Ο Αρχιεπίσκοπος να εμπνέεται από τον Τζον Λοκ και όχι από τον Τζο Λόου

Ο διάσημιος Άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ (John Locke) έζησε τον 17ο αιώνα (1632-1704). Έθεσε ένα μεγάλο μέρος των θεμελίων για τον Διαφωτισμό και συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας.

Ένα από τα βιβλία του Λοκ που θα σύστηνε ένας δημοκράτης στους δύο υποψηφίους για τον αρχιεπισκοπικό θώκο να το διαβάσουν προσεκτικά είναι «Η Επιστολή για την ανεξιθρησκεία» (Epistola de Tolerantia, μετάφραση Γ. Πλάγγεση) που γράφτηκε το 1685 στην Ολλανδία όπου βρήκε καταφύγιο επειδή καταδιωκόταν από το απολυταρχικό και μισαλλόδοξο καθεστώς των Στιούαρτ της Αγγλίας - απ’ αυτό το βιβλίο σταχυολογώ πιο κάτω τους στοχασμούς του. Ίσως τότε οι μητροπολίτες Αθανάσιος και Γεώργιος κάνουν δεύτερες σκέψεις, ο μεν πρώτος για το πάθος που τρέφει κατά των «αιρετικών» και ο δεύτερος για την ανάμειξη της Εκκλησίας στην πολιτική.

Ο Αθανάσιος αρνήθηκε να παραστεί στις εκδηλώσεις υποδοχής του Πάπα στην Κύπρο (το 2010 και 2021) επειδή, σύμφωνα με αυτόν, «σκανδαλίζει τους πιστούς»! Σε συνέντευξή του στο blog «Free Monks» εξηγεί τους λόγους που αρνήθηκε να συναντήσει τον Πάπα: «Ο Παπισμός είναι αίρεση και πηγή πολλών άλλων αιρέσεων που σήμερα ταλαιπωρούν την οικουμένη. Ένας σύγχρονος άγιος, ο Άγιος Ιουστίνος ο Πόποβιτς είπε ότι στην ιστορία του ανθρώπινου γένους υπήρξαν τρεις τραγικές πτώσεις: του πρωτόπλαστου Αδάμ, του μαθητή του Χριστού του Ιούδα και του Πάπα, ο οποίος ως πρώτος επίσκοπος της Εκκλησίας όπως ήταν εξέπεσε από την αποστολική πίστη, αποκόπηκε από την κανονική Εκκλησία και συμπαρέσυρε μαζί του πλήθη ανθρώπων μέχρι σήμερα». Φυσικά, αυτή η προσέγγιση μόνο μειδιάματα προκαλεί στους στοιχειωδώς μορφωμένους πολίτες. Για να ανεβούμε κάποια σκαλιά πιο πάνω, ο Λοκ επιμένει ότι η αρχή της ελευθερίας της σκέψης είναι θεμελιακή. Ο ελεύθερος άνθρωπος ενεργεί σύμφωνα με την κρίση του, δηλαδή με την έγκριση του πνεύματός του. Από την άλλη «η Εκκλησία είναι μια ελεύθερη κοινωνία ανθρώπων που συναθροίζονται εκούσια για να λατρέψουν δημόσια τον Θεό με τον τρόπο που πιστεύουν πως είναι αποδεκτός από τη θεότητα για τη σωτηρία των ψυχών τους» (σελ. 137).

Συμπερασματικά, τόσο η πολιτεία όσο και η Εκκλησία στηρίζονται στην ελεύθερη θέληση των ατόμων που τις συγκροτούν. Έχοντας υπόψη ότι η χριστιανική Εκκλησία δεν είναι μία αλλά πολλές (Ορθόδοξη, Διαμαρτυρόμενη, Καθολική κ.λπ.), ο Λοκ λέει «η ειρήνη, η ισοτιμία και η φιλία πρέπει πάντοτε να τηρούνται αμοιβαία από τις διάφορες Εκκλησίες, όπως και από τα επιμέρους άτομα, χωρίς καμία αξίωση κυριαρχίας της μίας πάνω στην άλλη» (σελ. 146). Και ο Λοκ καταλήγει στο συμπέρασμα που θα έπρεπε να είχε εμπεδωθεί όχι μόνο στο μυαλό του Αθανάσιου αλλά στα μυαλά όλων μας: «Κάθε Εκκλησία είναι ορθόδοξη για τον εαυτό της και εσφαλμένη και αιρετική για τις άλλες. Γιατί βέβαια αυτά που πιστεύει μια Εκκλησία τα πιστεύει ως αληθινά, και οτιδήποτε το αντίθετο το καταδικάζει ως εσφαλμένο» (σελ.147). Η ειρωνεία είναι ότι πολλοί «ευλαβείς» καθολικοί, που είναι παγκοσμίως πολυπληθέστεροι σε σύγκριση με τους ορθόδοξους, ανεπιφύλακτα θα χαρακτήριζαν «αιρετικό» τον μητροπολίτη Λεμεσού!

