Οι αόρατοι άνθρωποι

Η ποιήτρια Λουίζ Γκλικ δίνει τη δική της εκδοχή για τον μύθο της Κίρκης. Μπροστά στις κατηγορίες του Ομήρου ότι χρησιμοποίησε τα μαγικά της φίλτρα για να μετατρέψει τους συντρόφους του Οδυσσέα σε γουρούνια, εκείνη απάντησε: «Δεν μεταμόρφωσα ποτέ κανέναν σε γουρούνι. Κάποιοι άνθρωποι είναι ήδη γουρούνια· εγώ απλώς φροντίζω να φαίνονται κιόλας. Σιχάθηκα τον κόσμο σου, όπου το απέξω συνεχώς μεταμφιέζει το μέσα».

Φανταστείτε πόσο θα σιχαινόταν η Κίρκη, αν από το νησί της έπλεε κάποια στιγμή προς το δικό μας. Θα διαπίστωνε ότι, όχι μόνο είναι πλήθος τα γουρούνια που θα έπρεπε να τα κάνει να φαίνονται κιόλας ως τέτοια, αλλά και ότι όλοι σχεδόν όσοι δεν είναι γουρούνια από μέσα τους, είναι εντελώς αόρατοι.

Ο ντελιβεράς

Για πολλοστή φορά, σταμάτησα προχθές στον δρόμο πίσω από ένα ασθενοφόρο που μόλις είχε παραλάβει έναν ντελιβερά. Πριν κλείσουν οι πόρτες του ασθενοφόρου πρόλαβα μόνο να διακρίνω το μελαμψό χρώμα του δέρματος στο πρόσωπο και στα χέρια του. Είναι λες και αυτοί οι άνθρωποι είναι αόρατοι στους δρόμους μας. Μόνο όταν τους εκσφενδονίσουμε από το μηχανάκι τους με το αυτοκίνητό μας τους βλέπουμε.

«Φταίνε οι ίδιοι που τρέχουν και κάνουν ελιγμούς!» Γιατί το κάνουν άραγε; Τρέχουν και κάνουν ελιγμούς με τα μηχανάκια τους επειδή είναι αόρατοι, όχι μόνο στους δρόμους μας, αλλά και στις ζωές μας. Μόνο οι ίδιοι – και ελάχιστοι άλλοι από εμάς – ξέρουν τι θα πάθουν από το αφεντικό τους αν δεν καταφέρουν να κάνουν τέσσερις παραδόσεις σε τριάντα λεπτά. Κι όλα αυτά για έναν «μισθό», το σχεδόν τίποτε.

Μετανάστες στον τόπο τους

Το ίδιο αόρατοι είναι γενικά οι μετανάστες. Είτε δουλεύουν στα σπίτια μας, είτε στα εργοστάσια και στις οικοδομές μας. Εντελώς αόρατοι. Όσοι είναι στο Πουρνάρα, είναι ορατοί μόνο από τους κατοίκους της Κοκκινοτριμιθιάς. Από τον κ. Νουρή, είναι ορατοί μόνον ως HIV και φυματίωση.

Η Κίρκη, με λίγη προσπάθεια, θα μπορούσε να τα καταλάβει όλα αυτά. Εκείνο που θα αδυνατούσε να καταλάβει, είναι ότι για τα «από μέσα» γουρούνια είναι αόρατοι και οι περισσότεροι γηγενείς συμπατριώτες τους.

Για παράδειγμα, για το πολιτειακό σύστημα εξουσίας είναι εντελώς αόρατοι και οι κουρεμένοι καταθέτες. Όχι μόνο για τον Πρόεδρο, τους υπουργούς και τους βουλευτές (εντάξει, για τον Πρόεδρο ήταν πολύ ορατοί ως ψηφοφόροι το 2018, γι’ αυτό και τους υποσχέθηκε πράγματα που δεν λογάριαζε ποτέ να κάνει). Αλλά και από το δικαστικό σύστημα και τους δικαστές. Που επικαλούνται τη βρετανική φύση του δικαστικού μας συστήματος για να τους κρατήσουν αόρατους, όταν στη Βρετανία η ίδια νομολογία τους έχει κάνει απολύτως ορατούς εδώ και εξήντα χρόνια.

