Ο Τουργκούτ Γέναγραλι

Στη νεκροφόρα γράφει ότι «κάθε ζωντανός οργανισμός θα γευτεί τον θάνατο». Πέθανε ο Τουργκούτ Γέναγραλι. Ο άνδρας που είπε «το να σκοτώνω ήταν η τέχνη μου». Είχε διηγηθεί κομπάζοντας σε ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή πώς σκότωνε Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους. Είχε μετατρέψει τη δολοφονία σε τέχνη. Μάλιστα, θα σκότωνε ακόμα περισσότερους, λέει. Αλλά δεν τον άφησαν. Όταν τα έμαθα αυτά, από τη μια πάγωσε το αίμα μου και από την άλλη εξεπλάγην. Διότι τον γνώριζα. Και μάλιστα τον γνώριζα από πολύ κοντά. Και ουδέποτε σκέφτηκα ότι ήταν τέτοιος άνθρωπος. Κανείς δεν είχε πει τέτοια πράγματα γι’ αυτόν. Όλοι έλεγαν πολλά για διοικητές της ΤΜΤ, όμως κανείς δεν είπε τίποτα για τον Γέναγραλι. Ήταν στη δεκαετία των ογδόντα του χρόνων. Ήταν τα πρώτα χρόνια που επέστρεψα από το εξωτερικό. Εργαζόμουν στην εφημερίδα «Κίπρις Ποστασί» στην Αμμόχωστο. Ήμουν υπεύθυνος ύλης. Ήταν εκεί και ο Τουργκούτ Γέναγραλι. Ήταν ο αγαπημένος του ιδιοκτήτη της εφημερίδας Ισμέτ Κοτάκ. Έτρεχε σε κάθε του δουλειά. Δεν καθόταν συνεχώς στην εφημερίδα, όμως πηγαινοερχόταν όποτε είχε δουλειά. Χαιρετιόμασταν. Κάποτε πίναμε καφέ και κουβεντιάζαμε. Δεν του άρεσαν και πολύ οι απόψεις μου. Εργάστηκα πέντε χρόνια στην «Κίπρις Πόστασι». Ύστερα έφυγα. Δεν συναντηθήκαμε ξανά. Ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος, πράος. Γι’ αυτό εξεπλάγην όταν άκουσα αυτά που διηγήθηκε ο ίδιος μετά από χρόνια. Αν τα ήξερα αυτά, μήπως δεν θα τα ρωτούσα; Θα τα ρωτούσα, φυσικά. Άραγε, θα τα διηγείτο και σε εμένα;

Ουσιαστικά, δοκίμασα πολλές φορές να μιλήσω με κάποιον παρόμοιο. Με έναν δολοφόνο του χωριού Μαράθα, για παράδειγμα. Όταν Ελληνοκύπριοι φίλοι μου αναφέρθηκαν σε έναν από αυτούς τους δολοφόνους, θέλησα να πάω να μιλήσω μαζί του. Ζούσε σε χωριό, λέει. Και κάθε μέρα πήγαινε στο καφενείο. Καυχιόταν ότι σκότωσε τόσους Τούρκους, λέει. Δεν με άφησαν οι φίλοι μου. Δεν θέλησαν να πάω. «Τι θα πεις μαζί του», μου είπαν. «Καυχιέσαι ότι σκότωσες πολλούς Τούρκους, θα τον ρωτήσω. Ιδού, είμαι και εγώ Τουρκοκύπριος, αν θες σκότωσε ακόμα έναν Τούρκο, θα του πω». Να μου διηγηθεί πώς σκότωσε εν ψυχρώ εκείνα τα βρέφη και τις μανάδες τους, εκείνα τα παιδιά.

Ο Τουργκούτ Γενάγραλι το διηγήθηκε κομπάζοντας. Δεν ένιωσε καθόλου μεταμέλεια. Δεν πόνεσε καθόλου η συνείδησή του. Μάλιστα, λυπόταν επειδή δεν μπόρεσε να σκοτώσει περισσότερους. Έκαναν πράγματι το αίμα να παγώσει αυτά που διηγήθηκε. Όμως, κανείς δεν του ζήτησε να λογοδοτήσει. Δεν απαίτησε να δικαστεί. Τότε με κάλεσαν σε μια τηλεοπτική εκπομπή στον νότο. Είχαν σοκάρει τους Ελληνοκύπριους οι ομολογίες του Τουργκούτ Γέναγραλι. Ήταν περίεργοι αν θα ζητείτο λογοδοσία γι’ αυτές στον βορρά. Και είπα σε εκείνη την εκπομπή το εξής: «Μήπως ζητήθηκε λογοδοσία γι’ αυτά από τους διαμένοντες στον νότο και θα ζητηθεί και από αυτόν;». Αναφέρθηκα στους δολοφόνους των χωριών Μάραθα, Αλόα και Σανδαλάρη. «Κάποιοι βρίσκονται στη ζωή», είπα, «είναι γνωστό ποιοι είναι, τι έκαναν και πού το έκαναν. Παρά ταύτα, κανείς δεν απαιτεί να δικαστούν».

Η Κύπρος δεν κατάφερε να τιμωρήσει τους δολοφόνους της, δυστυχώς. Δεν κατάφερε καν να τους κάνει να προβούν σε αυτές τις ομολογίες. Ο Τουργκούτ Γέναγραλι το ομολόγησε αυτό οικειοθελώς. Διότι καυχιόταν γι’ αυτό και νόμιζε ότι ήταν ήρωας. Ο Ερσίν Τατάρ εξέδωσε ένα μήνυμα μετά τον θάνατο του Γέναγραλι. Είπε το εξής: «Έμαθα με μεγάλη θλίψη τον θάνατο του Τουργκούτ Γέναγραλι. Μνημονεύοντας με ευλογία αυτόν τον αξιόλογο άνθρωπό μας που προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες ως μέλος της ΤΜΤ στα χρόνια του αγώνα και διετέλεσε διοικητής, εύχομαι μακροημέρευση στην πενθούσα οικογένειά του και στον λαό μας. Ας είναι η θέση του στον παράδεισο και μακάρια η ψυχή του».

Σε καμία από τις δύο πλευρές της Κύπρου δεν δόθηκε σημασία στα εγκλήματα πολέμου. Ακόμα και η επιτροπή αγνοουμένων αρνήθηκε να διερευνήσει πώς, πού και από ποιους δολοφονήθηκαν οι αγνοούμενοι που βρίσκονται στις ανασκαφές. Και αυτά έγιναν για την ειρήνη δήθεν. Λέχθηκε «ας αφήσουμε το παρελθόν, ας κοιτάξουμε το μέλλον». Τι είδους ειρήνη μπορεί να γίνει χωρίς να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτά;