Σήμερα γράφουν όπως συντυχάννουν οι Μιχάλης Χατζηπιερής, Τάσος Κωστέας και Μαρία Φράγκου

Πούμουν μιτσής στο ΓΣΠ

Του Μιχάλη Χατζηπιερή*

Έν τζιαί ξέρω τούτα ούλλα πό να σας πω άν εν αλήθκεια ή άν έν ούλλα παραμύθκια, αμμά σίουρα έν τα έφκαλα τζιαί ούλλα που την κκελλέν μου.

Πούμουν μιτσής κάθε Κυριακήν έπρεπεν να πάω στο γήπεδον του ΓΣΠ στην Χώραν για να δω την μάππαν, που μου άρεσκεν πολλά. Είχαμεν τζιαι Αθηαινίτες παίκτες που επαίζαν μέσα στες ομάδες της Χώρας. Στο Αποέλ ήταν ο Νικάκης ο Κανζηλιέρης, στην Ομόνοιαν ήταν ο Μελής ο Άσπρου τζιαι ο Μήτσιος ο Λαρνατζιώτης, στον Ολυμπιακόν έπαιζεν ο Δάσκαλος ο Αντρέας ο Κωμοδρόμος τζιαι ούλλοι τους τούτοι μάλιστα επαίζαν μέσα στην Μικτή Κύπρου που η έδρα της ήταν το ΓΣΠ. Η αλήθκεια ένι πώς κάποτε επήαιννα τζιαι στην Σκάλαν, στο ΓΣΖ, που είχαμεν τζιαι τζιειμέσα Αθηαινίτες παίκτες που επαίζαν μέσα στην ΕΠΑ. Τον Κώσταν τον Χατζηγιαννακό Καμάρα τζιαι τον Χαρήν τον Καντζηλιέρην, αλλά η Χώρα τζιείντον τζιαιρόν ήτουν πιο κοντά που την Σκάλαν.

Νυχτερινό τουρνουά, ΓΣΠ 1977, ΑΠΟΕΛ – ΟΜΟΝΟΙΑ, πρώτο τέρμα τού Χατζιηπιερή.

Τέλος πάντων, τες παραπάνω φορές επήαιννα με ώτοστοπ που την Αθηαίνου – Πυρόιν – Αγλαντζιάν – ΓΣΠ. Κάποτε ήμουν τυχερός τζιαι έβρισκα κανέναν χωρκανόν που επήαιννεν τζιαι τζιείνος στην Χώραν να δει την μάππαν στο ΓΣΠ. Με κανέναν δκυο σελίνια μέσ στην πούγκαν επήαιννα στο γήπεδον τζιαι εφάκκουντου του γυρόν να σινιάρω πόθεν να πετακτώ πάνω που τον τοίχο για να μπω μέσα. Σε ούλλες τες πλευρές είσιεν ζαπτιέες που εκρατούσαν κάτι μιάλες ξύλενες μπάρρες τζιαι ετζιυνηούσαν μας.

Ποιός σε πιάνει... Τες παραπάνω φορές εκατάφερνα τα που τζιειαμαί στο ρολόιν τζιαι που την άλλην μερκάν που ήταν τα σιάμισιη του Κυριλλή. Μιαν βολάν μάλιστα όταν αππήησα πάνω στον τοίχον δίπλα που το ρολόιν, επετάκτηκεν μέσα που τες διπλές τσίγκενες ταπέλλες των ρεκλάμων ένας ζαπτιές που ήταν χωσμένος τζιειμέσα τζιαι έκατσεν με του βούρου πάνω στον τοίχον με το ματσούτζιν στο σιέριν. Ποιός σε πιάνει όμως... Εγιώ εζάγκωσα πάνω στην σκαλούαν του ρολογιού τζιαι έβκηκα πάνω στο περιβαζούιν του ρολογιού -πράμαν που έν εμπόρηεν να το κάμει ο ζαπτιές- τζιαι έκατσα δίπλα που τους δείκτες του που έν εταράσσαν που τζιαιρόν τζιαι εθώρουν το παιγνίιν.

ΓΣΠ 1979 – ’80, ΑΠΟΕΛ – ΕΠΑ. Βολέ τού Χατζιηπιερή, δοκάρι μέρα.

Έπρεπεν θωρείτε να γλυτώσω το εισιτήριον για να μπω μέσα, επειδή είσιεν σοβαρόν λόγον. Το διπλοσέλινον του εισιτηρίου έν αρτύραν για το χουμισμένον σάντουιτσς του Γιαπανά. Κάμποσα τηανισμένα τιτσιά του λουκανίκου τζιαι κάτι μυλλαρωτά μπέικα που ήταν κομμένα μιτσιά-μιτσιά νεκατωμένα μαζίν μέσα σε έναν μιάλον τζιαι πασιύν κουλλούριν με σισάμιν. Τζι’ ύστερα εξεκίνουν πάλε το ώτοστοπ να πάω πίσω έσσω μου στην Αθηαίνου που μ’ εκαρτέραν στην πόρταν η μάνα μου.

ΓΣΠ, ΑΠΟΕΛ – ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ, τζιεφαλιά γκολ του Χατζιηπιερή.

Είπα σας το που την αρκήν πώς έν τζι’ είμαι σίουρος αν έν αλήθκεια ή παραμύθκια η ιστορία πό να σας πω. Θαρκούμαι όμως τωρά που την ετέλειωσα πώς εν τέλεια αλήθκεια.

*Ο Μιχάλης Χατζηπιερής, παίκτης που έπαιξε στο ΓΣΠ, είναι προπονητής τζιαι ποιητής.

____________________________________

Κοντέα – Λύση, μια ασιελιά τόπος. Οδοιπορικό στην κυπριακή διάλεκτο

Γράφει ο Τάσος Κωστέας*

Που το οδόφραγμα του Περγκάμου ξεκινά μια στράτα ολόισσια προς τα πάνω που μοιράζει την Κύπρο που τη μέση σαν μασιαίρι. Το πρώτο χωρκό που βρίσκουμε εν’ η Κοντέα, αλλά πριν φτάσουμε στο μιτσί ράουντ-απάουτ που πάει δεξιά στα Κούκλια, ολόισσια στο Πραστειό τζιαι στο Λευκόνοικο τζιαι ’κόμα πιο ίσσια στη θάλασσα της Ακανθούς, έσιει αριστερά μια στράτα που πάει στη Λύση. Μπαίννοντας της Κοντέας, αριστερά εν’ η εκκλησιά τ’ Άη Χαραλάμπου τζιαι πίσω της τα τσιφλίτζια των Φράγκων (της οικογένειας που ήτουν η αφορμή να κτιστεί το χωρκό). Ο στενόδρομος, που χαζίρι περνά μέσα που τες αυλάες των σπιθκιών, κλώννει δεξιά στο νεκροταφείο της Κοντέας. Ο τάφος του Τεύκρου Ανθία ξεχωρίζει που το σάσμα του – οι χωρκανοί αναορέψαν τζιαι σάσαν τον – μια κοινή δράση Ελληνοκυπρίων τζιαι Τουρκοκυπρίων. Ο δρόμος τελιώννει στο «αλτ» στην «στράτα της Κοντέας». Είναι ο παλιός δρόμος που πήαιννε που τη Χώρα στο Βαρώσι, η «σιερόστρατα». Καρτζίν (απέναντι) τα ξερά χωράφκια που φαίνονται ήταν κάποτε η «Αμπελουργία», ένα αγρόκτημα 100 σκάλες φυτεμένες με αμπέλια όπου εκάμναν σταφύλια και σταφύθκια για εξαγωγή. Η Κοντέα έκαμνεν τζιαι τον χορό του σταφυλιού.

