Πόσο θα αντέξουν αυτή τη φορά;

Αν δει κανείς την εσωτερική φύση και την εξέλιξη των επαναστάσεων της νεότερης ιστορίας, θα διαπιστώσει ότι περιέχουν περισσότερη θηριωδία και ηλιθιότητα απ’ ό,τι σωφροσύνη και μυαλωμένο σχεδιασμό. Όλες σχεδόν έχουν μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στις διακηρύξεις και τα μέσα. Οραματίζονται μιαν πολιτεία βασισμένη στις πιο αδιαμφισβήτητες αρχές ισοπολιτείας και δικαιοσύνης, ενώ στη διάρκεια της εκδήλωσής τους στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται η ακρότητα, η απίστευτη σκληρότητα, η μάταιη αιματοχυσία· και πάντα οι βλακώδεις εσωτερικές ή εμφύλιες συγκρούσεις, με τα πιο ευτελή κίνητρα.

Πέρα από αυτά, μια επανάσταση καταλήγει σε επιτυχία αν διαθέτει ένα δίδυμο: Συγχρονική και διαχρονική απήχηση των αρχών της, και αντοχή στον χρόνο μέχρι την τελική επικράτησή της.

Καταχρηστική ερμηνεία

Αν καταχρηστικά μεταφέρουμε τα κριτήρια αυτά στο επίπεδο των πολιτικών επαναστάσεων, μπορεί να βγάλουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Γιατί πολιτικές επαναστάσεις και ρήγματα στην πορεία μιας οντότητας συμβαίνουν συχνά, έστω κι αν το διαπιστώνουμε συνήθως εκ των υστέρων. Για παράδειγμα, η εμφάνιση και επικράτηση του Εμανουέλ Μακρόν στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας ήταν μια μικρή πολιτική επανάσταση, που δημιούργησε ρήγμα στην παραδοσιακή δομή του πολιτικού συστήματος και συμπεριφοράς στη χώρα. Μέχρι στιγμής, φαίνεται να κρίνεται ως μάλλον επιτυχημένη.

Στην περίπτωση της Κύπρου, η εμφάνιση και παρουσία του Γιώργου Βασιλείου ήταν κάτι ανάλογο. Έκανε παρεμβάσεις στο πολιτικό σύστημα που είχαν απήχηση και διάρκεια και μετά την αποχώρησή του. Αλλά δεν μπορεί να κριθεί ως πλήρως επιτυχημένη, γιατί η παρουσία του δεν είχε αρκετή διάρκεια στον χρόνο, ώστε να θεμελιώσει και να επεκτείνει πολιτικές. Από την άλλη, η πολιτική επανάσταση των Τουρκοκυπρίων που ξεκίνησε το 2003 φαίνεται να θεμελίωσε τις νέες αρχές και να έχει και αντοχή στον χρόνο. Ακόμη και μετά την ήττα Ακιντζί το 2020, φαίνεται ότι αντέχει και είναι έντονα παρούσα πολιτικά και σήμερα, είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά.

Η αντοχή

Αν τοποθετήσουμε στον κατάλογο των παραδοσιακών κομμάτων μόνο τα τέσσερα με τη μεγαλύτερη χρονική διαδρομή (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ), θα διαπιστώσουμε ότι επέδειξαν αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά ανθεκτικότητας.

Ο ΔΗΣΥ κατάφερε να συστεγάζει για σχεδόν μισό αιώνα δύο αντίθετες προσεγγίσεις στο Κυπριακό. Μάλιστα η μία (υπέρ της ΔΔΟ) κατάφερε να επιβληθεί σε στελεχιακό επίπεδο, ενώ σε επίπεδο ψηφοφόρων το μεγαλύτερο διάστημα ήταν μειονότητα. Το ΑΚΕΛ κατάφερε να επιβιώσει από το σοκ της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, της απομόνωσης κατά και μετά την πενταετία Χριστόφια, και της μοναξιάς μετά το Κραν Μοντανά. Το ΔΗΚΟ, παρόλο που συμπιεζόταν για δεκαετίες από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα (και υπήρχαν περίοδοι όπου θα υπολόγιζε κανείς ότι δεν του απομένει πολλή ζωή ως πρωταγωνιστής), παρά τη φθορά κατάφερε να παραμείνει το τρίτο κόμμα. Ανάλογα και η ΕΔΕΚ, παρά τις αλλεπάλληλες διασπάσεις και τα κύματα αποχωρήσεων από το 1974 και μετά, παραμένει εκεί, ακόμη κι όταν η θέση της ως τέταρτο κόμμα ήδη αμφισβητείται.

Τα κόμματα αυτά, όταν πρωτοεμφανίστηκαν σε εντελώς διαφορετικές περιόδους, αποτελούσαν το καθένα ένα είδος ρήγματος στο μέχρι τότε παραδοσιακό πολιτικό σκηνικό. Και κατάφεραν να αντέξουν. Γιατί; Επειδή

(α) Εξέφραζαν ιδεολογικούς χώρους που χρειάζονταν στέγη και συσπείρωση.

(β) Ενσωματώθηκαν έγκαιρα στο υφιστάμενο σύστημα, έστω και μετά από περιπέτειες.

(γ) Έστησαν έγκαιρα δομές και μηχανισμούς, που επέτρεψαν να αντέξουν τους κραδασμούς.

(δ) Συγκράτησαν μέλη και στελέχη μέσα από την ανταπόδοση του συστήματος (αξιώματα, θέσεις, προαγωγές κ.λπ.) και τη διασύνδεση με τον επιχειρηματικό κόσμο.

(ε) Ιεράρχησαν υψηλά τον επικοινωνιακό λόγο, χωρίς να εγκαταλείπουν το συστημικό πλαίσιο.

Πόσο αρκετά είναι όμως αυτά τα στοιχεία στην ιστορία τους για να διασφαλίσουν την πρωταγωνιστική παρουσία τους και αύριο; Ιδιαίτερα με δεδομένες τις «επαναστάσεις» που ετοιμάζει το καθένα;

Οι «επαναστάσεις»

Ο ΔΗΣΥ αντιμετωπίζει μιαν πρωτόγνωρη κατάσταση. Κατεβαίνει με υποψήφιο τον πρόεδρό του, τη στιγμή που ένα προβεβλημένο στέλεχός του υπέβαλε επίσης υποψηφιότητα. Μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων του κόμματος κινδυνεύει να αποκοπεί οριστικά από τον κορμό του. Όταν είχε κατέβει ανθυποψήφιος του Γλαύκου Κληρίδη το 2003 ο Αλέκος Μαρκίδης, ούτε αποποιήθηκε την ταυτότητά του, ούτε είχε στήριξη από άλλα κόμματα. Τώρα, αν ο Ν. Χριστοδουλίδης εκλεγεί, οι περισσότεροι ψηφοφόροι του κόμματος που θα τον ψηφίσουν θα είναι σε μια κατάσταση ψυχολογικής διάστασης με τον ΔΗΣΥ, ίσως και μόνιμης. Η δε εσωτερική κρίση σε τέτοια περίπτωση θα αποδυναμώσει περαιτέρω το κόμμα, είτε μείνει στην αντιπολίτευση είτε συμμετάσχει στην κυβέρνηση.

Το ΑΚΕΛ κάνει ένα παράτολμο βήμα επανασύνδεσης με τον παραδοσιακό του εαυτό (που επιδίωκε τη συνεργασία με μετριοπαθείς δυνάμεις του κεντρώου χώρου), επιλέγοντας έναν μετριοπαθή υποψήφιο με υπηρεσιακό προφίλ. Αυτό είναι παράτολμο σήμερα γιατί έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι από τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, και επειδή με αυτήν την επιλογή δεν ακυρώνει απλώς το αφήγημα του κόμματος την τελευταία πενταετία, αλλά και τη φυσιογνωμία που έκτισε τα τελευταία δέκα χρόνια. Τυχόν αποτυχία να περάσει στον β’ γύρο θα προκαλέσει σοβαρούς κραδασμούς, ενώ η συμμετοχή στον β’ γύρο δεν είναι εγγύηση ότι αυτοί δεν θα προκύψουν.

Για τα κόμματα ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ ενδεχομένως η υποψηφιότητα Χριστοδουλίδη να φαίνεται εκ πρώτης όψεως μια καλή σανίδα σωτηρίας. Αν αποτύχει όμως να εκλεγεί, ο καταποντισμός θα συμπαρασύρει και τα δύο αυτά κόμματα. Αν εκλεγεί, η δεδομένη αδυναμία του να χειριστεί στιβαρά και αποτελεσματικά τόσο τα μεγάλα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει σε όλα τα ζητήματα, όσο και τους ανταγωνισμούς και διαφωνίες των υποστηρικτών του, θα μετατρέψει σύντομα αυτά τα κόμματα σε αποδέκτες της δυσαρέσκειας. Η συμμετοχή στην κυβέρνηση και στο σύστημα αξιωμάτων δεν είναι πλέον αρκετή ασπίδα προφύλαξης.

Το κενό ως παρονομαστής

Όλα δείχνουν ότι το μετεκλογικό σκηνικό, ιδιαίτερα αν εκλεγεί ο Ν. Χριστοδουλίδης, θα έχει έντονα στοιχεία υποχώρησης των παραδοσιακών κομμάτων. Όχι μόνο σε επίπεδο ποσοστών, αλλά και σε επίπεδο αξιόπιστης εμβέλειας του λόγου τους μέσα στην κοινωνία. Αυτό θα επιταχυνθεί με τον Ν. Χριστοδουλίδη στη θέση του «αυτοκράτορα», γιατί ο στόχος του δεν είναι όπως διακηρύσσει «η ευρεία συνεργασία». Ο στόχος του είναι να γίνει ένας νέος Μακάριος, ο οποίος λειτουργούσε πέρα από κόμματα ως εθνάρχης, και χρησιμοποιούσε τα κόμματα ως «πρωταγωνιστές» σε κουκλοθέατρο.

Το κενό που δημιουργείται με την υποχώρηση της επιδραστικότητας των παραδοσιακών κομμάτων, και που θα επιταχυνθεί μετεκλογικά, δεν είναι για να πανηγυρίζει κανείς. Γιατί αυτό θα δημιουργήσει ένα μεγάλο κενό, που δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσει. Κατά κανόνα, τέτοια κενά χωρίς δημιουργικό αντίβαρο και αντισταθμιστική διέξοδο, οδηγούν σε τραγωδίες.

ΚΑΛΑΘΙ

• …με τα μήπως (1) : Είναι δύσκολο να βγάλει κανείς κερδισμένους από το ντιμπέιτ της Τετάρτης. Η κόντρα Μαυρογιάννη-Δημητριάδη σίγουρα δεν έβγαλε κανέναν από τους δύο κερδισμένο. Υπήρχε, όμως, τουλάχιστον ένας χαμένος, ο Ν. Χριστοδουλίδης. Φαίνεται να επιβεβαιώνεται: Όσο πιο συχνά εμφανίζεται με ανθυποψηφίους του, τόσο περισσότερο απομυθοποιείται, τόσο περισσότερο κονταίνει. Μήπως αυτή είναι η λύση για να μην γίνει Πρόεδρος; Ή μήπως «δεν προκάνουμε» όπως έλεγε και ο Χαρίλαος Φλωράκης;

• …με τα μήπως (2) : Ελαφρά μείωση των ποσοστών του Ν. Χριστοδουλίδη στην τελευταία δημοσκόπηση και ελαφρώς κάτω από το ψυχολογικό φράγμα του 30%. Που συνοδεύεται από μείωση της διαφοράς με τους βασικούς ανθυποψηφίους του. Μήπως να αναβληθούν οι εκλογές για κανέναν μήνα;…

• …με τα μήπως (3) : Οι χαρακτηρισμοί που αρμόζουν στον Αναστασιάδη για την επίθεσή του κατά του ΟΗΕ και του Γκουτέρες, μετά την έκθεση του ΓΓ, αγγίζουν τα όρια της απρέπειας αν καταγραφούν. Είναι αποφασισμένος να μας πείσει ότι η νύχτα είναι μέρα, πριν φύγει. Μήπως όμως επέλεξε αυτήν την αντίδραση στην έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ και για έναν άλλο λόγο; Μήπως μετά το μικρό δώρο που έκανε στον Αβέρωφ Νεοφύτου, επικρίνοντας τον Χριστοδουλίδη για τη φιλοδοξία του σε συνοικιακή σύναξη του ΔΗΣΥ (!), έκανε τώρα και ένα πραγματικό δώρο στον Χριστοδουλίδη, σε επίπεδο πολιτικού κλίματος;