Πριν από κάποιους μήνες, ένας φανατικός μουσουλμάνος αποκεφάλισε στο Παρίσι έναν καθηγητή λυκείου, επειδή, στο πλαίσιο του μαθήματος για την ελευθερία της έκφρασης, έδειξε στους μαθητές σκίτσα του Μωάμεθ από το Charlie Hebdo. Η όλη ιστορία είχε ξεκινήσει μέσω του facebook από τον πατέρα μιας μαθήτριας. Του είχε πει η κόρη του ότι ο καθηγητής είχε δώσει εντολή στους μουσουλμάνους μαθητές να βγουν από την τάξη, για να δείξει στους χριστιανούς τα σκίτσα. Εκείνη επαναστάτησε, και ο καθηγητής την απέβαλε. Ο μουσουλμάνος πατέρας έγινε πυρ και μανία και γέμισε το facebook με αναρτήσεις θρησκευτικού φανατισμού. Οι οποίες με τη σειρά τους όπλισαν με μαχαίρι έναν άσχετο νεαρό μουσουλμάνο, που αναζήτησε και αποκεφάλισε τον καθηγητή.
Πριν από μερικές μέρες έγινε μια αποκάλυψη: Η μαθήτρια παραδέχτηκε πως δεν βρισκόταν καν στην τάξη. Ήταν ήδη αποβλημένη από τη διεύθυνση για άλλα παραπτώματα. Είχε σκαρφιστεί τη δήθεν «εξέγερσή» της για να συγκαλύψει τους πραγματικούς λόγους της αποβολής της. Ο καθηγητής είχε απλώς δώσει στους μουσουλμάνους μαθητές το δικαίωμα να μην συμμετέχουν στο μάθημα, ή ακόμη και να αποχωρήσουν χωρίς συνέπειες, αν ήθελαν.
Ο πατέρας είχε πρόθυμα «αγοράσει» το παραμύθι της κόρης του, παρόλο που ήξερε ότι είχε γενικά έντονα παραβατική συμπεριφορά. Μετά τον ντόρο, οι συνάδελφοι του καθηγητή αποστασιοποιήθηκαν και τον απομόνωσαν, παρόλο που μέχρι τότε τον θαύμαζαν και τον εκτιμούσαν. Ο άσχετος νεαρός πρόθυμα «αγόρασε» τις αναρτήσεις και αποκεφάλισε τον καθηγητή, παρόλο που δεν ήξερε τίποτε απολύτως γι’ αυτόν.
Όλοι ήταν πρόθυμοι να δεχτούν μιαν «αλήθεια». Μόνο και μόνο γιατί ανταποκρινόταν σε αυτό που ενδόμυχα ήθελαν να είναι η αλήθεια.
Καθημερινοί πρόθυμοι
Μπορεί να μην το συνειδητοποιούμε, επειδή τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο εκκωφαντικά όσο στο πιο πάνω περιστατικό, αλλά ασυναίσθητα κάνουμε καθημερινά το ίδιο πράγμα: Αγοράζουμε πρόθυμα ό,τι ακούμε γύρω μας, αν αυτό «κολλά» με τις γενικότερες αντιλήψεις ή τα στερεότυπα που έχουμε στο μυαλό μας.
Κατά κανόνα, μάλιστα, η καχυποψία και η ανάγκη της διερώτησης, αντί να διοχετεύονται σε όλα όσα θα έπρεπε να μας προβληματίζουν, εκτονώνονται στην πρόθυμη υιοθέτηση συνωμοσιών που δεν υπάρχουν. Γι’ αυτό, «επαναστατούμε» για τα 5G, το El Diablo, την παγκόσμια συνωμοσία του Bill Gates με τον κορωνοϊό, τα εμβόλια, και τα rapid tests. Έτσι, καθησυχάζουμε την επιθυμία μας να μην μας «κοροϊδεύουν». Αλλά την ίδια στιγμή αφήνουμε στο απυρόβλητο την ουσία. Όλα όσα είναι υπαρκτά, και τα αποδεχόμαστε καθημερινά με προθυμία.
Το καλό και το κακό
Έχουμε την εμμονή να χωρίζουμε τα πράγματα σε απόλυτο καλό και απόλυτο κακό. Και τους ανθρώπους σε ήρωες και κατάπτυστους.
