Βιομηχανική αξιοποίηση υπολειμμάτων τροφίμων για την παραγωγή νέων υλικών

Tης δρος Στέλλας Χατζηαχιλλέως*

Η τρέχουσα διαδικασία παραγωγής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ευρείας κατανάλωσης έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ενδεικτικά, η καλλιέργεια φυτών όπως το βαμβάκι και το λινάρι προκαλεί υποβάθμιση και διάβρωση του εδάφους, καθώς και απώλεια δασικών εκτάσεων και άλλων οικοτόπων. Ειδικότερα, η παραγωγή βαμβακιού ευθύνεται για τις εκπομπές εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, ενώ απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. Η βιομηχανία ειδών ένδυσης και κλωστοϋφαντουργίας αντιπροσωπεύει περίπου το 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και παραμένει η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή βιομηχανικής ρύπανσης, μετά το πετρέλαιο.

Δεδομένου ότι απόβλητα από την παραγωγή τροφίμων αναπόφευκτα θα υπάρχουν πάντοτε, όπως επίσης και η ανάγκη των ανθρώπων για ένδυση, επιχειρηματίες προσπαθούν να εφαρμόσουν λύσεις αξιοποίησης υπολειμμάτων τροφίμων στην κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία. Καινοτόμες εταιρείες μετατρέπουν τα απόβλητα τροφίμων και τα αγροτικά υποπροϊόντα τους σε φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, τα οποία χρησιμοποιούνται είτε από μεγάλους οίκους μόδας είτε στην αυτοκινητοβιομηχανία για την επένδυση του εσωτερικού αυτοκινήτων. Ενδεικτικά παραδείγματα παρουσιάζονται πιο κάτω:

Απόβλητα δημητριακών

H έρευνα Spinning Future Threads επικεντρώνεται στην περιοχή Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας, που αποτελεί βασικό παραγωγό κλωστοϋφαντουργίας, με το 40% της καλλιεργήσιμης της γης να χρησιμοποιείται για αυτό τον σκοπό. Η τεχνολογία Agroloop είναι ένα σύστημα που μετατρέπει επί τόπου τα απόβλητα των καλλιεργειών σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Οι ίδιοι οι αγρότες και οι παραγωγοί μπορούν να κατέχουν και να χρησιμοποιούν συστήματα Agraloop για να δημιουργήσουν επιπλέον έσοδα για τον εαυτό τους και να χρησιμοποιήσουν τα περιττά απόβλητά τους.

Απόβλητα αγελαδινού γάλακτος

Το QMilk είναι μια 100% ανανεώσιμη και βιοδιασπώμενη υφαντική ίνα που παρασκευάζεται από αγελαδινό γάλα. Η ιστορία του υλικού Qmilk ξεκίνησε σε μία κουζίνα. Η αρχική ιδέα μίας κυρίας ήταν να παραχθεί ένα ύφασμα που δεν έχει υποστεί χημική επεξεργασία για τον άρρωστο πατέρα της. Ο απαραίτητος εξοπλισμός αγοράστηκε από ένα παντοπωλείο και στοίχισε περίπου 200€. Σήμερα, χρησιμοποιώντας τους 2 εκατομμύρια τόνους γάλακτος που πηγαίνουν στα σκουπίδια στη Γερμανία κάθε χρόνο, η QMilk εργάζεται για να προσφέρει μια βιώσιμη και καινοτόμο λύση για τη σπατάλη τροφίμων.

