Sevgul Uludag
Τηλ: 99 966518
Η άνοιξη έρχεται απαλά, πνίγει τον κήπο μας με τη μυρωδιά των ανθών των εσπεριδοειδών. Ακριβώς απέναντι από το δωμάτιο που γράφω τα άρθρα μου – το γραφείο μου ας πούμε – υπάρχει μια κυπριακή μανταρινιά – τη μια χρονιά δίνει πολλά μανταρίνια και την επόμενη λίγα. Αυτός είναι ο κύκλος της και φέτος έχει τόσα πολλά λουλούδια πάνω της έτοιμα να ανοίξουν που είναι σαν τον νυχτερινό ουρανό με τα αστέρια. Το δέντρο αυτό φυτεύτηκε το 1956 όταν χτιζόταν το σπίτι. Επιβίωσε και μέχρι σήμερα όταν δίνει πολλά μανταρίνια, τα μαζεύουμε και φτιάχνουμε μανταρινάδα για τους καλοκαιρινούς μήνες για να δροσιζόμαστε τα απογεύματα. Φτιάχνουμε πολλά μπουκάλια μανταρινάδας και τη μοιράζουμε στην οικογένεια και τους φίλους, ενώ έχουμε πολλά μπουκάλια στο σπίτι για το καλοκαίρι.
Μανταρινάδα
Φτιάχνουμε τη μανταρινάδα όπως την έφτιαχνε η μητέρα μου – με τον παραδοσιακό τρόπο... Πλένουμε το κάθε μανταρίνι και το κόβουμε οριζόντια στη μέση και μετά χρησιμοποιούμε τον στίφτη εσπεριδοειδών παλαιού τύπου, μαζεύοντας τον χυμό από κάτω σε ένα βαθύ πιάτο. Ο σύζυγός μου στύβει τα μανταρίνια. Μετά παίρνω τον χυμό, τον σουρώνω και τον μετρώ και προσθέτω ζάχαρη. Για κάθε φλιτζάνι χυμό μανταρίνι προσθέτω ένα φλιτζάνι ζάχαρη και μετά πρέπει να διαλυθεί, καθώς ανακατεύω σε πολύ χαμηλή φωτιά. Όταν η ζάχαρη διαλυθεί εντελώς, βάζω τη μανταρινάδα σε μπουκάλια και πλένω τα μπουκάλια για να μην κολλάνε και μετά αρχίζω να μοιράζω στην οικογένεια και τους φίλους το δικό μας προϊόν μανταρινάδας.
Αυτό το μανταρίνι είναι το πραγματικό κυπριακό μανταρίνι και όταν κάποιος το κλέβει για να φάει από τα κλαδιά που κρέμονται έξω προς τον δρόμο, το μυρίζεις από μακριά! Έχει τόσο έντονη μυρωδιά. Σήμερα δυστυχώς αυτό το κυπριακό μανταρίνι έχει εξαφανιστεί αφού φυτεύουν άλλα είδη που δεν τα βρίσκω και τόσο ωραία.
Πιο ευτυχισμένα δέντρα
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, ο γιος μου είχε μαζέψει τόσα πολλά μανταρίνια που ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον άντρα μου να τα στύψει για να φτιάξει μανταρινάδα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα δέντρα μπορούσαν να αναπνέουν περισσότερο, όλα τα φυτά ήταν πιο χαρούμενα – ίσως επειδή δεν υπήρχε κίνηση, λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση, περισσότερη γαλήνη και ησυχία τριγύρω αφού κανένας δεν μπορούσε να βγει από το σπίτι του. Μια μέρα, μέσα στην αβεβαιότητα της ζωής κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είχα σηκώσει το βλέμμα μου και είδα τη φοινικιά μας και η καρδιά μου σταμάτησε να κτυπά για λίγα δευτερόλεπτα και μετά άρχισε να ξανακτυπά! Δεν είχα ξαναδεί τη φοινικιά μας με τόσα άνθη! Ήταν τόσο όμορφα, και τότε, εκείνη τη στιγμή, είχα συνειδητοποιήσει ότι τα πράγματα ήταν εντάξει και όποιες και αν ήταν οι συνθήκες, η φύση θα έβρισκε τρόπο να επιβιώσει και να μας δίνει ελπίδα για το μέλλον. Είχα το μεγαλύτερο χαμόγελο εκείνη τη μέρα και εκείνη τη χρονιά η φοινικιά έκανε τόσα πολλά φοινίκια. Τα μοιράσαμε σε συγγενείς και φίλους όπως συνηθίζεται στο σπίτι μας και είχαν μείνει και τόσα άλλα! Τα πλύναμε και τα βάλαμε στην κατάψυξη και νομίζω ότι ακόμα έχω μερικά στη βαθιά κατάψυξη από εκείνες τις μέρες.