Ένα παράδειγμα, είναι ο γενικός ελεγκτής. Αντί να τον κρίνουμε με βάση τις πράξεις του, τον κρίνουμε με βάση τα ιδεολογήματα που έχουμε στο μυαλό μας, ή τα συμφέροντα της πολιτικής παράταξης που υποστηρίζουμε. Γίνεται χαμός με τα ταξίδια του Προέδρου στις Σεϋχέλλες – και με όσα ξέρουν χιλιάδες άνθρωποι για τον σκοπό αυτών των ταξιδιών – και την ίδια στιγμή ηρωοποιείται ως βασικός αντίπαλός του ο γενικός ελεγκτής. Ο οποίος ήταν ο πρώτος που πέρασε το ένα από αυτά τα ταξίδια από την κολυμβήθρα του Σιλωάμ και απάλλαξε τον Πρόεδρο. Μόλις μερικούς μήνες πριν. Για λόγους που θα συνιστούσαν λίβελλο αν γράφονταν. Επομένως, τα πράγματα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι κάποιοι – όπως π.χ. ο Πρόεδρος – είναι όντως «βαθύ μπλε, σχεδόν μαύρο». Αλλά αυτό δεν μας δικαιολογεί να διαχωρίζουμε τους πάντες σε άσπρο και μαύρο.
Τα ΜΜΕ
Ενώ ξέρουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα στην Κύπρο, την ίδια στιγμή πρόθυμα αφομοιώνουμε ό,τι κυκλοφορεί στα ΜΜΕ. Στην πλειονότητά τους, οι αποκαλύψεις που γίνονται είναι αποτέλεσμα όχι τόσο της διερευνητικής δημοσιογραφίας, όσο διοχετεύσεων που κάνουν αλληλοσυγκρουόμενοι πόλοι οικονομικής εξουσίας. Που για να εκβιάσουν τον αντίπαλο, δίνουν κάθε φορά ένα μικρό μέρος της αλήθειας στη δημοσιότητα (είναι από τα βασικότερα συμπεράσματα που μπορεί να βγάλει κανείς διαβάζοντας το τελευταίο βιβλίο του Μ. Δρουσιώτη). Κι όμως, επιμένουμε να αφομοιώνουμε άκριτα και πρόθυμα ό,τι από όσα μας παρουσιάζουν ανταποκρίνεται στις δικές μας νοητικές προκατασκευές.
Κλασικό το παράδειγμα για τον σχεδιασμό για την ανάκαμψη της οικονομίας. Προηγήθηκαν για έναν χρόνο άπειρες συζητήσεις για την ανάγκη υιοθέτησης νέων αναπτυξιακών μοντέλων και ενίσχυσης νέων τομέων στην οικονομία. Αίφνης, παρουσιάζεται ένα γενικόλογο σχέδιο από την κυβέρνηση. Το οποίο έγινε αμέσως λάβαρο από όσους θα ήθελαν να πιστεύουν ότι παράγεται κυβερνητικό έργο. Η πλειονότητα των πολιτών το «αγόρασε» ήδη άκριτα, ως ένα «επαναστατικό» πρόγραμμα. Ενώ οι γνωρίζοντες ομολογούν ότι πρόκειται για ένα νέο σκάνδαλο:
(α) Οικονομική επιδότηση των ίδιων εταιρειών που εκμεταλλεύονται τον πλούτο της χώρας για δεκαετίες. Ακόμη και διά της πλαγίας, με επίκληση δήθεν της πράσινης ανάπτυξης.
(β) Άρνηση συζήτησης νέων μορφών ανάπτυξης, πέραν των κλασικών τριών πυλώνων που έχουν εξαντλήσει τον κύκλο τους (κατασκευές, τουριστικές μονάδες, επιλήψιμες νομικο-λογιστικές δραστηριότητες). Πρόκειται για σχεδιασμό αναπλήρωσης κερδών για συγκεκριμένους, και όχι ανάκαμψης της οικονομίας, με επένδυση σε νέους τομείς και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Ένα δεύτερο παράδειγμα πρόθυμης αποδοχής όσων μας παρουσιάζουν τα ΜΜΕ, είναι οι τελευταίες δηλώσεις του υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. Τα κανάλια που ευθυγραμμίστηκαν με όσους έκαναν τα πάντα για να ναυαγήσει το Κραν Μοντανά και για να στηρίξουν στη συνέχεια αυτόν που το ναυάγησε, εκείνα που είχαν συμβάλει ουσιαστικά στη δαιμονοποίηση της ΔΔΟ για χρόνια, πανηγυρίζουν τώρα ως νίκη της Λευκωσίας έναντι του Ερντογάν τη δήλωση του Αμερικανού αξιωματούχου. Ο οποίος είπε ότι οι ΗΠΑ θα εμπλακούν ενεργά για επίτευξη λύσης ΔΔΟ στην Κύπρο. Και η πλειονότητα ούτε που εντοπίζει καν αντίφαση στη συμπεριφορά αυτών των καναλιών. Λες και η επιστροφή στο Κραν Μοντανά ήταν και είναι το σταθερό όραμα όλων των Ελληνοκυπρίων. Τι θέλουμε τελικά; Ξέρουμε;
Ανατροπή ενόψει
Με τέτοια συμπεριφορά προθυμίας για το επιφανειακό και το εύπεπτο πορευόμαστε και στην άτυπη πενταμερή. Για την ακρίβεια, μπαίνουμε στη φάση όπου το πιθανότερο είναι να έχουμε κάποιας μορφής ολική ανατροπή. Είτε επαναφορά του Κυπριακού στις ράγιες του Κραν Μοντανά (από μειονεκτική πλέον για εμάς θέση για περιεχόμενο πολιτικής ισότητας, Βαρώσια, ασφάλεια), είτε κήρυξη τέλους των προσπαθειών για ΔΔΟ. Είτε, ακόμη, κάποιας άλλης μορφής ανατροπή – π.χ. συζήτηση για μια sui generis λύση, τύπου συγκεκαλυμμένης συνομοσπονδίας. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα έχουμε απλώς άλλο ένα ίδιο αδιέξοδο, που μια νέα προσπάθεια της ίδιας μορφής θα κληθεί να το άρει.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, επειδή είναι ο κατ’ εξοχήν αξιοποιητής της προθυμίας μας για αποδοχή του βολικού, έχει πια και ο ίδιος μετατραπεί σε έρμαιό της (π.χ. «απαλλάσσομαι από τον Ακιντζί και μετά αφήνω να προκύψουν εκ των πραγμάτων δύο κράτη». Πράγμα που δεν λειτουργεί τόσο βολικά και ανώδυνα). Καταλήγει, συνεπώς, να είναι ο λιγότερο κατάλληλος για να χειριστεί το τσουνάμι ανατροπής που έρχεται. Όποια μορφή και να καταλήξει να έχει αυτό.
Μιας και δεν τέθηκε καν η πρόταση για παραίτησή του Προέδρου εξαιτίας των σκανδάλων, τουλάχιστον ας τεθεί τώρα θέμα περιορισμού της δυνατότητάς του για αποκλειστικό και ανεξέλεγκτο χειρισμό αυτής της φάσης. Και υπάρχουν οι συνταγματικοί τρόποι αυτή η εξουσία να ελεγχθεί ουσιαστικά. Πριν την πενταμερή. Αν, κύριοι Νεοφύτου και Κυπριανού, δεν θέλετε πάλιν απλώς να περιμένετε σε διπλανό ξενοδοχείο εκπρόθεσμη ενημέρωση από κλητήρες του Προέδρου, όπως στο Κραν Μοντανά, μπορείτε να το επιδιώξετε τώρα. Αν όχι, τότε μπορείτε να παραμείνετε πρόθυμοι πομποί τού «δεν μας ακούει ο Πρόεδρος». Βολικό. Προσωρινά…
Καλάθι
- Συρματόπλεγμα (1): Μια ζωή κακέκτυπα… Τουλάχιστον ο Τραμπ έβαλε μπροστά ένα τείχος. Εμείς μείναμε στο αγκαθωτό σύρμα. Διότι εμείς θέλουμε συμβολισμούς που να μας δίνουν τις ψήφους και των ξενοφοβικών, και των διχοτομιστών, αλλά και αυτών που θέλουν μιαν ολόκληρη ελληνική Κύπρο. Ας μην επιμείνουμε και πάλιν στα σχετικά με τα σκάνδαλα – των πολιτογραφήσεων και άλλα – κι ας δούμε τι γίνεται τελευταία με δύο άλλα θέματα... Εμ, άμα τα θέλεις όλα, καταλήγεις σε παρωδίες.
- Συρματόπλεγμα (2): Από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουν στο Μηχανικό είναι πως, χωρίς οπλική υποστήριξη, το συρματόπλεγμα ούτε καθυστέρηση δεν επιφέρει στον «εχθρό». Άρα, αφού δεν έχουμε σκοπό να τους πυροβολούμε, βάζοντάς το πυροβολήσαμε τη λογική. Το απέδειξε και ο ρεπόρτερ καναλιού που πέταξε ένα καδρόνι και πέρασε από πάνω.
- Συρματόπλεγμα (3): Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ψευδώς ότι ενημέρωσε σχετικά την ΕΕ, και οι Βρυξέλλες μας διέψευσαν. Υπογραμμίζοντας πως ό,τι κάναμε αντίκειται στα του κανονισμού για την πράσινη γραμμή. «Ίνα πληρωθή το ρηθέν υπό των προφητών»…Χειρότερες των fake news είναι μόνον οι fake policies.
* Ο Παύλος Μ. Παύλου.
