Η σαφήνεια και η θολούρα

Υπάρχει μια κατηγορία Ελληνοκυπρίων που χρειαζόμαστε πολύ κόπο και αυτοπειθαρχία για να είμαστε αντικειμενικοί με την Ελλάδα και την ελληνική πολιτική. Όσοι ανήκουμε σε παλαιότερες γενιές και αισθανόμαστε ότι ωριμάσαμε πνευματικά και πολιτικά στα φοιτητικά και στα μεταφοιτητικά μας χρόνια στην Ελλάδα -και ιδιαίτερα στην Αθήνα- έχουμε αναπτύξει έναν υπόγειο δεσμό με τη χώρα.

Αυτός ο δεσμός δεν συναρτάται απόλυτα με την ιδεολογία. Συναρτάται περισσότερο με το διανοητικό άνοιγμα που μας πρόσφερε η συνάφεια με εκπληκτικούς ανθρώπους του πνεύματος, της επιστήμης, της τέχνης και της πολιτικής. Σαν αντίδωρο στην ευγνωμοσύνη γι’ αυτό, υπάρχει πάντα μέσα μας ένα υπόγειο ρεύμα ενδιαφέροντος για την προκοπή αυτής της χώρας. Όχι μόνο για καθαρά ορθολογιστικούς λόγους (ανεπτυγμένη Ελλάδα σημαίνει πιο ασφαλής Κύπρος), ούτε για εθνικο-πατριωτικούς λόγους παραδοσιακού τύπου. Είναι η έγνοια για την πνευματική πατρίδα, που σε μεγάλο βαθμό σε έκανε ότι είσαι.

Την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης, αυτό βγήκε στην επιφάνεια με έναν ιδιαίτερο τρόπο: Οι δεξιοί της Κύπρου που δεν είχαν αυτόν τον ειδικό δεσμό με την Ελλάδα απλώς χαίρονταν που διαλυόταν το ΠΑΣΟΚ. Λίγο αργότερα, οι αντίστοιχοι αριστεροί απλώς πανηγύριζαν για την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Δεξιοί και αριστεροί της Κύπρου που είχαν αυτόν τον δεσμό που λέμε, ανησυχούσαν και στις δύο περιπτώσεις. Μετρούσαν τις συνέπειες και των δύο γεγονότων πόντο-πόντο, με κριτήρια διαφορετικά από τους άλλους.

Οι πραγματικές ανάγκες

Ανάλογα με την περίσταση, κάθε χώρα έχει και κάπως ιδιαίτερες ανάγκες. Για παράδειγμα, από τη σημερινή Βρετανία λείπει το περισσότερο κοινωνικό κράτος που υπήρχε πριν είκοσι χρόνια, και η αισιόδοξη δυναμική του Εργατικού Κόμματος, που πίστευε ότι μπορούσε να αναδιοργανώσει τη χώρα σε πιο ανθρωπιστικές βάσεις. Από την Ελλάδα λείπουν άλλα πράγματα: η σαφήνεια στόχων, η συνάφειά τους με τον πολιτικό λόγο και τις πρακτικές, ο πραγματισμός, η οργανωτικότητα, και η δημιουργική αυτοπεποίθηση. Τα υπόλοιπα είναι σημαντικά, αλλά πρέπει να «καθίσουν» πάνω στις πρωταρχικές ανάγκες. Δεν μπορείς να οραματίζεσαι π.χ. καθολικές αριστερές δομές, πριν καλά-καλά συγκροτήσεις το κοινωνικό κράτος και το κράτος συνολικά.

Πριν έναν περίπου χρόνο, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τις παρακολουθήσεις, πολλοί πρόβλεψαν ότι θα ήταν το τέλος της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Όμως, ακόμη και τα Τέμπη δεν στάθηκαν ικανά να σταματήσουν την επανεκλογή του, και μάλιστα με πολύ υψηλά ποσοστά. Αυτό συνέβη για δύο συμπληρωματικούς λόγους:

1. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας αισθάνθηκε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης πληρούσε τις βασικές σημερινές ανάγκες που αναφέραμε πιο πάνω. Σε γενικές γραμμές είναι σαφής στους στόχους και στα μέσα του, ξεκίνησε και συνεχίζει εκείνες τις μεταρρυθμίσεις που προπάντων έχει άμεση ανάγκη το σημερινό κράτος, έχει σχεδιασμό και αυτοπεποίθηση που τα στηρίζει σε πραγματικά δεδομένα (π.χ. διεθνής αποδοχή).

2. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ συμπεριφέρεται ακόμη με όρους Ποδέμος και Αγανακτισμένων του 2013, χωρίς σαφήνεια στόχων και διακηρύξεων, με συναισθηματικό και συνθηματικό λόγο παλαιάς κοπής, με τακτικισμούς του ποδαριού. Ακόμη και μετεκλογικά, επικεντρώνεται στην είσοδο στη Βουλή μικρών ακροδεξιών κομμάτων, για να στρέψει την προσοχή αλλού, μακριά από την ήττα του. Κι ας διευκόλυνε συστηματικά την είσοδό τους, προκειμένου να αποδυναμώσει τη ΝΔ από τα δεξιά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στο Προεδρικό

Αν κρίνουμε από τα ελλείμματα που άφησε η δεκαετής προεδρία Αναστασιάδη στην Κύπρο, θα λέγαμε ότι η κυπριακή πολιτεία χρειάζεται επειγόντως σαφήνεια στόχων (σε όλα τα μεγάλα ζητήματα), σοβαρό περιεχόμενο πολιτικής, διαφάνεια (συν καταπολέμηση της διαφθοράς, της διαπλοκής και του νεποτισμού), και αποτελεσματικότητα. Προφανώς, η ελληνοκυπριακή κοινωνία ασπάστηκε θεωρητικά αυτά τα κριτήρια, αλλά δεν τα μεταποίησε σε ψήφο. Στις προεδρικές εκλογές επικράτησαν άλλα κριτήρια. Εξ ου και όσα παράπονα πάνε σήμερα στο Προεδρικό από υποστηρικτές του Ν. Χριστοδουλίδη (πολιτικά πρόσωπα ή πολίτες) δεν έχουν σχέση με την αξιοκρατία. Δεν συνοδεύονται καν από τη διαμαρτυρία για τα ρεζιλίκια στις επιλογές συγγενών και φίλων για τα διάφορα πόστα. Το αντίθετο.

Ναι, αλλά η πραγματικότητα κυλά, εξελίσσεται. Και μεγαλώνει όλο και περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες που έχει η ελληνοκυπριακή πολιτεία και σε αυτό που γίνεται. Το αποτέλεσμα αυτού του χάσματος είναι η επιδείνωση των ποιοτικών δεικτών. Για παράδειγμα, η κοινωνική ανοχή απέναντι στο όργιο νεποτισμού από έναν «νέο» και «αδιάφθορο» Πρόεδρο, σημαίνει την αυτόματη νομιμοποίηση της διαφθοράς και της διαπλοκής. Επί Αναστασιάδη, διαμαρτυρήθηκαν και δέκα άνθρωποι για αυτές τις παθογένειες. Σήμερα, τα πράγματα είναι χειρότερα: Δημιουργούνται συνθήκες νομιμοποίησης και απόλυτης παγίωσής τους.

Τα ίδια και στο Κυπριακό. Η ασάφεια, ο τακτικισμός, το ροκάνισμα του χρόνου μέσω του ευρήματος του «ενεργότερου ρόλου της ΕΕ», δεν σταματούν την πορεία του σύμπαντος. Το χάσμα μεγαλώνει, με διεθνή απομόνωση επί της ουσίας (τα πολλά ταξίδια τουριστικού χαρακτήρα δεν αλλάζουν τα πράγματα), και με απανωτά χαστούκια από ΟΗΕ και ΕΕ. Το να προσποιείται ο Πρόεδρος ότι απλώς βρέχει, δηλώνοντας «ικανοποιημένος» από τα Όχι στις προτάσεις του (π.χ. στο Κείμενο Συμπερασμάτων), ή το να μεταθέτει την ατζέντα των ΜΜΕ στους μετανάστες και στη βενζίνη από τα κατεχόμενα, είναι επικοινωνιακά τεχνάσματα που δεν απαντούν στην ουσία: Και στο Κυπριακό επιδεινώνονται στην πράξη τα πράγματα. Τα τεχνάσματα εξαντλούν τις δυνατότητές τους να σκιάσουν την πραγματικότητα.

