«Κουλτούρα Ασφάλειας – Η αέναη πικρή καραμέλα» του Νίκου Καμακιώτη

Προ ημερών και με αφορμή σοβαρό εργατικό ατύχημα, λειτουργός του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας σε συνέντευξή της δεν απέφυγε να επικαλεστεί το απόλυτο κλισέ της έλλειψης Κουλτούρας Ασφάλειας στην Κυπριακή κοινωνία και τους εργασιακούς χώρους.

Η συγκεκριμένη “καραμέλα” αν δεν αποτελούσε ανάχωμα στην πρόοδο του τομέα της Ασφάλειας (είτε στην καθημερινή μας ζωή είτε σε εργασιακούς χώρους) θα ήταν ακόμα ένα από τα χιλιοειπωμένα τσιτάτα του δημόσιου διαλόγου που ανακαλούμε για λίγες ώρες μετά από κάποιο σοβαρό περιστατικό. Η επίκληση της έλλειψης Κουλτούρας Ασφάλειας αποτελεί μια εύκολη δικαιολογία που μεταθέτει εξ’ ολοκλήρου την ευθύνη σε εργοδότες και εργαζομένους (το αντίστοιχο του “Ανθρώπινου Λάθους” στην περίπτωση των τροχαίων δυσ/ατυχημάτων), ικανοποιεί στιγμιαία την ανάγκη μας να εντοπίσουμε άμεσα την αιτία ενός συμβάντος που ενδεχομένως να συνέβαινε σε εμάς τους ίδιους αλλά ταυτόχρονα εξουδετερώνει υφιστάμενες ευκαιρίες βελτίωσης.

Με δεδομένο ότι η καλλιέργεια της ανεπαρκούς νοοτροπίας μας, όσον αφορά την ασφάλειά στην ιδιωτική και εργασιακή μας ζωή, απαιτεί βαθιές τομές, είναι επιτέλους καιρός να συνειδητοποιήσουμε και αποδεχθούμε πως το σύνολο των εργοδοτών θα επενδύσει επαρκώς στον τομέα της Ασφάλειας μόνο υπό το φόβο αυστηρών ποινών με δριμύτητα απειλητική για την κερδοφορία ως και την ύπαρξη μιας εταιρείας. Κατά τον θυμόσοφο Ελληνικό λαό, “ο φόβος φυλάει τα έρμα” και σε αυτήν την περίπτωση οι δικαστές είναι αυτοί που κρατούν στα χέρια τους το κλειδί που θα ανοίξει το δρόμο για αλυσιδωτές αλλαγές.

Η επένδυση στον τομέα της Ασφάλειας συνεπάγεται ένα καθόλου ευκαταφρόνητο άμεσο κόστος (ενδεικτικά, εργοδότηση λειτουργού Ασφάλειας, παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, εκπαιδεύσεις, αλλαγή/βελτίωση εξοπλισμού κτλ) ενώ τα οφέλη είτε είναι μη απτά (αποφυγή πιθανών ζημιών) είτε προκύπτουν σε βάθος χρόνου (αύξηση παραγωγικότητας). Μοιραία οι διοικήσεις πολλών εταιρειών, ιδιαίτερα των πολλών μικρών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, αντιμετωπίζουν το θέμα της Ασφάλειας ως οικονομικό βάρος παρά ως επένδυση.

Παρότι η Κυπριακή νομοθεσία προβλέπει ποινή φυλάκισης και επιβολή σχετικά υψηλών χρηματικών προστίμων σε περίπτωση που διαπιστωθεί αμέλεια εκ μέρους εργοδότη η οποία οδηγεί σε απώλεια/τραυματισμό εργαζομένου/ων προκύπτει από τον σχετικό κατάλογο στην ιστοσελίδα του Τμ. Επιθεώρησης Εργασίας ότι το υψηλότερο πρόστιμο που επιβλήθηκε από τα δικαστήρια την τριετία 2020-22 για ατύχημα που οδήγησε σε απώλεια εργαζόμενου ήταν μόλις 19.000 ευρώ. Αντίστοιχα, την συγκεκριμένη τριετία επιβλήθηκε ολιγόμηνη φυλάκιση με αναστολή σε 6 περιπτώσεις και μόνο μία περίπτωση άμεσης φυλάκισης, ποινή που μειώθηκε μετά από 3 μήνες από το Εφετείο με αποτέλεσμα την άμεση απόλυση του καταδικασθέντα.

