Τα ματαιωμένα Χριστούγεννα

Θα θυμηθούμε ξανά τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Θα τα βάλουμε να πουν και φέτος τα κάλαντα μαζί με «κανονικά» παιδιά. Και θα είμαστε περήφανοι γι’ αυτό που «πετύχαμε».

Θα κάνουμε φιλανθρωπικά παζαράκια. Ή, θα εξαγοράσουμε την ενοχή μας που δεν βοηθήσαμε στη διοργάνωσή τους με μια «γενναιόδωρη» προσφορά σε αυτά.

Θα αναζητήσουμε ξανά το «νόημα των Χριστουγέννων» στα καρουζέλ και στα καταστήματα δώρων. Με τις φωνές των ανθρώπων να ανταγωνίζονται το «Last Christmas» από τα μεγάφωνα· και το ξέπνοο «τι είπατε;» από το στόμα της εξαντλημένης πωλήτριας.

Θα κρύψουμε ξανά τις πικρίες και τις αντιπάθειές μας στα μεγάλα οικογενειακά τραπέζια. Νιώθοντας γενναιόδωροι και πλήρεις στο τέλος τους, που φάγαμε μέχρι σκασμού χωρίς να παρεκτραπούμε, χωρίς να πούμε ούτε μια κακία από αυτές που κρύβουμε μέσα μας.

Και θα κάνουμε τα πάντα ώστε αυτό το «πνεύμα των Χριστουγέννων», που ξεκίνησε εδώ και μια βδομάδα, να κρατήσει μέσα μας – και μέσω των καρουζέλ και των τραπεζωμάτων – για άλλη μία. Ώστε να ενωθεί με την Πρωτοχρονιά – έστω μεταποιημένο σε «πνεύμα των γιορτών». Φτάνει να κρατήσει λίγο παραπάνω, να μην αποδειχτεί τόσο φευγαλέο όσο φοβόμαστε. Ίσα για να μας πείσει πως είμαστε αυτοί οι ίδιοι, ολόχρονα. Καλοδιάθετοι και όλο καλοσύνη. Και ότι απλά, τον υπόλοιπο χρόνο, μας καταπίνει το σύστημα και η καθημερινότητα, γι’ αυτό και δεν βγάζουμε τον καλό μας εαυτό.

Στην πραγματικότητα

Στην πραγματικότητα είμαστε λίγο χειρότεροι από πέρσι. Γιατί κάθε χρόνο συσσωρεύεται περισσότερη ματαίωση. Περισσότερη συνειδητοποίηση ότι είμαστε αδύναμοι να επηρεάσουμε ουσιαστικά τον ίδιο τον κόσμο μας. Ότι, στον ανταγωνισμό μεταξύ πραγματικών συνθηκών και οράματος, το τελευταίο έχασε και φέτος κάποιους πόντους. Και μαζεύτηκαν τόσοι πολλοί χαμένοι πόντοι, που το ισοζύγιο αλλάζει επικίνδυνα. Είναι τόσο συντριπτικά περισσότερες οι ματαιωμένες προσδοκίες από τις δικαιωμένες, που αρχίζει να μπαίνει χριστουγεννιάτικα ο διάολος μέσα από τις χαραμάδες: Μήπως τελικά γίνεται όλο και πιο γραφικό το να προσδοκείς κάτι άλλο από αυτό που «φωνάζει» η πραγματικότητα;

Γίνεται κάθε χρόνο όλο και πιο απομακρυσμένο το να τολμήσεις να τα «πεις» στον αχώνευτο, χωρίς να φανείς εσύ ο κακός και ο παραλογιζόμενος. Γίνεται όλο και πιο δύσκολο να επιμένεις σε ένα όραμα που να καλυτερεύει το αύριο, χωρίς να νιώθεις ότι κινείσαι κοντά στα όρια της γραφικότητας.