Η ανάμειξη της Εκκλησίας στην πολιτική είναι δεδομένη και επιθυμητή σύμφωνα με τα έργα και τα λόγια του νυν μητροπολίτη Πάφου Γεώργιου και πιθανόν, σήμερα, Αρχιεπισκόπου. Ο Γεώργιος επαναλαμβάνει ότι η Εκκλησία δεν θα αποβάλει ποτέ την ευθύνη που απορρέει από τον «εθναρχικό της ρόλο». Και επειδή παραδοσιακά η Εκκλησία ταυτίζεται (και στην Κύπρο και στην Ελλάδα) με την εθνικιστική Ακροδεξιά, το μέλλον της Κύπρου διαγράφεται ζοφερό με Αρχιεπίσκοπο τον Γεώργιο. Δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι η ευθύνη για τη λύση του Κυπριακού είναι ευθύνη της εκλελεγμένης κυβέρνησης όπως είναι, βέβαια, και η παιδεία. Ο εθναρχικός ρόλος της τερματίστηκε όταν η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος. Το να μιλά σήμερα ο Γεώργιος για έναν τέτοιο ρόλο σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζει τον διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους. Ο Λοκ λέει: «Από οποιαδήποτε πηγή κι αν προέρχεται η εξουσία τους (των επισκόπων και των άλλων κληρικών) οφείλει να περιορίζεται μέσα στα όρια της Εκκλησίας, και δεν είναι δυνατόν να εκτείνεται στα πολιτικά πράγματα, επειδή η ίδια η Εκκλησία είναι απόλυτα χωρισμένη και διακριτή από την πολιτεία και τα πολιτικά πράγματα. Τα όρια των δύο είναι σταθερά και αμετάβλητα. Αυτός που συγχέει αυτές τις δύο κοινωνίες, αναμειγνύει τον ουρανό και τη γη, πράγματα τόσο ανόμοια και αντίθετα, που στην καταγωγή, τον σκοπό και την ουσία τους είναι απολύτως διαφορετικά» (σελ.153).

Ούτε δικαιολογείται η θέση ότι η Εκκλησία πρέπει να δραστηριοποιείται οικονομικά για να βοηθάει τους φτωχούς, προ πάντων όταν δεν υπάρχει καθόλου διαφάνεια. Ποιοι, πόσα και γιατί παίρνουν λεφτά από την Εκκλησία κανείς δεν ξέρει. Εξάλλου, η ευθύνη για την ανακούφιση των χαμηλά αμειβόμενων ή ανήμπορων είναι πλέον η ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης. Όταν οι ιεράρχες γίνονται έμποροι αγαθών ή υπηρεσιών αξίας εκατομμυρίων, η διαφθορά είναι αναπόφευκτη όπως πιστοποιεί η συνεργασία του πρώην Αρχιεπισκόπου με τον Τζο Λόου, του εκ Μαλαισίας ορμώμενου «επιχειρηματία».

Το αποκαρδιωτικό συμπέρασμα είναι ότι οι ακτίνες του Διαφωτισμού δεν έχουν διαπεράσει τα μαύρα σύννεφα που καλύπτουν την Κύπρο και το Έρεβος που μας καλύπτει δεν λέει να φύγει. Και όπως εξηγεί η ακαδημαϊκός Αρβελέρ, η Ελλάδα και η Κύπρος δεν γνώρισαν τον Διαφωτισμό λόγω της Εκκλησίας!

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας