Πέρασαν 59 χρόνια

Μπροστά μας έχουμε δύο εκλογές. Μία εκλογική αναμέτρηση στον βορρά. Μία στον νότο. Στον βορρά, εκλογές δημάρχων και κοινοτικών αρχών. Στον νότο, προεδρικές εκλογές. Οι εκλογές στον βορρά δεν ενδιαφέρουν καθόλου τους διαμένοντες στον νότο. Και οι εκλογές στον νότο δεν ενδιαφέρουν καθόλου τους διαμένοντες στον βορρά. Αυτή είναι μια από τις καλύτερες αποδείξεις του πώς δημιουργήθηκαν δύο διαφορετικές ζωές στις δύο πλευρές της μοιρασμένης Κύπρου. Δύο διαφορετικοί κόσμοι. Έστω και αν ο ενθουσιασμός για τις τοπικές εκλογές στον βορρά ξεπέρασε τον ενθουσιασμό του τελικού Αργεντινή-Γαλλία, δεν δίνω και μεγάλη σημασία, όμως μήπως οι εκλογές στον νότο είναι κάτι που μπορεί να μην θεωρηθεί σημαντικό; Θα εκλέξουν τον Πρόεδρο, τον υπ’ αριθμό έναν άνδρα της Κυπριακής Δημοκρατίας, της οποίας είμαστε και εμείς πολίτες. Ο πρώτος Πρόεδρος αυτής της Δημοκρατίας είχε εκλεγεί στις πρώτες προεδρικές εκλογές που έγιναν στις 13 Δεκεμβρίου 1959. Εκείνες τις μέρες υπήρχε και στους Τουρκοκύπριους ένας ενθουσιασμός. Και οι Τουρκοκύπριοι, όπως οι κομουνιστές Ελληνοκύπριοι γείτονές μας στη γειτονιά που μέναμε, υποστήριζαν τον Μακάριο και είχαν χαρεί για την εκλογή του. Δυστυχώς, ήταν πολύ βραχεία η ζωή του συνεταιρισμού σε αυτήν τη Δημοκρατία που ανακηρύχθηκε επισήμως στις 16 Αυγούστου. Και στις 21 Δεκεμβρίου 1963 το βράδυ, τερματίστηκε με τις σφαίρες που ρίχτηκαν στον Ταχτακαλά της Λευκωσίας. Και δεν υπήρξε επιστροφή ξανά.

Μετά από 62 χρόνια, η ελληνοκυπριακή κοινότητα πηγαίνει στις κάλπες τον Φεβρουάριο για να εκλέξει νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ρωτώ την άποψη κάθε Ελληνοκύπριου πολίτη με τον οποίο συνομιλώ. Σαν να έχουν συμφωνήσει όλοι, λένε, ότι «κανένας από αυτούς δεν έχει χαΐρι». Ένας ακαδημαϊκός είπε: «Δυστυχώς, κοτζάμ ΑΚΕΛ δεν μπόρεσε να βγάλει έναν υποψήφιο από το δικό του κόμμα σε αυτές τις εκλογές. Και οι τρεις υποψήφιοι που προηγούνται προέρχονται από τον ΔΗΣΥ. Το κόμμα του Αναστασιάδη. Είναι αρνάκια του Αναστασιάδη». Ένας άλλος είπε: «Δεν ψηφίζω κανέναν. Μόνο ένας υποψήφιος είναι εντάξει. Ο Αχιλλέας Δημητριάδης. Όμως, αυτός δεν έχει πιθανότητες, δυστυχώς»!

Εκλογές υπάρχουν και στην Τουρκία, αργότερα, μέσα στην επόμενη χρονιά. Και πάρα πολλοί θεωρούν από τώρα ότι θα ανατραπεί ο Ταγίπ Ερντογάν σε αυτές τις εκλογές. Ναι, αν διεξαχθούν δημοκρατικές εκλογές, είναι δύσκολο το έργο του Ταγίπ. Όμως, ποιος είπε ότι θα διεξαχθούν δημοκρατικές εκλογές; Μήπως ανατρέπεται έτσι εύκολα ένας δικτάτορας που κάνει ό,τι θέλει στην Τουρκία εδώ και είκοσι χρόνια; Δεν νομίζω. Όμως, ακόμα και αν ανατραπεί, δεν υπάρχουν και πολλά για να χαρούμε εμείς στην Κύπρο. Μπορεί να χαρούμε επειδή η Τουρκία θα απαλλαχτεί λίγο από την τυραννία, θα γίνει δημοκρατική, θα απελευθερωθούν οι πολιτικοί κρατούμενοι, όμως δεν θα υπάρξει κάτι το νέο για την Κύπρο. Διότι εκείνοι που είναι υποψήφιοι να αντικαταστήσουν τον Ερντογάν, είναι πιο κατακτητικοί από αυτόν. Η Κύπρος είναι εθνική υπόθεση γι’ αυτούς. Ακόμα καυχιούνται ότι έγραψαν με αίμα τη νίκη στα βουνά της Κύπρου.

Ελάτε να επιστρέψουμε στις 21 Δεκεμβρίου 1963. Και να αναφερθούμε λίγο και στην Τζεμαλιγιέ, η οποία δολοφονήθηκε στον Ταχτακαλά εκείνο το βράδυ. Αυτή η γυναίκα δεν μνημονεύθηκε καθόλου ως πεσούσα μέσα στην κοινότητά μας. Σαν να κρύβεται από την κοινότητά μας. Γιατί; Μήπως επειδή ήταν γυναίκα της νύκτας; Όσοι τη γνώριζαν από κοντά λένε ότι δεν συνέπιπτε καθόλου ο δρόμος της με τον εθνικισμό. Μήπως αυτός είναι ο λόγος, άραγε; Είχαν ξεσπάσει ξαφνικά οι πυροβολισμοί. Ήμουν δεκαπέντε χρονών και βρισκόμουν στην εφημερίδα του μεγάλου αδελφού μου. Μόλις άκουσε τους πυροβολισμούς, ένας από εμάς καβάλησε το ποδήλατό του και κατευθύνθηκε προς το μέρος από το οποίο προήρθαν. Τι έγινε μετά το ξέρετε. Οι επιθέσεις των Ελληνοκυπρίων στην Ομορφίτα, η έφοδος στη συνοικία Κουμσάλ κοντά στο γήπεδο του γκολφ. Ένα μέρος των Τούρκων που έφυγαν από την Ομορφίτα είχαν εγκατασταθεί στο Δημοτικό Σχολείο Ατατούρκ στη Λευκωσία. Πήγα και εγώ εκεί να δω τον θείο μου. Εκείνη ακριβώς την ώρα είχε έρθει και ο Ντενκτάς εκεί, φορώντας το πηλήκιο του αγωνιστή. Τον υποδέχτηκε ένα απελπισμένο πλήθος προσφύγων. Και ένας ηλικιωμένος άντρας τον αγκάλιασε και τον φίλησε. «Είσαι ο δεύτερος Ατατούρκ», του είπε. Δεν το ξεχνώ ποτέ αυτό.

Ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα του 1963 το άκουσα από τον Μεχμέτ Αλί Τρεμεσιελί, έναν από τους πιο δεινούς εκτελεστές και διοικητή της ΤΜΤ. Μπροστά στις ελληνοκυπριακές επιθέσεις, λέει, οι διοικητές μας είχαν απελπιστεί και φοβηθεί τόσο πολύ που μιμήθηκαν τους Ρώσους, οι οποίοι έκαψαν τη Μόσχα όταν ηττήθηκαν απέναντι στον Ναπολέοντα. Αποφάσισαν να κάψουν τη Λευκωσία. Μαζεύτηκαν σε ένα κτήριο στη συνοικία Κιοσκλιουτσιφλίκ για να πάρουν αυτήν την απόφαση. Και ο Μεχμέτ Αλί Τρεμεσιελί, ο οποίος ενημερώθηκε για την κατάσταση, έκανε έφοδο σε αυτή τη συνάντηση, λέει, με μερικούς αγωνιστές του λόχου του. Και εμπόδισε τη λήψη αυτής της απόφασης, λέει. «Δεν θα παραδοθούμε, θα αντισταθούμε μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός μας», τους είπε.

Ακόμα συζητείται στην κοινότητά μας. Το αν εμείς φύγαμε από τη Δημοκρατία ή μας έδιωξαν οι Ελληνοκύπριοι. Τι το άγνωστο υπάρχει σε αυτό; Μήπως το όνειρο της ηγεσίας μας δεν ήταν η αποκοπή από αυτή τη Δημοκρατία και η κατεύθυνση προς τη διχοτόμηση;