Αισιοδοξία

Όλοι οι άνθρωποι κινούμαστε στον άξονα «αισιοδοξία-απαισιοδοξία». Άλλοι σε ένα σχετικά σταθερό σημείο, άλλοι σαν σε τραμπάλα. Το εορταστικό πνεύμα τροφοδοτεί την αισιοδοξία (αν και δεν είναι λίγοι αυτοί που τέτοιες μέρες τους πιάνει συχνά μελαγχολία). Αλλά, πόσο νόημα μπορεί να έχει το να κτίζεις πάνω σε μιαν εικονική αισιοδοξία που πολύ σύντομα η πραγματικότητα θα εξανεμίσει;

Μερικές φορές η αισιοδοξία είναι αποτέλεσμα αυθυποβολής. Κάτι σαν ενέσιμο παυσίπονο· για να μην αναγνωρίσουμε μιαν πραγματικότητα που προκαλεί θλίψη. Για να δραπετεύσουμε από τη διαπίστωση πως τα πράγματα είναι αντικειμενικά πολύ δύσκολα. Στα νιάτα μας, στους χώρους της Αριστεράς η αισιοδοξία ήταν… «must». Η απουσία της ισοδυναμούσε με ιδεολογική αμαρτία. Αυτό έδινε κάρβουνο στο να κινείται δυναμικά η μηχανή της προσδοκίας πάνω στις ατσαλένιες ράγες της πραγματικότητας. Αλλά, πόσο ορθολογιστική είναι μια τέτοια αισιοδοξία; Πόσες πιθανότητες έχει η δύναμη της μηχανής ενός τέτοιου τρένου να λυγίσει τις ράγες και να τις κάνει να οδηγούν αλλού;

Η αβάσιμη αισιοδοξία σε μετατρέπει σε υποχείριο της πραγματικότητας, σε υπηρέτη της. Χαρίζεις την ενέργεια και τις προσδοκίες σου σε ένα μηχανικό σύμπαν που αναπαράγει αυταπάτες.

Απαισιοδοξία

Από την άλλη, η απαισιοδοξία διεκδικεί πάντα περισσότερο ρεαλισμό. Ο απαισιόδοξος της παρέας είναι σαν να υπαινίσσεται ότι οι υπόλοιποι είναι αφελείς, όταν προσβλέπουν σε μιαν καλύτερη πραγματικότητα, πιο ανθρώπινη. Η απαισιοδοξία έχει με το μέρος της και τη στατιστική: Κατά κανόνα, τα οράματα και οι προσδοκίες διαψεύδονται. Και όσες δεν διαψεύδονται φτάνουν συχνά στην εκπλήρωσή τους τόσο αλλοιωμένες, που διερωτάται κανείς αν πράγματι εκπληρώθηκαν τελικά ή όχι.

Όμως, όλο και συχνότερα στις μέρες μας η απαισιοδοξία είναι ασυνεπής. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν ενθαρρύνει αυτήν την παραδοξότητα: Όλο και περισσότεροι γράφουν σ’ αυτά κατακεραυνώνοντας την πραγματικότητα, ξανά και ξανά, με εκτενείς αναρτήσεις. Όχι για να δείξουν πόσο άσχημα είναι τα πράγματα και ότι αυτό πρέπει να αλλάξει. Αλλά σαν σε έναν διαγωνισμό ποιος θα αποδείξει περισσότερο ότι «εμένα δεν με ξεγελούν, εγώ τους κατάλαβα». Και μετά τίποτε. Ούτε πρόταση, ούτε τι πρέπει να κάνουμε. Τότε γιατί γράφεις;!

Ο ρεαλιστής παραθέτει όσο πιο πιστά μπορεί την ανάγνωση της πραγματικότητας για να καταλήξει στο τι πρέπει να γίνει, τι πρέπει να κάνουμε. Ο επιτηδευμένα απαισιόδοξος, που απλώς επιδεικνύει την οξυδέρκειά του, είναι αντιφατικός. Διότι ο πραγματικά απαισιόδοξος σιωπά. Είναι το μόνο συνεπές που έχει να κάνει.

Η ψευδής απαισιοδοξία κρύβει και μιαν άλλη πονηριά, ένα είδος αυτοεξαπάτησης: Αυτός που δηλώνει απαισιόδοξος, αυτόματα απαλλάσσεται από την υποχρέωση να κάνει κάτι. Γιατί η αισιοδοξία έχει απαιτήσεις, συνεπάγεται πράξεις. Ενώ η απαισιοδοξία είναι απόλυτα συνεπής όταν συνοδεύεται από την απραξία. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η ειλικρινής απαισιοδοξία είναι απόλυτα σιωπηλή. Δεν αναζητά ούτε καταξίωση από τα ΜΚΔ, ούτε αποδοχή. Απλώς σιωπά.