Το αόρατο σύμπαν

Η Κύπρος έχει «μαγικές» ιδιότητες. Δεν καθιστά αόρατους μόνο τους κατοίκους της, αλλά και όσους έχουν να κάνουν μαζί της ακόμη και περιστασιακά. Έτσι, με έναν μαγικό τρόπο έγινε αόρατο το βαν και ο Ντίλιαν, αλλά και οι ευρωβουλευτές της PEGA που ήρθαν να μάθουν γι’ αυτά. Έφυγαν έκπληκτοι από τη μεταχείριση και από αυτά που άκουσαν και είδαν, αλλά δεν έχει καμιά σημασία. Αφού είναι αόρατοι.

Αλλά αόρατο είναι και το σύνολο του πλανήτη. Μόνο όταν «δίνει χαστούκια στην τουρκική αδιαλλαξία» είναι ορατός. Όταν μας ζητά να τηρήσουμε αρχές για οποιοδήποτε άλλο θέμα, δεν υπάρχει. Ούτε όταν δίνει σ’ εμάς χαστούκια για τις παρανομίες και τα σκάνδαλά μας.

Συχνά, αόρατη δεν είναι μόνο η φυσική παρουσία των δημοσιογράφων, αλλά και η νοημοσύνη τους. Μεταδίδουν τις δηλώσεις του γενικού εισαγγελέα, χωρίς αυτός να μπει καν στον κόπο να σκεφτεί ότι μιλά σε νοήμονες, και απευθύνεται σε νοήμονες: «Έκλεισα την υπόθεση της κατασκοπείας και των παρακολουθήσεων, αλλά δεν σας δίνω το πόρισμα πάνω στο οποίο βασίστηκα για να το κάνω». Οι νοήμονες σκέφτονται: «Η μόνη εξήγηση είναι ότι το πόρισμα δεν δικαιολογεί την απόφαση για κλείσιμο της υπόθεσης». Αλλά, δεν έχει σημασία. Αφού δεν υπάρχουν ούτε οι ίδιοι, ούτε η νοημοσύνη τους.

Οι δύο κόσμοι

Ο τρόπος με τον οποίο είναι δομημένο και λειτουργεί το κράτος και η πολιτεία μας, καθιστά σχεδόν αδύνατο να ακουστεί οποιαδήποτε φωνή, όσο δίκαιο και όσο ορθολογισμό και αν κουβαλά. Μια οποιαδήποτε φωνή έχει πιθανότητες να ακουστεί μόνο αν η ηχώ της τυχαίνει να συμπίπτει με το συμφέρον μιας εξουσιαστικής λειτουργίας.

Αυτό που συχνά δεν καταλαβαίνουν τα υποκείμενα της κοινωνίας των πολιτών είναι ότι στην Κύπρο η πραγματικότητα είναι χωρισμένη σε δύο παράλληλα σύμπαντα. Όσο μαζικό και να είναι ένα αίτημα, όσο ορθολογική και να είναι μια προσέγγιση, θα καταφέρουν να επηρεάσουν μόνο το ένα σύμπαν. Αυτό από το οποίο προέρχονται. Το άλλο, το εξουσιαστικό, ούτε καν θα γυρίσει να τα κοιτάξει.

Κλασικό παράδειγμα των τελευταίων χρόνων είναι ο Μακάριος Δρουσιώτης. Μετά από έρευνα και κόπους ετών, με τα τρία τελευταία βιβλία του έχει τεκμηριώσει τη συνολική απάτη μέσα στην οποία ζούμε τα τελευταία δέκα χρόνια. Κανένας απολύτως από τους αναφερόμενους σε αυτά δεν βγήκε να διαψεύσει έστω και μια γραμμή από αυτές τις πάνω από χίλιες τυπωμένες σελίδες. Τουλάχιστον ένα από τα βιβλία του διάβασαν γύρω στις εκατό χιλιάδες Ελληνοκύπριοι. Κι όμως, είναι εντελώς αόρατος για το άλλο σύμπαν. Ούτε το όνομά του δεν αναφέρουν τα περισσότερα ΜΜΕ. Ούτε κανένας από τους δεκάδες συντελεστές της πολλαπλής απάτης έχασε τον ύπνο του, έστω για μια νύχτα.

Κυνισμός

Λόγω της δυνατότητάς του να καθιστά ό,τι και όποιον θέλει αόρατο, το σύμπαν του καθεστώτος έχει εξαιρετική αυτοπεποίθηση. Αυτή όμως ενισχύεται και από την παράδοση που συνεχίζεται: Οι πολίτες, ό,τι και να υποστούν, πάντα στο τέλος απευθύνονται και αναφέρονται σε αυτό. Σπάνια καταφέρνουν να μετατρέψουν τις διαπιστώσεις τους σε πολιτική πράξη και να δημιουργήσουν δικές τους συγκροτημένες διεξόδους, να παράξουν αντίπαλο δέος. Η επιθυμία τους να γίνουν ορατοί συνήθως πνίγει την οργή, την αξιοπρέπεια και τον ορθολογισμό τους.

Κάπως έτσι, το «κάτι σάπιο» γίνεται εν τέλει κυρίαρχο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας.

Καλάθι

• Κακοφανίσματα (1): Πολλοί θεώρησαν ότι η δημοσκόπηση του «Πολίτη», που έδειχνε ανατροπή του σκηνικού με τυχόν υποψηφιότητα της Αννίτας, ήταν χαστούκι στον Αβέρωφ. Στην πραγματικότητα, σε βάθος χρόνου, ένα πράγμα μένει στη συνείδηση των ψηφοφόρων από αυτήν: Ότι η πρωτιά της υποψηφιότητας Χριστοδουλίδη δεν είναι ούτε άτρωτη, ούτε τσιμεντωμένη.

• Κακοφανίσματα (2): Τελικά, ο Αβέρωφ Νεοφύτου ξέρει καλά τον Ν. Αναστασιάδη και τις αδυναμίες του. Και αυτήν τη φορά έπαιξε με το πάθος του για καθολική εκτίμηση, αναγνώριση, και υστεροφημία. Κι εκεί που όλοι περίμεναν ν’ αρχίσει να πετάει τασάκια, ο Ν. Αναστασιάδης πήγε στην άλλη πλευρά του εκκρεμούς, στηρίζοντας «ανοιχτά» την υποψηφιότητα Αβέρωφ. Γι’ αυτήν την εβδομάδα…

• Κακοφανίσματα (3): Το διακαναλικό ντιμπέιτ δεν έβγαλε φανερό νικητή. Για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους, όμως, έβγαλε τον Α. Μαυρογιάννη ως μάλλον ηττημένο. Δεν ήταν κακός, δεν έκανε κάποιο ολίσθημα. Όμως, από νωρίς οι Α. Νεοφύτου και Ν. Χριστοδουλίδης το μετέτρεψαν σε κόντρα των δύο. Και στην αγωνία του να καλύψει πολλούς τίτλους, ο Α. Μαυρογιάννης έμεινε στις επικεφαλίδες, έχασε την ευκαιρία της εμβάθυνσης, κι έτσι καταγράφηκε ως ο τρίτος. Αν δε ο Α. Νεοφύτου δεν έχανε επικοινωνιακά με κάποιες σιωπηλές αντιδράσεις, θα ήταν «νικητής». Γιατί κάθε ισότιμη παρουσία του Ν. Χριστοδουλίδη με άλλους, έτσι κι αλλιώς τον «κονταίνει».