Αντίθετα σε μια σύντομη αναζήτηση στις σχετικές αναρτήσεις του Health & Safety Executive (αντίστοιχος οργανισμός του Τμ. Επιθεώρησης Εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου) εντοπίστηκε περίπτωση επιβολής προστίμου 2,25 εκατομμυρίων στερλινών (περίπου 2,6 εκατομμυρίων ευρώ) σε εταιρεία Security για θανάσιμο τραυματισμό εργαζόμενης κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της.

Ενώ το αποτέλεσμα είναι το ίδιο (απώλεια εργαζόμενου), στα συγκεκριμένα ενδεικτικά παραδείγματα, η διαφορά στο μέγεθος των επιβληθέντων προστίμων είναι χαώδης. Είναι προφανές ότι στην δική μας περίπτωση ένα πρόστιμο της τάξεως των 20 χιλιάδων ευρώ δεν αποτελεί απειλή για την συνέχιση λειτουργίας μιας μέσης εταιρείας. Είναι σίγουρα ένα σοβαρό πλήγμα αλλά είναι απίθανο να οδηγήσει στον οικονομικό στραγγαλισμό της. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η εργοδότηση ενός επαρκώς καταρτισμένου υπαλλήλου που θα ασχολείται αποκλειστικά/κυρίως με την Διαχείριση Ασφάλειας κοστίζει κατ’ έτος παραπάνω από ένα πρόστιμο αυτού του επιπέδου καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι εργοδότες θα συνεχίσουν να παραμένουν επιφυλακτικοί όσον αφορά την ουσιαστική επένδυση στον τομέα της Ασφάλειας ακόμα και αν παραβιάζουν την κείμενη νομοθεσία. Με όρους Διαχείρισης Ασφάλειας, σημαντική μερίδα των εργοδοτών εκτιμά άτυπα τον κίνδυνο για την εταιρεία τους λαμβάνοντας υπόψη την σχετικά μικρή πιθανότητα να βρεθούν νομικά εκτεθειμένοι και την διαχειρίσιμη δριμύτητα των επιπτώσεων καταλήγοντας πως αυτός είναι σε αποδεκτό (για αυτούς) επίπεδο. Αν αντίθετα το ύψος των πιθανών ποινών ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο το τελικό αποτέλεσμα αυτής της εκτίμησης θα ήταν διαφορετικό καθιστώντας τον κίνδυνο μη αποδεκτό και μοιραία θα οδηγούσε στη λήψη αναγκαίων μέτρων.

Καταλήγοντας, αν θεωρήσουμε πως όντως η κοινωνία ζητά την ουσιαστική βελτίωση του επιπέδου Ασφάλειας στους χώρους εργασίας είναι απαραίτητο η Δικαιοσύνη να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να προωθήσει αποφασιστικά τις απαιτούμενες αλλαγές μέσω της επιβολής κατά πολύ αυστηρότερων ποινών. Όπως βεβαίως ισχύει για όλες τις υποθέσεις που καταλήγουν ενώπιον του δικαστηρίου είναι κρίσιμο να προηγείται έγκυρη και εμπεριστατωμένη διερεύνηση από λειτουργούς κατάλληλα καταρτισμένους σε θέματα Ασφάλειας στους χώρους εργασίας.

O Νίκος Καμακιώτης είναι Διερευνητής Περιστατικών Ασφάλειας.