Η μαθημένη μας ανημποριά

Ο Seligman, ένας διάσημος ψυχολόγος, ασχολήθηκε εκτεταμένα με το πώς δημιουργείται η μαθημένη ανημποριά. Έκανε αρκετά πειράματα με σκύλους για να καταλήξει ότι η ανημποριά μαθαίνεται μέσα από μια σειρά απουσίας επιλογών και δράσεων. Σας ενθαρρύνω να κοιτάξετε τη δουλειά του, γιατί δεν υπάρχει ικανοποιητικός χώρος σε αυτό το άρθρο να σας περιγράψω τα πειράματά του με τους σκύλους και τα ηλεκτροσόκ. Κρατήστε λοιπόν, ότι, όταν δεν έχεις την επιλογή τότε δεν μπορείς να δράσεις, να κάνεις κάτι και όσο αυτό επαναλαμβάνεται δημιουργείται μια μόνιμη ανημποριά.

Από τον καιρό που η Κύπρος κέρδισε την ανεξαρτησία της και ξεκίνησε να διοικείται από ερασιτέχνες με κάποιες μικρές εξαιρέσεις μέχρι και σήμερα, αυτό που φαίνεται ότι πετύχαμε είναι να εξασφαλίσουμε την ατιμωρησία όλων όσων συμμετείχαν στην καταστροφή της Κύπρου είτε αυτό ήταν το πραξικόπημα που έφερε την εισβολή, είτε αυτό ήταν το χρηματιστήριο, είτε αυτό ήταν η κατάρρευση των τραπεζών ή τα «χρυσά» διαβατήρια. Επομένως, η παρατήρηση ότι για τα κακά του τόπου μας κανένας δεν πληρώνει το αντίστοιχο τίμημα, δημιουργεί την αίσθηση ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι να διακόψουμε αυτό το μοτίβο. Ας μην πάω πολύ πίσω αλλά στα «χρυσά» διαβατήρια σε εγκληματίες και τα βίντεο του Al Jazeera πριν δύο χρόνια. Από τότε τίποτα. Μάλιστα η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Κύπρο τον Σεπτέμβριο του 2022 αναφέρει το εξής «παρά την αύξηση των πόρων που διατέθηκαν στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα, δεν υπάρχουν αποτελέσματα όσον αφορά τη διερεύνηση και εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς στα υψηλά κλιμάκια». Επομένως, ούτε μισή τιμωρία για κανέναν μέχρι σήμερα που δημοσιεύεται αυτό το άρθρο, παρόλο που οι πόροι για να κινηθεί η Εισαγγελία υπάρχουν. Τι πραγματικά τη σταματά; Η σύγκρουση συμφερόντων και η σχέση του γενικού εισαγγελέα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας;

Την Παρασκευή που μας πέρασε, 9 Δεκεμβρίου, ήταν η Παγκόσμια Μέρα κατά της Διαφθοράς. Είχα προσκαλεστεί να συμμετέχω ως πρόεδρος του ΟΠΕΚ, σε εκδήλωση που διοργάνωνε η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς. Στην εκδήλωση αυτή υπήρξε συζήτηση με μια ομάδα φοιτητών από διάφορα πανεπιστήμια της Κύπρου για το τι είναι διαφθορά, τι νομίζουν ότι συμβαίνει στην Κύπρο και πώς μπορεί να καταπολεμηθεί. Το συμπέρασμα της συζήτησης ήταν ότι δεν εμπιστεύονται τους θεσμούς αλλά και το γεγονός ότι οι θεσμοί στην Κύπρο δεν δουλεύουν. Το κράτος δεν είναι αποτελεσματικό, ο καθένας για να επιβιώσει βασίζεται στο ρουσφέτι για να γίνει η δουλειά του (π.χ. να βγάλει ένα τίτλο στο Κτηματολόγιο, να κάνει μια χειρουργική επέμβαση στην ώρα του, να πουλήσει ένα χωράφι αφού μάθει πότε θα αλλάξει ο συντελεστής δόμησης και να βγάλει περισσότερα χρήματα κ.λπ.). Αυτή είναι σαφώς μια πραγματικά λυπηρή πραγματικότητα. Για να επιβιώσεις στο κράτος μας πρέπει να έχεις διασυνδέσεις και αυτές οι διασυνδέσεις ενισχύουν τη διαφθορά και μας κάνουν ανήμπορους. Η αίσθηση ότι τίποτα δεν αλλάζει και ότι δεν έχουμε τη δύναμη να τα αλλάξουμε είναι που μας καθηλώνει, μας κάνει ανήμπορους και σταματούμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε ένα καλύτερο αύριο για εμάς και τα παιδιά μας. Και ενώ γράφω αυτή την πραγματικότητα δεν έπαψα ποτέ να πιστεύω στο ψυχικό σθένος του καθενός από εμάς και που αν πραγματικά το θελήσουμε και το πάρουμε απόφαση μπορούμε να ρίξουμε και κυβερνήσεις, φτάνει να εστιάσουμε στο κοινό μας μέλλον και όχι στο ατομικό μας συμφέρον και παρόν.