Ένοχη η κυπριακή κοινωνία για την εξάπλωση της διαφθοράς

«Είναι αλήθεια ότι κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου, αλλά η εξουσία μπορεί να κάνει κάποιον αόρατο»

Ουμπέρτο Έκο (1932-2016)

Ιταλός φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας

Η έρευνα «Cyprus Confidential» μας υπενθυμίζει ακόμα μία φορά πόσο βαθιά έχει διεισδύσει η διαφθορά στην Κύπρο. Διαδραματίζουμε, μας λέει η έρευνα, τον ρόλο του κράτους υποδοχής βρόμικου χρήματος για εξυπηρέτηση του αυταρχικού καθεστώτος του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και άλλων δικτατόρων και παραγόντων υπονόμευσης της δημοκρατίας στις χώρες τους. Αυτό που δεν μας λένε κατάμουτρα, αλλά βέβαια το υπονοούν, είναι ότι εμείς οι Κύπριοι προκαλούμε ρηγματώσεις και προβλήματα υποσκάπτοντας τη συνοχή της ΕΕ.

Δύο λέξεις επεξηγούν πλήρως γιατί δεν χαλιναγωγούμε τη διαφθορά: αδιαφορία και ατιμωρησία. Αν δεν καταπολεμήσουμε αυτές τις δύο τάσεις, φοβάμαι ότι σύντομα τα λεξικά παγκοσμίου φήμης και εμβέλειας θα παραθέτουν τη λέξη «Κύπρος» ως συνώνυμη της λέξης «κλεπτοκράτος». Σε μια κλεπτοκρατία, οι διεφθαρμένοι πολιτικοί και οι προστατευόμενοί τους πλουτίζουν κρυφά εκτός του κράτους δικαίου μέσω μιζών, δωροδοκιών ενώ κάνουν ειδικές χάρες σε «ημέτερους» και επιλεγμένες εταιρείες, ή απλώς κατευθύνουν κρατικά κεφάλαια στους εαυτούς τους και τους συνεργάτες τους. Σκαρφίζονται δε δημιουργία περιττών υφυπουργείων ή επιτροπάτων για βόλεμα συγγενών και φίλων.

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είπε κάποτε πως «ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο μέρος για να ζεις, όχι λόγω των ανθρώπων που είναι κακοί, αλλά εξαιτίας των ανθρώπων που δεν κάνουν τίποτα γι' αυτό». Αυτό το απόφθεγμα του διάσημου επιστήμονα περικλείει τέλεια την αξιολύπητη απάθεια των Κυπρίων όταν έρχονται αντιμέτωποι με τη διαφθορά και την εγκληματική αδικοπραγία. Αυτό συμβαίνει επειδή οι Κύπριοι με τις πολύτιμες δουλειές και τα χόμπι τους έχουν γίνει μαλθακοί, ηδυπαθείς, καλοπερασάκηδες και ως τέτοιοι μισούν τις συγκρούσεις και πιστεύουν ότι έχουν πάρα πολλά να χάσουν για να εμπλακούν σε θέματα που έχουν πραγματικά σημασία. Στην πραγματικότητα, περιφρονούν οποιονδήποτε έχει κοινωνική συνείδηση, θεωρώντας τον ανόητο επειδή ενδιαφέρεται για κάτι που δεν θα τους κερδίσει χρήματα ή likes στο Facebook. Μοιράζουν δε απερίφραστα αποσπάσματα «συμβουλών»: «Δεν βαριέσαι», «Μην παρεμβαίνετε», «Αφήστε τον κόσμο να ακολουθήσει την πορεία του» και φυσικά το δημοφιλέστατο «Ούσσου να περάσουμε». Καταλήξαμε, λοιπόν, κάποιοι από εμάς να είμαστε ψυχροί, απόμακροι, αδιάφοροι, χωρίς κίνητρα και χωρίς πάθος ενώ κάποιοι άλλοι να θεωρούν τη διαφθορά αναγκαίο κακό ή ακόμα και συντόμευση για πρόσβαση σε ορισμένα σημαντικά αγαθά. Σε τέτοια πλαίσια, η κριτική στάση των πολιτών απέναντι στη διαφθορά αποδυναμώνεται ή χάνεται τελείως.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που ενισχύει την αδιαφορία της κοινωνίας: η απογοήτευση των πολιτών με τη διαφθορά του δημόσιου τομέα και η κακή διακυβέρνηση (η οποία συχνά αντιστοιχεί σε υψηλά επίπεδα διαφθοράς) μπορούν να οδηγήσουν σε απάθεια τους πολίτες, έλλειψη συμμετοχής στα κοινά και έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική και δημοκρατική διαδικασία. Περιττό να τονίσω ότι η απάθεια και η αδιαφορία είναι επικίνδυνες γιατί όταν οι πολίτες αποτυγχάνουν να ζητήσουν ευθύνες από τους δημόσιους αξιωματούχους, η διαφθορά εξαπλώνεται ακόμα περισσότερο, μαζί με την ατιμωρησία για διεφθαρμένη συμπεριφορά.