Απόβλητα φρούτων

Τα υφάσματα Orange Fiber αποτελούνται από νήματα που φτιάχνονται από υπολείμματα εσπεριδοειδών, τα οποία αναμειγνύονται με άλλα υλικά. Το ύφασμα εσπεριδοειδών έχει απαλή και μεταξένια αίσθηση, είναι ελαφρύ και μπορεί να είναι αδιαφανές ή γυαλιστερό ανάλογα με τις ανάγκες παραγωγής. Η παραγωγή υφασμάτων από εσπεριδοειδή βοηθά στην αξιοποίηση των υπολειμμάτων που δημιουργούνται από τη βιομηχανία παραγωγής χυμών. Η Orange Fiber αναφέρει ότι έχουν παραχθεί περίπου 15.000 μέτρα υφάσματος και έχουν ανακυκλωθεί 120 τόνοι εσπεριδοειδών. Το Orange Fiber είναι αποδέκτης πολλών βραβείων, όπως τα βραβεία UNECE Ideas For Change, MF Supply Chain Awards 2020, Elle Impact2 For Women Award.

Το VEGEA είναι ένα vegan ύφασμα που μοιάζει με δέρμα. Το όνομα VEGEA προέρχεται από τον συνδυασμό των VEG (Vegan) και GEA (Γη) και παράγεται από φυτικά έλαια και γεωργικά απόβλητα, όπως οι μίσχοι φυτών και ο πολτός φρούτων. Επίσης, σε συνεργασία με ιταλικά οινοποιεία έχει αναπτυχθεί μια διαδικασία για αξιοποίηση των αμπελο οινικών αποβλήτων. Το VEGEA χρησιμοποιείται στη βιομηχανία μόδας, στην κατασκευή επίπλων, συσκευασιών και εξαρτημάτων αυτοκινήτων και έχει τιμηθεί με τα βραβεία Start&Cup 2015, Innovation Made in Italy 2017 από την Unicredit και Global Change 2017 από το Ίδρυμα H&M.

Κατασκευασμένο από ίνες από το φυτό μπανάνας Abacá στις Φιλιππίνες, το Bananatex είναι ένα 100% βιοδιασπώμενο και αδιάβροχο ύφασμα. Χωρίς να απαιτούνται φυτοφάρμακα ή λιπάσματα, το φυτό μπανάνας που χρησιμοποιείται για το Bananatex, χρησιμοποιείται επίσης για να βοηθήσει στις προσπάθειες αναδάσωσης στις Φιλιππίνες. Το κυκλικό αυτό μοντέλο παραγωγής κέρδισε τα Βραβεία Green Product 2019, Design Prize Switzerland Award 2019/20 και German Sustainability Award Design 2021.

Το παράδειγμα της παπουτσοσυκιάς (φραγκοσυκιάς)

Ένα φυτό που χρησιμοποιείται ευρέως για την παραγωγή vegan δερματίνης. αλλά είναι αξιοποιήσιμο για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων, είναι η φραγκοσυκιά (παπουτσοσυτζια) που αφθονεί στην Κύπρο. Ειδικότερα, η παπουτσοσυτζιά μπορεί να αξιοποιηθεί για τα φρούτα της και τα υποπροϊόντα αυτών (π.χ. τύποι σοκολάτας, σιροπιού κ.λπ.), για την παραγωγή ελαίου από τα κουκούτσια της, για την παραγωγή ζωοτροφών από τα φύλλα της και την παραγωγή δερματίνης μετά από την επεξεργασία των υπολειμμάτων της. Επιπλέον, ως φυτό χρησιμοποιείται ως φράκτης βοσκότοπων σε χώρες του εξωτερικού αφού αντιστέκεται στη φωτιά και είναι δύσκολο να το προσπελάσουν ζώα ή άνθρωποι.

Η παρουσίαση των πιο πάνω υλικών σε καμία περίπτωση δεν εξαντλεί τις καινοτόμες ιδέες για τη δημιουργία νέων υλικών από τα υπολείμματα τροφίμων. Παρ' όλα αυτά αποτελούν μια καλή βάση για περαιτέρω διερεύνηση του πεδίου αυτού, αφενός γιατί συνδέεται άμεσα με τα θέματα της πράσινης και αειφόρου καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, αφετέρου μπορεί να συμβάλουν σημαντικά στον αναπροσανατολισμό της οικονομίας μας με τους όρους της αειφορίας.

*Εκπαιδευτικού, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Πεδουλά, Μονάδα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη