Οι «δύο φυλακισμένοι» και εμείς, του Χρήστου Πουργουρίδη

Προχθές παρευρέθηκα και μίλησα στην εκδήλωση που έγινε στη Λεμεσό για την παρουσίαση του βιβλίου του Μάριου Θρασυβούλου «Μακάριος 1948 – 1959, η πολιτική ηγεμονία και η εξέλιξη προς τον αυταρχισμό». Πρόκειται για ένα βιβλίο που αν διαβαστεί με προσοχή μπορεί να προσφέρει πολλά χρήσιμα διδάγματα στη σημερινή πολιτική ηγεσία του τόπου. Πόσοι όμως από τη σημερινή πολιτική ηγεσία διαβάζουν βιβλία με προσοχή; Και από εκείνους που διαβάζουν, πόσοι έχουν τη διάθεση και την τόλμη να αλλάξουν πορεία; Για τη στάση του Μακάριου έναντι των Τουρκοκυπρίων γράφει ο Μάριος Θρασυβούλου: «Η παντοκρατορία του Μακαρίου στηρίχθηκε διαχρονικά στην επιβολή του στην – ελληνοκυπριακή – κοινότητα. Χειραγωγούσε αποτελεσματικά των κοινότητα μέσω των εθνικών οραμάτων.

Τώρα, μέσα στο 1959, σ’ ένα δικοινοτικό κράτος, κάνει ό,τι μπορεί για να διαιωνιστεί η εθνική δράση. Η διαιρετική πολιτική του είναι αυτή που εξασφαλίζει τη συνέχεια της παντοκρατορίας. Έτσι κι αλλιώς δεν πιστεύει στις αρχές της Ζυρίχης. Ελπίζει ότι αργά ή γρήγορα ο ίδιος και οι Ελληνοκύπριοι θα κυριαρχήσουν και θα περιθωριοποιήσουν τους Τουρκοκυπρίους». Και προσθέτει «…ο εθνικισμός συνεχίζει να είναι η πιο ισχυρή ιδεολογία, η περιφρόνηση προς τους Τουρκοκύπριους συνεχίζει να είναι ένα εσωτερικευμένο στοιχείο. Οι εθνικιστές αντιλήψεις των Ελληνοκυπρίων, δηλαδή δεν μετριάζονται, αντίθετα μάλιστα, η νομή της εξουσίας και τα οφέλη που προβάλλουν μέσα από τη δημιουργία του ανεξάρτητου κράτους ερεθίζουν τα αντανακλαστικά τους, κάνοντάς τους ακόμα πιο αλαζονικούς έναντι της μικρότερης κοινότητας…». Αυτή η συμπεριφορά έναντι των Τουρκοκυπρίων πόσο έχει αλλάξει σήμερα; Λόγω της εισβολής της Τουρκίας αναγκαστήκαμε να αποδεχθούμε τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία σαν μια λύση ανάγκης. Σαν λύση ανάγκης δεχθήκαμε και τη Ζυρίχη. Όμως, όπως και τότε, έτσι και σήμερα που δεχθήκαμε τη λύση της ΔΔΟ, δεν βλέπουμε τους Τουρκοκυπρίους σαν τους ισότιμους συνεταίρους μας. Είναι απόλυτα κατανοητό ότι ο Μακάριος μέχρι το 1960, σαν κληρικός, είχε πλήρη άγνοια των παραμέτρων της διεθνούς πολιτικής. Και όταν άρχισε να τις μαθαίνει, τις κατανόησε επιλεκτικά με μεγάλη δόση εθνοκεντρισμού και ευσεβών πόθων. Κάτι που συνεχίζει να ρέει στις φλέβες σχεδόν όλων των σημερινών δικών μας πολιτικών. Ιδιαίτερα του σημερινού Προέδρου της Δημοκρατίας και των ηγεσιών των κομμάτων που τον στηρίζουν. Είναι ολοφάνερο ότι ο Γ.Γ του ΟΗΕ κ. Γκουτέρες δεν πρόκειται να δείξει μεγάλο ενθουσιασμό για επανεκκίνηση των συνομιλιών, παρεκτός αν κάτι αλλάξει ριζικά προς το καλύτερο και οι ελπίδες για επίλυση φανούν και πάλι ρεαλιστικές όπως ήταν το 2015 – 2016. Τι έχει κάνει όμως ο Πρόεδρος προς την κατεύθυνση αυτή; Περιορίζεται σε δημόσιες διακηρύξεις με τις οποίες εκφράζει τη βούλησή του να συμμετάσχει σε νέες συνομιλίες. Ο Γκουτέρες, όμως. γνωρίζει πολύ καλά ότι στο Κραν Μοντανά, ο Προέδρος Χριστοδουλίδης μαζί με τον Αναστασιάδη κινήθηκαν με όρους «μηδενικού αθροίσματος», δηλαδή νικητή – ηττημένου / κερδισμένου χαμένου. Και ξέρει, επίσης, πολύ καλά ότι η άλλη πλευρά δεν είναι τόσο τυφλή και τόσο ανόητη ώστε να αποδεχθεί μια λύση με την οποία θα βγει χαμένη. Ο Ερντογάν, σαν γνήσιος παραδοσιακός μουσουλμάνος, αντιλαμβάνεται ότι ένας τέτοιος «γάμος» μοιάζει με «γάμο μουσουλμανικό» στη βάση της Σαρία, με τον έναν από τους δύο εκ προοιμίου υποδεέστερο, και όχι για «γάμο» στη βάση της ισότητας και της αμοιβαίας εκτίμησης. Συνεπώς, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, αν πράγματι εννοεί αυτά που λέει, πρέπει να πείσει τον Γ.Γ. του ΟΗΕ ότι είναι έτοιμος για έναν συμβιβασμό, από τον οποίο και οι δύο πλευρές θα βγουν κερδισμένες. Προς τούτο θα πρέπει να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις που να πείθουν ότι από έναν νέο γύρο συνομιλιών υπάρχουν βάσιμες προοπτικές να εξευρεθεί συμβιβαστική λύση. Γενικόλογες αόριστες διακηρύξεις και ευχολόγια δεν πείθουν.

