Αναζητώντας «αγνοούμενους» από το Βαρώσι

Η αναγνώστρια που μου είχε τηλεφωνήσει για πιθανούς τόπους ταφής στο Βαρώσι συμφωνεί να συναντηθεί μαζί μου και με έναν ερευνητή της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων το πρωί της Δευτέρας 19ης Σεπτεμβρίου 2022, ώστε να μας δείξει αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής. Πηγαίνουμε λοιπόν μαζί με τον Onur Yarkin, έναν από τους ερευνητές της ΔΕΑ, στην Αμμόχωστο/Βαρώσι. Τη βρίσκουμε και μας παίρνει σε ένα σημείο στο Βαρώσι και μας δείχνει τον κήπο ενός σπιτιού.

Σύμφωνα με αυτήν, είχε ακούσει ότι κάποιοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί εδώ από έναν βετεράνο πολέμου από την Τουρκία - αυτός έχει τώρα πεθάνει αλλά είχε πει ότι είχε θάψει κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους σε διάφορα σημεία γύρω από το Βαρώσι και τη Δερύνεια.

Σύμφωνα με την αναγνώστριά μας, ένας βετεράνος πολέμου είπε ότι είχε θάψει κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους στο μέρος του δρόμου που δεν υπήρχε άσφαλτος το 1974.

Στη πραγματικότητα η ΔΕΑ είχε κάνει κάποιες εκσκαφές εδώ αλλά δεν βρήκε τίποτε. Σύμφωνα με τις φήμες, εξαιτίας της καταγγελίας της ηλικιωμένης γυναίκας που ζούσε σε εκείνο το σπίτι, ο ίδιος βετεράνος πολέμου είχε μεταφέρει αλλού τα πτώματα που είχε θάψει εκεί. Αυτό το μάθαμε μόνο αφού επιστρέψαμε στη Λευκωσία και συνεχίσαμε τις έρευνές μας.

O άλλος τόπος

Η αναγνώστριά μου θέλει να δείξει έναν άλλο πιθανό τόπο ταφής σε μένα και τον Onur Yarkin, σχετικά κοντά, όπου πιστεύει ότι είχαν θαφτεί κάποιοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι». Ο βετεράνος πολέμου από την Τουρκία είχε θάψει το 1974 μερικούς Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους» όπως τον είχαν διατάξει, εξηγεί η αναγνώστριά μου. Στην πραγματικότητα όλα αυτά τα χρόνια είχαμε γράψει πολλά για αυτή την περιοχή και έχω πολλά άρθρα. Δύο συγγενείς «αγνοουμένων», η Leyla Kiralp και η Sema Kilinch, είχαν δείξει σε μένα και στους λειτουργούς της ΔΕΑ αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Σύμφωνα με αυτές, κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί εκεί. Τώρα εδώ είναι ένας δρόμος με άσφαλτο, αλλά όταν τους μετέφεραν από το νότιο μέρος του νησιού στο βόρειο ως πρόσφυγες μετά τον πόλεμο το 1974, εδώ δεν υπήρχε άσφαλτος και υπήρχαν σωροί χώματος.

Η αναγνώστριά μου λέει τώρα, «φαινόταν πολύ περίεργο ότι τριγύρω ήταν άσφαλτος και μόνο αυτό το κομμάτι του δρόμου ήταν ένας σωρός από χώμα. Δεν μπορούσαμε να περάσουμε από μέσα, οπότε περνούσαμε από γύρω αλλά τα πόδια μας γέμιζαν λάσπες».

Για πολύ καιρό, ο σωρός του χώματος έμεινε έτσι. Χρόνια αργότερα καλύφθηκε με άσφαλτο.

Τα τελευταία χρόνια, όταν το Τμήμα Υδάτων ή το Τμήμα Οδοποιίας άρχισαν να κάνουν κάποιες επισκευές κοντά σε αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής, η Leyla Kiralp μας κάλεσε αμέσως και ειδοποιήσαμε τη ΔΕΑ. Η ΔΕΑ έστειλε έναν αρχαιολόγο στην περιοχή και τους προειδοποίησε να σταματήσουν και να ειδοποιήσουν τη ΔΕΑ σε περίπτωση που βρουν ανθρώπινα οστά. Αλλά από όσο ξέρω, μέχρι τώρα δεν έχουν γίνει εκσκαφές σε αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής.

Μπορείτε να δείτε ξεκάθαρα σε αυτόν τον δρόμο τη διαφορά της ασφάλτου από διαφορετικές εποχές. Η αναγνώστριά μου πηγαίνει και στέκεται στη μέση του δρόμου, σε ένα σημείο που πιστεύει ότι μπορεί να είναι ο τόπος ταφής.

«Πιστεύω ότι είναι ακριβώς εδώ» λέει. «Γιατί το νομίζει αυτό;» τη ρωτώ. «Επειδή όταν έβρεχε έβγαινε άλλο χρώμα χώματος, έβγαινε και κόκκινο χώμα από εδώ» λέει. «Ίσως έφεραν χώμα από άλλη περιοχή για να το σκεπάσουν».

«Περνούσαμε από εδώ όταν πηγαίναμε στο σχολείο και το κόκκινο χώμα δεν ανήκε εδώ, προφανώς το μετέφεραν από αλλού. Όταν κάποιοι λειτουργοί της ΔΕΑ πήγαν για έρευνα σε ένα σπίτι κοντά στο σημείο αυτό, ο βετεράνος πολέμου είπε εκείνες τις μέρες, «Ψάχνουν για τους 'αγνοούμενους' σε λάθος σημείο. Τους είχα θάψει στη μέση του δρόμου» - το είπε σε έναν συγγενή μου».

Αγίας Παρασκευής

Σύμφωνα με τους αναγνώστες μου, πρόκειται για την περιοχή Αγίας Παρασκευής στο Βαρώσι/Αμμόχωστο. Η αναγνώστριά μου λέει ότι ο βετεράνος πολέμου έθαψε και κάποιους Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους» στη Δερύνεια, κάτω από κάποια δέντρα, αλλά δεν γνωρίζει το ακριβές σημείο.

«Ο βετεράνος πολέμου έμεινε στην Κύπρο μετά το 1974 και παντρεύτηκε με μια Τουρκοκύπρια. Πέθανε πριν από λίγα χρόνια», λέει, δείχνοντας το σπίτι του, κοντά σε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής... Δίνει περισσότερες λεπτομέρειες στον κ. Onur, τον ερευνητή της ΔΕΑ. Την ευχαριστούμε για την ευγένειά της και την ανθρωπιά της και επιστρέφουμε στη Λευκωσία. Τηλεφωνώ στη Leyla Kiralp για να της πω για αυτούς τους δύο πιθανούς τόπους ταφής και μου λέει ιστορίες για τον πρώτο πιθανό τόπο ταφής και λεπτομέρειες για το ποιος ζούσε εκεί. Σε αυτό το σπίτι έμενε μια γυναίκα που είχε έρθει πρόσφυγας από την Πάφο. Είχε δύο παιδιά. Είχε καλές σχέσεις με τη Leyla και μιλούσε μαζί της.

Πέθανε. Πέθανε και ο γιος της. Μόνο η κόρη της ζει, αλλά ζει στο Λονδίνο, μου λέει η Leyla. Έρχεται μόνο περιστασιακά στην Κύπρο. Το σπίτι στο οποίο πήγαμε φαινόταν κλειστό και έμοιαζε σαν να μην έμενε κανείς εκεί. «Είχε τόσα πολλά διαφορετικά είδη λουλουδιών, αυτή η κυρία από την Πάφο» μου λέει η Leyla. Τώρα υπάρχει υπερβολική ανάπτυξη στον κήπο και δεν μπορείς να δεις καθαρά τι υπάρχει ή όχι στον κήπο. Το σπίτι και ο κήπος είναι κάτω από το επίπεδο του δρόμου.

Ο κόσμος θυμάται επίσης ότι η κυρία από την Πάφο που ζούσε σε αυτό το σπίτι είχε μια σύγκρουση με τον βετεράνο πολέμου. Μήπως λόγω του πιθανού τόπου ταφής στον κήπο της; Πήρε πραγματικά τα οστά από εκεί για να τα μεταφέρει αλλού; Ή μήπως δεν έγινε ταφή στον κήπο, αλλά ίσως κάπου αλλού γύρω από αυτό το σπιτάκι; Σίγουρα υπήρξε κάποια δραστηριότητα για την ταφή κάποιων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων» σε όλη αυτή την περιοχή που ονομάζεται Αγία Παρασκευή στο Βαρώσι. Δεν πρόκειται για στρατιωτική περιοχή, αλλά για ένα τμήμα του Βαρωσιού όπου μετά το 1974 έγιναν εποικισμοί πολιτών - σε αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν συγκεκριμένα Τουρκοκύπριοι πρόσφυγες από την Πάφο. Η Leyla ήρθε πολύ αργότερα - είναι από το Μαρί και ήταν νιόπαντρη στο Ζύγι όταν το 1974 κάποιοι Ελληνοκύπριοι της ΕΟΚΑ Β πήραν τον άντρα της Ahmet από το σπίτι τους στο Ζύγι και «εξαφανίστηκε». Τα οστά του βρέθηκαν στον ομαδικό τάφο στη Γεράσα μαζί με άλλους από το πρώτο λεωφορείο που πήρε η ΕΟΚΑ Β από την Τόχνη, συμπεριλαμβανομένων των «αγνοουμένων» από την Τόχνη και το Μαρί. Υπήρχε ένα δεύτερο λεωφορείο γεμάτο Τουρκοκύπριους «αγνοούμενους» από την Τόχνη και τα οστά τους βρέθηκαν στην Παρεκλησιά.

Υπάρχουν επίσης κάποιοι «αγνοούμενοι» από αυτά τα δύο λεωφορεία των οποίων τα οστά δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Περισσότεροι από 80 Τουρκοκύπριοι εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από την ΕΟΚΑ Β στην Παλώδια και την Παρεκλησιά και όσοι είχαν θαφτεί στην Παλώδια μεταφέρθηκαν όταν ο ΟΗΕ άρχιζε να τους αναζητά - τα πτώματα όσων σκοτώθηκαν στο στρατόπεδο στην Παλώδια και θάφτηκαν εκεί, μεταφέρθηκαν στη Γέρασα σε ένα λατομείο και όταν το λατομείο επεκτάθηκε μερικά χρόνια αργότερα, τα οστά μεταφέρθηκαν ξανά στη Γεράσα. Τέτοιες είναι οι θλιβερές ιστορίες των ανθρώπων που σκότωσαν ο ένας τον άλλον και ανθρώπων που προσπαθούν να κρύψουν τα οστά ο ένας του άλλου σε αυτή τη γη.

Κάτω από τον ίδιο ουρανό

Γεννιόμαστε κάτω από τον ίδιο ήλιο, κάτω από τον ίδιο ουρανό. Τι υπάρχει που δεν μπορούμε να μοιραστούμε και σε αυτήν την εποχή, το 2022, ακόμα προσπαθούμε να βρούμε οστά των ανθρώπων μας και από τις δύο κοινότητες; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ανοίξουμε το στόμα μας και να μιλήσουμε, ανώνυμα, αν εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλοι φόβοι; Γιατί είναι ακόμα τόσο δύσκολο να λέμε τις ιστορίες μας; Αν δεν μιλήσουμε, πώς περιμένουμε τα παιδιά μας να ζήσουν μια σωστή, ανθρώπινη ζωή σε αυτή τη γη με θαμμένα μυστικά και κρυμμένα οστά; Πώς τα περιμένουμε να ζήσουν μια σωστή ανθρώπινη ζωή με τόσες φρικαλεότητες που αποσιωπούν τους ανθρώπους και γράφουν την ιστορία με τον τρόπο που ταιριάζει στους φόβους τους; Πώς περιμένουμε από τους ανθρώπους να επιβιώσουν σε αυτή τη γη με ανθρώπινη αξιοπρέπεια;

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99966518