«Σύγχρονη τοκογλυφία και εκποιήσεις» του Αλέξη Αλέκου

Του Αλέξη Αλέκου*

Υπάρχουν σωρεία συμβάσεων, διακηρύξεων, οδηγιών που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στη στέγη ως οικουμενικό και ανθρώπινο δικαίωμα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης. Μάλιστα καθορίζεται ότι τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση κοινωνικής προστασίας της οικογένειας και της στέγης της.

Στην Κύπρο, αυτή η υποχρέωση δεν εφαρμόζεται. Οι τράπεζες στην Κύπρο προχώρησαν σε αυθαίρετες τροποποιήσεις δανειακών συμβάσεων και χρησιμοποιούν σήμερα τη μέγγενη των εκποιήσεων για να ξεσπιτώσουν εκατοντάδες οικογένειες βιοπαλαιστών. Σύμφωνα με τον επίτροπο Δικαιοσύνης της ΕΕ, Didier Reynders, η Κυπριακή Δημοκρατία αρνείται πεισματικά να εφαρμόσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των πολιτών από τις καταχρηστικές ρήτρες σε συμβάσεις, επιλέγοντας προφανώς την προστασία των συμφερόντων των τραπεζικών ιδρυμάτων. Η κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη-Δημοκρατικού Συναγερμού επιλέγει να παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Οδηγία και να μην παρέχει επαρκή και αποτελεσματικά μέσα για την πρόληψη της συνεχιζόμενης χρήσης καταχρηστικών ρητρών στις συμβάσεις που συνάπτονται με καταναλωτές. Για να το θέσουμε απλά, αν εφαρμοστεί η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία, θα υπάρχει η δυνατότητα τα δικαστήρια στην Κύπρο να εξετάζουν, ακόμη και αυτεπαγγέλτως, τον καταχρηστικό χαρακτήρα μιας ρήτρας και να αναστέλλονται οι εκποιήσεις, όταν υπάρχει αγωγή σε εξέλιξη. Δηλαδή θα παγώνουν οι διαδικασίες εκποίησης μέχρι να εξεταστεί αν το ποσό που οφείλει ο δανειολήπτης προέκυψε μετά από καταχρηστικές ρήτρες της τράπεζας.

Το ζήτημα των εκποιήσεων και της ασυδοσίας των τραπεζών δεν είναι σημερινό φαινόμενο, και η συνειδητή κώφευση της κυβέρνησης χρονολογείται. Από το 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε κινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Κύπρου επειδή διαπίστωσε ότι οι κυπριακές αρχές δεν εφάρμοζαν αποτελεσματικά την Ευρωπαϊκή Οδηγία 93/13/ΕΟΚ σχετικά με τις καταχρηστικές ρήτρες. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν συμμορφώθηκε, και έτσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επανέλαβε τη διαδικασία τον Ιούλιο του 2019 αποστέλλοντας συμπληρωματική προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο. Αυτή η καθυστέρηση είναι προκλητική διότι επιτρέπει στις τράπεζες, αφενός να συνεχίσουν να κερδοσκοπούν και αφετέρου να προχωρούν σε διαδικασίες εκποιήσεων, ανεξαρτήτως της συμπερίληψης παράνομων όρων και χρεώσεων στις δανειακές συμβάσεις.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση της Υπηρεσίας Καταναλωτή για συγκεκριμένο τραπεζικό ίδρυμα, αποκαλύπτεται ότι υπήρχε όρος στη δανειακή σύμβαση ότι η τράπεζα είχε το δικαίωμα να κατάσχει οποιαδήποτε χρήματα υπήρχαν στο όνομα του οφειλέτη. Επίσης, επέβαλλαν αυθαίρετα και ετσιθελικά υπέρογκα ποσοστά ως τόκο υπερημερίας, εκτινάσσοντας το αρχικό επιτόκιο από 5% σε 11,75%  με πρόσχημα κάποια καθυστέρηση στη δόση, χωρίς να διατηρεί το δικαίωμα ο οφειλέτης να αντιδράσει ή να διαφωνήσει. Για αυτά και άλλα πολλά παρόμοια φαινόμενα θα πρέπει να εφαρμοστεί η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία και ταυτόχρονα να αναπτυχθεί ένας δεσμευτικός κώδικας δεοντολογίας για τις αναδιαρθρώσεις, ούτως ώστε να αφαιρεθεί η μονομερής διαπραγματευτική υπεροχή που διατηρούν οι τράπεζες όταν κάποιοι οφειλέτες ζητούν αναδιάρθρωση του δανείου τους. Η επισήμανση του Επιτρόπου Δικαιοσύνης για τη στάση της κυβέρνησης είναι σημαντική, ιδιαίτερα σήμερα που πολλά νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν γονατίσει από την κρίση της πανδημίας και βρίσκονται αντιμέτωπες με τον κίνδυνο των εκποιήσεων. Σε μια περίοδο που η κυπριακή οικονομία διέρχεται πρωτοφανή ύφεση, η ανοχή σε καταχρηστικές πρακτικές των τραπεζών είναι απαράδεκτη και πρέπει να τερματιστεί άμεσα.

*Δρα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, υποψήφιος βουλευτής ΑΚΕΛ Λάρνακας