Να κάνει προτάσεις που να πείσουν τον ΟΗΕ και τους άλλους μεγάλους παίκτες που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στον κ. Γκουτέρες, ότι η δική μας πλευρά έπαθε και έμαθε και έχει εγκαταλείψει την πολιτική του ανταγωνισμού, με την έννοια να κερδίσω εγώ και να χάσει ο άλλος. Και ότι συνειδητά έχει υιοθετήσει τη λογική της συνεργασίας, δηλαδή, να κερδίσω εγώ και να κερδίσει και ο άλλος. Να πείσει ότι στο χείλος του γκρεμού, έχουμε κατανοήσει ότι οι σχέσεις ημών των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων είναι σχέσεις αλληλεξάρτησης και αμοιβαίου συμφέροντος και δεν υπάρχει δυνατότητα να κερδίσει ο ένας και να χάσει ο άλλος. Οι μόνες δυνατότητες που υπάρχουν είναι να κερδίσουμε και οι δύο ή να χάσουμε και οι δύο. Να πείσουμε τον διεθνή παράγοντα ότι διαβάσαμε με προσοχή τη Θεωρία Παιγνίων που ανάπτυξε ο νομπελίστας μαθηματικός Nash και έχουμε πεισθεί για την ανάγκη ισότιμης συνεργασίας. Πάνω σε αυτό το ζήτημα ο νομπελίστας μαθηματικός ανάπτυξε το κλασικό πλέον παράδειγμα «το δίλημμα του φυλακισμένου»: Δύο κρατούμενοι, ο Α και ο Β, που διαπράττουν από κοινού ένα έγκλημα, έχουν τις εξής εναλλακτικές συμπεριφορές και τις αντίστοιχες ποινές: (α) αν ο ένας καρφώσει τον άλλον, θα έχουν ποινή φυλάκισης 12 χρόνων ο καθένας (β) αν καρφώσει μόνο ο Α, τότε αυτός θα αφεθεί ελεύθερος και ο Β θα έχει ποινή 20 χρόνων και (γ) αντίστροφα, αν καρφώσει μόνο ο Β, θα αφεθεί αυτός ελεύθερος, ενώ ο Α θα έχει ποινή 20 χρόνων.

Τέλος, (δ), αν δεν καρφώσει κανείς, θα έχουν και οι δύο ποινή 3 χρόνια. Αυτό που τελικά έγινε, επειδή οι φυλακισμένοι δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και επειδή δεν είχαν εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον, ήταν ότι αλληλοκαρφώθηκαν και έτσι καταδικάστηκαν ο καθένας σε 12 χρόνια φυλακή. Αντίθετα, αν είχαν συνεργαστεί, αν δηλαδή δεν κάρφωνε κανείς, θα είχαν μόνο από τρία χρόνια φυλάκιση. Να πείσουμε ότι έστω και καθυστερημένα έχουμε κατανοήσει ποιες είναι οι σημαντικές ανάγκες των Τουρκοκυπρίων και είμεθα έτοιμοι να τις ικανοποιήσουμε, αλλά ζητούμε βοήθεια για να κάνουν το ίδιο και εκείνοι για εμάς. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει ευθέως, επιτέλους, να πούμε στον Γ.Γ. ότι έχουμε εγκαταλείψει το «μηδέν εγγυήσεις» και «μηδέν στρατούς». Και ότι είμαστε έτοιμοι για ένα νέο, σύγχρονο και αποτελεσματικό πλαίσιο ασφάλειας και εγγυήσεων, το οποίο όμως δεν θα περιλαμβάνει δικαίωμα μονομερούς επέμβασης.