Η φοινικιά δεν φυτεύτηκε αλλά μεγάλωσε μόνη της στον κήπο μας. Παλαιότερα είχαμε μια φοινικιά αλλά έπρεπε να την κόψουμε γιατί ακουμπούσε στα καλώδια που περνούσαν από το σπίτι. Εκείνο το δέντρο ήταν αρσενικό, όπως μου είχε πει η μητέρα μου, και δεν καρποφορούσε. Αλλά αυτό που φύτρωσε μόνο του – πιθανότατα από το κουκούτσι του φοινικιού που είχε φάει η μητέρα μου και είχε ρίξει μετά στον κήπο ή ένα κοράκι μπορεί να το είχε ρίξει καθώς πετούσε – δεν ήταν αρσενικό δέντρο και άρχισε να παράγει φοινίκια... Πολύ νόστιμα φοινίκια...
Νερό για τα πουλιά
Η μητέρα μου πάντα πετούσε τα κουκούτσια των φρούτων που έτρωγε στον κήπο – έτσι έλπιζε ότι θα φύτρωναν. Είχαμε ένα δέντρο που μεγάλωσε έτσι – ήταν μια δαμασκηνιά και τα λεπτά, άσπρα άνθη της άνθιζαν και μας έκαναν να χαμογελούμε, όταν συνειδητοποιούσαμε ότι είχε έρθει ξανά η άνοιξη με όλη της την ομορφιά. Ένα άλλο τέτοιο δέντρο ήταν μια καρυδιά τύπου πεκάν που φύτρωσε μόνη της στην πίσω αυλή. Τα πουλιά λατρεύουν να τρώνε φοινίκια και καρύδια πεκάν, έτσι είχαμε πάντα πολλά κοράκια και όλα τα είδη των πουλιών έρχονται στον κήπο μας. Τα ακούμε νωρίς το πρωί και αυτός είναι ο ήχος με τον οποίο ξυπνούμε εδώ και χρόνια. Τους καλοκαιρινούς μήνες έρχονται κάθε απόγευμα επίσης φάσσες, περιστέρια, φιλικουτούνια, κοράκια, σπουργίτια και σπάνια χελιδόνια για να πιούν νερό από τη μικρή μας λιμνούλα. Ο άντρας μου πάντα ανανεώνει και φρεσκάρει το νερό, φροντίζοντας τα πουλιά, αλλά και επίσης οι γάτες έχουν άφθονο γλυκό νερό για να πίνουν, ιδιαίτερα τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.
Μοιραστείτε αυτά που έχετε
Από μικρή μεγάλωσα με τις συμβουλές της μητέρας μου: «Να παίρνεις μόνο ό,τι χρειάζεσαι και όχι περισσότερα. Να μοιράζεσαι ό,τι έχεις. Να μην είσαι άπληστος, δεν μπορείς να πάρεις πράγματα στον τάφο σου.» Αυτά ήταν τα πράγματα που με μάθαινε η μητέρα μου. Και πάντα, όσα λίγα κι αν είχαμε –ήμασταν μια πολύ φτωχή οικογένεια – μοιραζόμασταν ό,τι είχαμε. Δεν είχε σημασία αν ήσουν πλούσιος ή φτωχός – σημασία είχε τι στάση και φιλοσοφία είχες: μοιράζεσαι ό,τι έχεις, δεν περιμένεις να γίνεις πλούσιος για να μοιραστείς αυτά που έχεις. Και αυτό θα μπορούσε να είναι απλώς ένα μικρό πιάτο φαγητό. Θυμούμαι ως μικρό παιδί, έπαιρνα ένα μικρό πιάτο φαγητό, σκεπασμένο με ένα άλλο μικρό πιάτο, στους γείτονές μας. Αυτό γινόταν γιατί, καθώς μαγείρευες το φαγητό, ο γείτονάς σου το μύριζε και ίσως δεν είχε την ευκαιρία να μαγειρέψει το συγκεκριμένο πιάτο. Γι αυτό το μοιραζόμασταν, μόνο και μόνο για να το γευτούν, όχι για να χορτάσουν οι ίδιοι αλλά για να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να το γευτούν, σε περίπτωση που το γούσταραν ακριβώς εκείνη τη στιγμή που το μαγείρευες. Και κρατούσαν τα πιάτα, τα έπλεναν και μετά τα επέστρεφαν με κάτι που είχαν μαγειρέψει αυτοί. Τα παιδιά στον μαχαλά μας (γειτονιά) έπαιρναν πέρα δώθε όλα αυτά τα υπέροχα πιάτα με φαγητό και γλυκά.
Η κυρία Nadjiye, η συγγενής και γειτόνισσά μας ακριβώς απέναντί μας έστελνε πάντα «Tatar boreghi» (πουρέκι Τατάρ) που έφτιαχνε. Αυτό ήταν ένα πολύ παραδοσιακό κυπριακό πιάτο και αποτελούνταν από ένα είδος ραβιόλας φτιαγμένης με ζύμη διπλωμένη σε τρίγωνο, γεμιστή με τηγανητό μοσχαρίσιο κιμά με κρεμμύδια και μαϊντανό. Το «Tatar boreghi» μαγειρευόταν σε βραστό νερό και σερβιριζόταν σε πιάτα σούπας με λίγο από τον ζωμό του – όχι πολύ στεγνό – και πασπαλισμένο με τριμμένο χαλλούμι και ξερό δυόσμο. Έστελνε επίσης τα πιάτα που της είχε στείλει η μητέρα μου γεμάτα με λίγο «καττιμέρι» που έφτιαχνε στον φούρνο. Αυτό το έφτιαχνε με ζύμη, καλυμμένη με «καϊμάκι» (είδος πολύ βαριάς κρέμας από γάλα σαν βούτυρο), ζάχαρη και κανέλα και μερικές φορές γεμάτο με φρέσκια αναρή (είδος κυπριακού τυριού τύπου cottage) ανακατεμένη με ζάχαρη και κανέλα και ψηνόταν στον φούρνο. Θυμούμαι επίσης ότι η κυρία Nadjiye έριχνε «σερμπέτι» (σιρόπι με ίσα μέρη νερό και ζάχαρη και λίγες σταγόνες λεμόνι) πάνω από το γλυκό «καττιμέρι». Και πάλι, αυτό ήταν ένα πολύ παραδοσιακό γλυκό της Κύπρου που μαγείρευε και μοιραζόταν μαζί μας.
Χάνουμε την κουλτούρα μας
Τέτοιες ήταν οι καλές σχέσεις μεταξύ των γειτόνων – δεν έτρωγαν ό,τι είχαν στα σπίτια τους, αλλά μοιράζονταν. Η φύση μας έδινε αρκετά για να επιβιώσουμε – κι αν ερχόταν κάποιος φίλος ή ένας συγγενής, παίρναμε μια σακούλα και τη γεμίζαμε με λεμόνια ή μανταρίνια και τα δίναμε για να φάει στο σπίτι. Αυτή ήταν η πραγματική κυπριακή κουλτούρα που σχεδόν έχουμε χάσει τώρα. Η σύγχρονη ατομικιστική καπιταλιστική κουλτούρα έχει ριζώσει στις ψυχές των Κυπρίων και η μόνη στάση που συναντώ είναι πρωτίστως «Τι έχω να κερδίσω εγώ;» – πολύ λίγοι μοιράζονται αυτά που έχουν και πολύ λίγοι κάνουν εθελοντική εργασία. Μόνο σε περιόδους μεγάλων κρίσεων, όπως ο πρόσφατος σεισμός, οι άνθρωποι μοιράζονται, αλλά στην καθημερινή μας ζωή, η μοιρασιά συμβαίνει όλο και λιγότερο, χάνοντας μια όμορφη πτυχή της κουλούρας μας στην Κύπρο.