Ο άλλος λόγος που εξηγεί τη μη χαλιναγώγηση της διαφθοράς είναι η ατιμωρησία. Παρά τα σκάνδαλα, παρά τις εξόφθαλμες παρανομίες, παρά τα αδιάσειστα τεκμήρια που εμφανίζονται σε βίντεο, μόνο ένας πρώην υπουργός πήγε φυλακή για διαφθορά, κι αυτός αφού καταδικάστηκε από μια ξένη χώρα. Δυστυχώς, οι θεσμοί μας δεν λειτουργούν σωστά διότι είναι πλήρως εξαρτημένοι. Όπως τονίζει ο «Πολίτης» στο κύριο άρθρο του της π. Τετάρτης, «οι περισσότεροι επιβάτες των θεσμών χρωστούν στους πολιτικούς για τον διορισμό τους, οι θεσμοί, εν ολίγοις, εξευτελίζονται για έναν παχυλό μισθό, ένα εφάπαξ και μια γερή σύνταξη». Ας πάρουμε το παράδειγμα του Γενικού Εισαγγελέα (ΓΕ) που όλοι γνωρίζουν ότι ο διορισμός του από τον Αναστασιάδη ήταν ένα πασιφανές ρουσφέτι. Ας υποθέσουμε ότι η Αρχή κατά της Διαφθοράς που αποφάσισε πρόσφατα να διερευνήσει τον Αναστασιάδη για διαφθορά βγάζει τελικά ένα πόρισμα που τεκμηριώνει ότι τα ταξίδια του Αναστασιάδη με το τζετ του Σαουδάραβα στις Σεϋχέλλες συνδέονταν άμεσα με παράτυπες πολιτογραφήσεις για όλο το σόι του Σαουδάραβα, που συνιστά, φυσικά, δωροληψία - ένα σοβαρό ποινικό αδίκημα. Για να διωχθεί όμως ο Αναστασιάδης είναι απαραίτητη η έγκριση του Γενικού Εισαγγελέα. Δεν νομίζω να υπάρχει κανένας Κύπριος με σώας τας φρένας που θα ανέμενε μια τέτοια εξέλιξη. Ο ΓΕ, όπως όλοι γνωρίζουμε, διετέλεσε υπουργός της κυβέρνησης Αναστασιάδη. Πώς, λοιπόν, μπορεί να είναι 100% αμερόληπτος για ένα καίριο θέμα που αφορά τον Αναστασιάδη ο οποίος τον ευεργέτησε διορίζοντάς τον Γενικό Εισαγγελέα; Το ίδιο ισχύει βέβαια και για θέματα που αφορούν τα ηγετικά μέλη του ΔΗΣΥ. Επομένως, δεν υπάρχουν ούτε ανεξάρτητοι θεσμοί ούτε πλήρης διάκριση εξουσιών και αυτό οδηγεί στην ατιμωρησία. Και πάλι όμως η κυπριακή κοινωνία μένει αδιάφορη για την ατιμωρησία. Δυστυχώς δεν έχουμε δει την Intelligentsia της Κύπρου, που έχει αυξηθεί αισθητά τελευταία, να υποδεικνύει, ή μάλλον να στηλιτεύει αυτές τις συνταγματικές ανωμαλίες. Το συμπέρασμα είναι ότι ακόμα και η ατιμωρησία είναι απότοκο της αδιαφορίας.

Εν περιλήψει, όπως έλεγε ο Πλάτων: «το τίμημα που πληρώνουν οι καλοί άνθρωποι για την αδιαφορία προς τις δημόσιες υποθέσεις είναι να κυβερνώνται από κακούς ανθρώπους». Αυτό σημαίνει ότι ένας καλύτερος κόσμος δεν μπορεί να χτιστεί από αδιάφορους ανθρώπους και οι διεφθαρμένοι άνθρωποι είναι λιγότερο πρόβλημα από τους αδιάφορους!

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας