρατεταμένη περίοδο βίας στους δρόμους και αιματοχυσίας.

Η επίσκεψη μάς έδωσε την ευκαιρία να μάθουμε απευθείας από τα βασικά πρόσωπα που συμμετέχουν στη συμφωνία. Μοιράστηκαν πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία που πέρασαν, τα σκαμπανεβάσματα των διαπραγματεύσεων, τη συμμετοχή των διεθνών συμμετεχόντων, ακόμη και εκείνες τις προσωπικές στιγμές που μπορούν να επηρεάσουν την κατεύθυνση και τα αποτελέσματα μιας τόσο μακράς και απαιτητικής διαπραγμάτευσης. Η συμφωνία επιτεύχθηκε τελικά το 1998 με τη συγκατάθεση τόσο της ιρλανδικής όσο και της βρετανικής κυβέρνησης, καθώς και των οκτώ εμπλεκόμενων πολιτικών κομμάτων. Η συμφωνία αυτή όριζε ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα παρέμενε μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου μέχρις ότου η πλειοψηφία των πολιτών, τόσο της Βόρειας Ιρλανδίας όσο και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, επιλέξει το αντίθετο.

Η επίσκεψή μας επικεντρώθηκε στις προκλήσεις και τα ζητήματα κατά την εφαρμογή της συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένων της πολυπλοκότητας και της δυσλειτουργίας διαφόρων θεσμών. Έγινε φανερό ότι η συμφωνία σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου ταξιδιού. Το ταξίδι αυτό χαρακτηριζόταν από ειρήνη αλλά και παρατεταμένη δυσπιστία και απουσία βίας που συνοδεύεται από καχυποψία. Ωστόσο, η πιο κρίσιμη πτυχή ήταν η δέσμευση για τη διατήρηση του ανοικτού διαλόγου. Παρά τις διαφορετικές απόψεις και διαφωνίες, τα εμπλεκόμενα μέρη αναγνώρισαν την ουσιαστική ανάγκη για συνεχή συζήτηση.

Πιθανότατα, η «δύναμη της δέσμευσης» αναδείχθηκε ως ένα από τα βασικά διδάγματα. Υπογράμμισε τη σημασία της προώθησης του διαλόγου, της δέσμευσης και της κατανόησης του «άλλου» σε δύσκολες καταστάσεις, ανεξάρτητα από την πρόοδο (ή την έλλειψή της) στα ανώτερα διπλωματικά επίπεδα των συνομιλιών. Ο διάλογος δημιουργεί τα θεμέλια για την κατανόηση. Αυτή η κατανόηση είναι ζωτικής σημασίας, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε συνέργειες, στη συνεργασία και τη συνεννόηση. Ενισχύει την εμπιστοσύνη, βοηθά στην επίλυση κοινών προβλημάτων και πυροδοτεί τη δημιουργία νέων ιδεών.

Ήταν συναρπαστικό να μάθουμε για τη συμμετοχή όλων των πολιτικών κομμάτων στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Μια βασική πτυχή ήταν το πώς ένας ικανός διαμεσολαβητής κράτησε με επιτυχία όλα τα μέρη δεσμευμένα στη διαδικασία οδηγώντας σε συναίνεση. Εξίσου σημαντική ήταν η υποστήριξη από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή κοινότητα, καθώς και η προθυμία τους να προσαρμοστούν σε μελλοντικές αλλαγές. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η απόφαση για το Brexit διατάραξε σημαντικά την ενότητα αυτών των θεσμών. Παρά το γεγονός αυτό, παραμένει ισχυρή η αποφασιστικότητα να επιλυθούν τα όποια τεχνικά προβλήματα προκύψουν. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας βρεθήκαμε συχνά να συγκρίνουμε την κατάσταση με εκείνη της Κύπρου, η οποία, αν και διαφορετική, έχει κάποιες ομοιότητες. Η επίσκεψη προκάλεσε νέες ιδέες, αλλά δεν προσέφερε οριστικές απαντήσεις. Δεν βρήκαμε ένα μοντέλο «τέλειας λύσης», και μπορεί να μην υπάρχει καν. Στην περίπτωση της Κύπρου, δεν υπάρχει ενεργή σύγκρουση, αλλά ο πόνος των γεγονότων του παρελθόντος παραμένει. Η υιοθέτηση της συνεργασίας ως μέσο επίλυσης των ζητημάτων ενθαρρύνει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών και βοηθά στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Σε αυτό το πλαίσιο, η Βόρεια Ιρλανδία χρησιμεύει ως ένα σημαντικό παράδειγμα θεσμών που προωθούν τη συνεργασία, βοηθώντας και τα δύο μέρη να επωφεληθούν από την ειρηνική συμβίωση.

Δεν είναι αναπόφευκτο να συνυπάρξουμε; Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε μια κοινή κατανόηση και ένα ενιαίο όραμα για ένα καλύτερο μέλλον; Έχουμε την πεποίθηση ότι η συνεργασία και η αλληλεξάρτηση είναι ζωτικής σημασίας για κάθε μελλοντική λύση και ότι η οικονομική και κοινωνική συνεργασία είναι θεμελιώδους σημασίας. Η δέσμευση είναι ζωτικής σημασίας και ο διάλογος είναι το οξυγόνο για να διατηρηθεί ζωντανή η ειρηνευτική διαδικασία.

*Ο Ahmet Tokatlioglu είναι μέλος κεντρικής εκτελεστικής επιτροπής του Κόμματος του Λαού και η Ξένια Κωνσταντίνου είναι αναπληρώτρια εκπρόσωπος Τύπου του ΔΗΣΥ