Προσδοκίες

Μπορεί σύντομα στην Ελλάδα να εμφανιστούν ξανά φαινόμενα ανησυχητικά. Για παράδειγμα, η τολμηρή κίνηση υποβάθμισης του Ν. Δένδια (και μαζί του εθνικιστικού λόγου του Υπουργείου Εξωτερικών) μπορεί να μην συνοδευτεί από τις απαραίτητες κινήσεις στα ανοιχτά εθνικά ζητήματα. Ή στα ζητήματα ανάπτυξης, εκσυγχρονισμού και κοινωνικής πολιτικής να ακολουθήσει βάλτωμα. Δεν μπορεί να ξέρει κανείς στα σίγουρα. Θα δούμε.

Αντίθετα, στην Κύπρο τα πράγματα είναι αρκετά σαφή: Μπορεί κανείς να προβλέψει με σχετική βεβαιότητα ότι η διαχείριση των μεγάλων θεμάτων δεν θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της σαφήνειας, της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Γιατί δεν είναι προτεραιότητα κανενός στην κυβέρνηση Χριστοδουλίδη. Και επειδή, παράλληλα, η Κύπρος σήμερα περνά τη φάση του 2015 της Ελλάδας: Μεγάλα λόγια, περίσσιος συναισθηματισμός, παραμυθιακές ερμηνείες της πραγματικότητας, που όλα μαζί συγκαλύπτουν τον πραγματικό στόχο, που είναι ο απόλυτος έλεγχος του κράτους.

Είναι περίπου βέβαιο και προβλέψιμο. Δεν έχει «θα δούμε» εδώ. Τουλάχιστον μέχρι που στη συνείδηση των πολιτών να συμπέσουν δύο κρίσιμα πράγματα: Η αναγνώριση των πραγματικών αναγκών της Κύπρου σήμερα, με την παρουσία ενός φορέα/υποψηφίου που να πείθει ότι τις εκπροσωπεί.

Μέχρι να γίνει αυτό, αν γίνει ποτέ, η ελληνοκυπριακή πραγματικότητα θα βιώνει το 2015 της Ελλάδας. Σταθερά και αμετακίνητα…

Το καλάθι

• …με τις απουσίες (1): Η απουσία ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας από τον ΔΗΣΥ είναι πέρα από εμφανής. Διερωτάται κανείς αν θα βρει αυτό το κόμμα κάποια στιγμή τα πατήματά του και να αποφασίσει τι θα είναι. Αντιπολίτευση, κατά δήλωση αντιπολίτευση που συμπολιτεύεται, ή καθαρή συμπολίτευση στην πράξη.

• …με τις απουσίες (2): Δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί το ίδιο για το ΑΚΕΛ. Αρθρώνει αντιπολιτευτικό λόγο και ασκεί έλεγχο. Όμως, η επικέντρωση στην οργανωτική του ανασυγκρότηση ενόψει των διπλών εκλογών του 2024, καθιστά λίγο ασθενή τα αντανακλαστικά. Δεν γίνεται ο Τύπος και τα ΜΚΔ να σου προσφέρουν κραυγαλέα στοιχεία για τα φαινόμενα νεποτισμού και αναξιοκρατίας, ή για το παραμύθι με τον «απεσταλμένο» της ΕΕ, και εσύ να λες απλώς ένα «ναι, δεν είναι σωστό».

• …με τις απουσίες (3): Γενικά, απουσιάζει η διαμεσολάβηση. Φεύγει το κείμενο από το Προεδρικό για την «επιτυχία» για «ενεργότερο ρόλο της ΕΕ», προβάλλεται αυτούσιο ως «πληροφορίες» από όλα σχεδόν τα κανάλια. Καθαρό δούλεμα για «μέτρα» για τη βενζίνη από τα κατεχόμενα, ή για την ενίσχυση των ευάλωτων ομάδων στον ηλεκτρισμό, καταπίνεται αμάσητο. Έχει ανάγκη ο Νετανιάχου για «επιτυχίες», αμάσητες οι πληροφορίες μέσω του Προεδρικού στα ΜΜΕ για τρομοκρατικό κτύπημα. Σημαντική επικοινωνία Τατάρ με ΓΓ του ΟΗΕ, 25η είδηση στα κανάλια, μετά από εντολή του Προεδρικού. Και μετά, όλοι μαζί, διαμαρτυρόμαστε γιατί «στα σχολεία δεν καλλιεργείται η κριτική σκέψη»…