Αριστερά πάμε στη Λύση. Η στράτα της Κοντέας είναι φορτωμένη ιστορίες. Στες θκυό πλευρές είναι φυτεμένα κυπαρίσσια τζιαι παπουτσοσυτζιές. Άμα θωρείτε κυπαρίσσια καττάρι (κατά σειρά), όπως σήμμερα στο Φασούρι, έσιει κοντά φυτεμένες οξινιές τζιαι πορτακαλιές. Τα κυπαρρίσια εκόφκαν τον αέρα του σιειμώνα τζιαι επροστατεύκαν τους ανθούς να μεν λουβίσουν. Φτάννοντας στο διχάλι είναι οι αποθήκες του Συνεργατικού που εβάλλαν σιτάρι, πατάτες αλλά κυρίως καρόττα (βαφτζιά). Μπαίννοντας του χωρκού, που την «σιερόστρατα», ολόισσια, 300 μέτρα στα δεξιά, έσιει ένα σπίτι με μια εξάγωνη δοξαμένη μες στον κήπο. Τζιείνο είναι το κέντρο της γης – το σπίτι που γεννήθηκα. Τζιει μέσα που γεννήθηκα, εγγενηθήκαν μετά τον πόλεμο άλλο 200 μωρά που την Λουρουτζίνα τζιαι την Σταυροκώνου. Τζιει μέσα εμείνισκεν, η Γκιουλσούν, η μαμμού του χωρκού. Ένα πλάσμα γλυτζιύν τζιαι καλοσυνάτο που μια ζωήν έσαζεν τους άλλους αντί τον εαυτό της. Η Γκιουλσούν επέθανεν στες 9 του Μάη το 2009. Συνεχίζοντας, που το διχάλι αριστερά, μετά το νοσοκομείο, βρίσκουμε το σινεμά «Ηλύσια» τζιαι τζιείττε μέρου (ακόμα πιο κάτω) την πλατεία. Τζιαμαί που είναι το σπίτι του ήρωα μας Γρηγόρη Αυξεντίου, αλλά τζιαι τζιαμαί που εσκοτώσαν τον άλλον μας ήρωα, τον Μιχάλη Πέτρου. Μια ιστορία που μοιράζει την Κύπρο που πάν’ ως κάτω, σαν το μασιαίρι.

Ένας ξένος, που ούλα που μπορεί να δει τζιαι να πάρει μιτά του που τη Λύση, το πιο ακριβό εν’ ο αέρας. Ο λίβας του κάμπου που εν’ γεμάτος ποκαλάμες, αλλά τζιαι ο αέρας της βροσιής που κάμνει την Μεσαορία ολοπράσινη με ένα «Ππα!». Κοπιάστε!

*Ο Τάσος Κωστέας είναι πρόσφυγας από τη Λύση, και πολιτικός επιστήμονας, ιστορικός.

____________________________________________

Η νύχτα πίσκοπον γεννά…

Γράφει: Μαρία Φράγκου*

…τζι η αυκή μητροπολίτη. Τούτην τη φράση άκουα την που μιτσιά στο σπίτι μας. Ήταν η αγαπημένη της μάμας μου τζιαι έλεε την συχνά. Άμα την αρωτούσαμε τι σημαίνει, ελάλεν μας, «άλλωσπως τα καρτεράς τζιαι άλλι-λοΐς γινίσκουνται». Τζιαι ίνταλος τζιαι ξέρεις τούτη τη φράση, πόθθεν την έμαθες, επιμέναμεν εμείς. «Μα ξέρω; Έμαθα την τζιαι γιω που τη μάνα μου, που τη στετέ μου. Ελαλούσαν την πάντα άμα εγίνετουν κάτι που εν το εκαρτερούσαν», συμπλήρωνε.

Πέρασαν κάμποσα χρόνια, να μάθω την ακριβή σημασία της φράσης. Τζιαι τυχαία, έδωκα πάνω σε ένα θέμα που έκαμνεν αναφορά, για να καταλάβω πως είσιε σχέση με την εκκλησιά τζιαι τους παπάες. Τότε εν υπήρχε ο κύριος Google τζιαι το ρήμα γκουγκλάρω για να μαθαίνουμε στη στιγμή πράματα τζιαι θάματα τζιαι να λύουμε απορίες. Ούλλο χαρά που έμαθα τη σημασία της φράσης, επήα στη μάμα μου τζιαι εξήγησα της πως πίσω που τες λέξεις τούτες κρύβκεται μεάλη ιστορία με παπάες τζιαι πολιτικούς. Που συνωμοτήσαν μεταξύ τους τζιαι σε εκλογές για δεσποτάες, άλλοι ήταν να εκλεγούν τζιαι άλλοι εγίναν επισκόποι. Τζιαι εν αξίζαν μάλιστα. Εγέλασεν η μάμα μου τζιαι λαλεί μου: «Κόρη μου όσο πιο μιάλο εν’ το ράσον, τόσο πιο μιάλη εν’ τζιαι η αμαρτία». Σοφοί οι παλιότεροι, όσοι μάλιστα επάθαν τζιαι εμάθαν.

Η νύχτα πίσκοπον γεννά, λοιπόν, τζιαι πολλά συχνά έρκεται στο νου μου η φράση. Ιδιαίτερα σε περιόδους εκλογών - προεδρικών, βουλευτικών - ή διορισμών σε ανώτατα πόστα. Το τελευταίο διάστημα, δε, συχνότατα σκέφτομαι πως πράγματι η νύχτα πίσκοπον γεννά τζι η αυκή μητροπολίτη.

Ήταν πριν μήνες που ο Αβέρωφ Νεοφύτου μέσα που έναν περίπατο που την Πλατεία Ελευθερίας, εδήλωσε προεδρικός υποψήφιος. «Έβαλε τον στη γωνιά τον Χριστοδουλίδη», είπε μου ένας καλός φίλος. Πόμεινε, λαλώ του γιατί ύστερα φέρνει ο φούρνος την πυρά. Γελάσαμε τζιαι οι δκυο. Επεράσαν μέρες τζιαι η ενδεχόμενη υποψηφιότητα Χριστοδουλίδη έμοιαζε με μαργαρίτα «αγαπάμε εν με αγαπά». Τζιαι η φράση της μάμας μου γυρόφερνε στο μυαλό μου. Όπως τζιαι όταν θα αποφάσιζε το ΑΚΕΛ τον υποψήφιο του τζιαι θα συνεδριάζαν τα καθοδηγητικά του όργανα, όπως όταν το ΔΗΚΟ, πριν πάρει την κατά πολλούς αναμενόμενη απόφαση, τζιαι πηαίνναν τζιαι έρκουνταν σε συναντήσεις τζιαι ττόκκες ο Νικόλας με τον Στέφανο. Όπως όταν θα αποφάσιζεν η ΕΔΕΚ, μα παραπάνω όταν θα έπαιρνεν απόφαση η ΔΗΠΑ. Πάλε ο καλός μου φίλος ελάλε μου «δεν μπορεί άλλωσπως ο Καρογιάν, εννά πάει με τον Φούλλη». Αλλά ως τες προεδρικές, νύχτες έσιει πολλές τζιαι θα τα πούμε πολλές φορές ακόμα.

Η νύχτα πίσκοπον γεννά τζι η αυκή μητροπολίτη, ωστόσο, πάει παραπάνω με τες -όποτε τζι αν γίνουν- εκλογές για νέον αρχιεπίσκοπο. Κυριολεκτικά τζιαι μεταφορικά ταιρκάζει τούτη η φράση. Πολλοί που τους δεσποτάδες, ξέροντας πως εκτεθήκαν ήδη αρκετά, αφού ενομίζαν πως ήρτεν η ώρα τους τζιαι σούζαν τα πόδκια τους πριν καβαλλιτζιέψουν, κρατούν πλέον μια πισινή. Μα καμιά βροσιή δεν μπορεί να ξεπλύνει την έπαρση κανενός. Τζιαι είδαμε πολλήν που αρκετούς με τα «μιάλα ράσα»… Τζιαι έχουμε ακόμα να δούμε ως τες -όποτε γενούν- αρχιεπισκοπικές εκλογές. Τζιαι έπαρση, τζιαι αλαζονεία, τζιαι μηχανορραφία, μα προπάντων θα βκουν ούλλοι πας στη μούττη του καννιού για να λαλεί ο ένας του άλλου τζιαι ούλοι μαζί σε μας, πως ο ένας εν’ πιο κοντά στο Θεό που τον άλλον.

*Η Μαρία Φράγκου είναι δημοσιογράφος, αρχισυντάκτρια τής ιστοσελίδας «Πολίτης» [politis.com.cy].