Όταν η απαισιοδοξία δεν είναι αυθεντική, δηλαδή το αποτέλεσμα ενός βαθιά ορθολογιστικού συλλογισμού, τότε είναι εξίσου ανέντιμη με την αβάσιμη αισιοδοξία.

Χωρίς συνταγές

Είναι ό,τι πιο μάταιο το να αναζητά κανείς συνταγές για το τι πρέπει να είναι, αισιόδοξος ή απαισιόδοξος, και πώς θα πρέπει να χειρίζεται τα πράγματα. Αυτά ανήκουν στη σφαίρα της απάτης. Όπως τα γνωστά εγχειρίδια του τύπου «Δέκα τρόποι για να…».

Εγώ, πάντως, θαυμάζω τους ανθρώπους (και ευτύχησα να γνωρίσω μερικούς) που είναι βαθύτατα σκεπτόμενοι, ξέρουν πόσο δύσκολο είναι να αλλάξουν τα πράγματα σε οποιοδήποτε επίπεδο, αλλά συνεχίζουν να είναι ενεργοί, δυναμικοί, και επίμονοι. Όχι γιατί είναι αβάσιμα αισιόδοξοι – κάθε άλλο – αλλά επειδή αυτό θεωρούν εντιμότητα. Να παλεύεις αδιάκοπα. Ακόμη κι όταν γνωρίζεις καλά ότι οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος της προσδοκίας.

Καλάθι

• …της μάταιης χαράς (1) : Καθόλου αδικαιολόγητη η ανακούφιση στο επιτελείο Μαυρογιάννη και στο ΑΚΕΛ για τη δημοσκοπική άνοδο του υποψηφίου. Και πραγματική είναι σε ποσοστά, και συνοδεύεται από βελτίωση της γενικότερης εικόνας του. Το παράδοξο είναι ότι με την πιθανή είσοδο Μαυρογιάννη στον δεύτερο γύρο θα μειωθούν οι πιθανότητες του κόμματος να συμμετέχει στην επόμενη κυβέρνηση. Διότι μια τέτοια επιτυχία θα στερήσει τη δυνατότητα συνεργασίας με τον Ν. Χριστοδουλίδη για τον δεύτερο γύρο.

• ...της μάταιης χαράς (2) : Ο Ν. Χριστοδουλίδης ήδη καταρτίζει τον κατάλογο του Υπουργικού του και τη φόρμουλα διαμοιρασμού των υπολοίπων θέσεων. Επειδή θέλει να καταγραφεί ως ο ενοποιητικός εθνάρχης, θα κάνει τα πάντα για ένα κυβερνητικό σχήμα καθολικής, ή έστω ευρύτατης συμμετοχής. Με σημαντική συμμετοχή ΔΗΣΥ και αναγνωρίσιμη συμμετοχή ΑΚΕΛ. Το θέμα είναι ότι δεν έχει καταλάβει τι τον περιμένει. Εκτός από το πολυκομματικό αλαλούμ, τα κρίσιμα που έχει να διαχειριστεί είναι πολλά και τερατώδη. Και ο ίδιος δεν είναι Μακάριος, ούτε είμαστε στη δεκαετία του ΄60. Το μόνο σίγουρο είναι ότι με την αποχώρησή του θα έχει υστεροφημία χειρότερη και από του Ν. Αναστασιάδη.

• …της μάταιης χαράς (3) : Αδίκως ο Α. Νεοφύτου χάρηκε για τη στήριξη Ν. Αναστασιάδη πριν ένα μήνα. Και αδίκως οι μεσολαβητές νόμισαν ότι πέτυχαν. Τους έπαιξε όλους κατά τον γνωστό τρόπο. Κολυμβήθρα του Σιλωάμ ήταν. Άλλοθι για την επόμενη μέρα. Μόνη του έγνοια ήταν και είναι πόσους πόντους επιρροής και υστεροφημίας θα μαζέψει τον επόμενο ενάμιση μήνα. Ώστε από τον Μάρτιο να είναι ισχυρός παίκτης στο μετεκλογικό σκηνικό. Τίποτε άλλο. Άντε νκαι οι Σεϋχέλλες.

Καλές γιορτές!