Τα ντιμπέιτ μας είναι μαϊμουδισμός διαλόγου

Η λέξη ντιμπέιτ (αγγλικά: debate) σημαίνει εμπλοκή κάποιου με έναν ή περισσότερους αντίπαλους σε συζήτηση γύρω από ένα θέμα. Για να είμαστε ακριβείς, υπάρχει μια υπέροχη λέξη στα ελληνικά, η «τηλεμαχία», που αποδίδει ακριβέστερα τον τηλεοπτικό διάλογο μεταξύ δύο ή περισσότερων πολιτικών αντιπάλων πριν από μια εκλογική αναμέτρηση. Τώρα, γιατί η χαρίεσσα αυτή λέξη έχει απολακτιστεί για χάρη του «debate», μόνο οι πάνσοφοι των κυπριακών τηλεοπτικών σταθμών μπορούν να μας διαφωτίσουν.

Στην Κύπρο δεν έχουμε παρακολουθήσει ακόμα κανένα ντιμπέιτ (τηλεμαχία) με την κλασική του έννοια. Στην πραγματικότητα, αυτά που είδαμε στην τηλεόραση ήταν ψευδοντιμπέιτ, εκτός κι αν εκλάβουμε τους ατέλειωτους και ανιαρούς μονολόγους των υποψηφίων (που τους επαναλαμβάνουν στο Τύπο και στις συνεντεύξεις τους) ως τηλεμαχία. Λυπάμαι που θα το πω, αλλά οι μετέχοντες στην «τηλεμαχία» μοιάζουν με παπαγαλάκια κλεισμένα στα κουβούκλιά τους και το καθένα ψιττακίζει το χιλιοειπωμένο τροπάρι του. Το πραγματικό ντιμπέιτ/τηλεμαχία προϋποθέτει διάλογο κι όχι μονόλογο. Σ΄ ένα τέτοιο ντιμπέιτ, όταν μιλά ένας υποψήφιος για την προεδρία της ΚΔ, βλέπει κατάφατσα τους άλλους υποψήφιους με τους οποίους, υποτίθεται, συζητεί κι όχι τον κ. Κημήτρη ή τον κ. Καρεκλά ή άλλον συντονιστή. Σ΄ ένα αληθινό ντιμπέιτ, οι υποψήφιοι διασταυρώνουν τα ξίφη τους τετ-α-τετ. Αν γινότανε αυτό, θα έκανε συναρπαστικό το ντιμπέιτ και- κάτι που θα ενδιέφερε τους καναλάρχες- θα αύξαναν κατακόρυφα τα ποσοστά τηλεθέασης. Εν περιλήψει, στην Κύπρο η «τηλεμαχία» είναι χωρίς μάχη και η παράθεση ρητορειών χωρίς αντιπαράθεση- είναι ένας μαϊμουδισμός διαλόγου.

Πώς λοιπόν πρέπει να διεξάγεται ένα αληθινό ντιμπέιτ; Δίνω ένα παράδειγμα, αντλώντας γνώσεις από την εμπειρία της Γαλλίας και Αγγλίας. Ας υποθέσουμε ότι καλούνται τρεις υποψήφιοι για ντιμπέιτ/τηλεμαχία, οι Χ, Ψ και Ω και ότι ο διαθέσιμος χρόνος είναι 2 ώρες, δηλαδή 120 λεπτά. Στα πρώτα 40 λεπτά θα υποβάλλει ερωτήσεις ο Χ στους άλλους δύο- περίπου 20 λεπτά στον καθένα. Στα επόμενα 40 λεπτά θα κάνει το ίδιο και ο Ψ στους άλλους δύο και με τη σειρά του θα κάνει το ίδιο και ο Ω. Ο συντονιστής απλώς θα επιβλέπει ότι οι κανόνες τηρούνται- θα είναι απόλυτα ουδέτερος και δεν θα υποβάλλει καμιά ερώτηση. Άλλωστε, οι ψηφοφόροι ενδιαφέρονται για τις απόψεις και προτεραιότητες των υποψηφίων, κι όχι εκείνες του συντονιστή. Τα ντιμπέιτ για τις εκλογές της δεύτερης Κυριακής θα είναι ακόμα πιο απλή η διαδικασία: τον μισό χρόνο θα υπέβαλλε ερωτήσεις ο ένας υποψήφιος στον άλλο και αντίστροφα στον τελευταίο μισό χρόνο.

Τη σημασία της τηλεμαχίας, όπως την έχω περιγράψει πιο πάνω, τη διαπιστώνουμε αν ρίξουμε μια ματιά στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στη Γαλλία. Στο τηλεοπτικό σταθμό που θα γινότανε η τηλεμαχία, ο Μακρόν και η Λεπέν κάθισαν στις δύο άκρες ενός ορθογώνιου τραπεζιού τετ-α-τετ. Ο λόγος που κέρδισε ο Μακρόν ήταν οι καυτές ερωτήσεις που έφερε σε πολύ δύσκολη θέση τη Λεπέν, που πιθανότατα ένας συντονιστής να μην είχε, για διάφορους λόγους, το σθένος ή την επιθυμία, να τις υποβάλει. Ο Μακρόν ρώτησε την Λεπέν για τους στενούς της δεσμούς με το Κρεμλίνο και για τη λήψη ενός ρωσικού τραπεζικού δανείου για το κόμμα της. Η Λεπέν απάντησε ότι είχε πάρει ρωσικά χρήματα καθώς καμία γαλλική τράπεζα δεν θα δάνειζε στο κόμμα της. Όταν εκείνη υποστήριξε ότι χρειάστηκε να δανειστεί χρήματα όπως εκατομμύρια Γάλλοι, ο Μακρόν απάντησε ότι οι Γάλλοι δεν έψαχναν στη Ρωσία για χρηματοδότηση. Και κατέληξε ο Μακρόν: «Μιλάς στον τραπεζίτη σου όταν μιλάς στη Ρωσία, δεν είναι έτσι»; Αλλά το coup de grace του Μακρόν που εκτόξευσε κατά της Λεπέν, και που πιθανότατα κέρδισε τις εκλογές σύμφωνα με τους Γάλλους αναλυτές, ήτανε το συμπέρασμά του για τη Λεπέν που, παρεμπιπτόντως, ισχύει και τους ακροδεξιούς της Κύπρου. Είπε στη Λεπέν: «Διέπρεψες σε αντιδραστικές, ρατσιστικές, σοβινιστικές, διχαστικές, ου μην αλλά και φιλορωσικές δηλώσεις και ενέργειες». Τέτοιες ζωντανές αναμετρήσεις περιμένουμε και στην Κύπρο κι όχι ξερούς μονολόγους που εκτιμώνται μόνο απ' αυτούς που υποφέρουν από αϋπνία.

Είναι ευχάριστο ότι, παρά τις διαφορές στην κουλτούρα, οι τηλεοπτικοί σταθμοί σέ όλες τις δημοκρατικές χώρες παρέχουν την ευκαιρία να γίνονται τηλεμαχίες μεταξύ υποψηφίων για προεδρία, πρωθυπουργία, νομοθετικά σώματα και τοπική αυτοδιοίκηση κεντρικό στοιχείο των πολιτικών τους προγραμμάτων. Πίσω από αυτή την παγκόσμια τάση βρίσκεται η πεποίθηση ότι οι συζητήσεις ωφελούν τις δημοκρατίες με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας στους ψηφοφόρους να κάνουν συνειδητές επιλογές στην κάλπη, ενθάρρυνση των υποψηφίων να επικεντρωθούν σε θέματα δημόσιας πολιτικής που απασχολούν τους πολίτες. Θα μπορούσε, επίσης, να ισχυρισθεί κάποιος ότι οι τηλεμαχίες μειώνουν την πιθανότητας βίας με την προώθηση του πολιτικού λόγου. Στη Κύπρο, όπου μια πολιτική δύναμη κυριαρχεί στο περιβάλλον των ΜΜΕ, (γνωρίζετε ποια!), οι τηλεμαχίες μπορούν να βοηθήσουν όλους τους υποψηφίους να περάσουν το μήνυμά τους στον λαό, σπάζοντας με αυτό τον τρόπο το ολιγοπώλιο της πολιτικής ενημέρωσης.

Μιας και θα συνεχιστούν αυτές οι τηλεμαχίες μέχρι τις προεδρικές εκλογές, ας γίνονται στο εξής με διαδικασίες ελεύθερου διαλόγου, ώστε να συμβάλλουν στη κριτική σκέψη κι όχι να την προσβάλλουν, να δημιουργούν προβληματισμό κι όχι καθησυχασμό, να φωτίζουν τους πολίτες και όχι να τους κοιμίζουν…

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας