Ο χορός των εγκλωβισμένων

Πριν από μισό περίπου αιώνα, ο ερευνητής και συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη». Σ’ αυτό το βιβλίο, μετά από όλες τις αναλυτικές περιγραφές για τον τρόπο που λειτουργεί ο υπόκοσμος (και οι σχετικές διαπλοκές με τις υπηρεσίες ασφάλειας του κράτους), αφιερώνει το τελευταίο κεφάλαιο στη ζωή στις Φυλακές. Εκεί, με έναν τρόπο που συνδυάζει τη γνώση, την έρευνα, την καυστική γραφή και το χιούμορ, δίνει μια γλαφυρή εικόνα για τις ιδιαίτερες τάσεις και συμπεριφορές που αναπτύσσονται στον χώρο του εγκλεισμού.

Αν βγαίνει ένα γενικό συμπέρασμα από την ανάλυση του Πετρόπουλου είναι ότι ο εγκλωβισμός παράγει και αναπαράγει σαν ντόμινο αλλεπάλληλες ιδιαιτερότητες. Οι οποίες με τη σειρά τους έχουν η κάθε μια καινούργιες διακλαδώσεις. Όταν μια ομάδα ή μια κοινωνία εγκλωβιστεί, χωρίς να το συνειδητοποιεί, μπαίνει σε ένα μονοπάτι «διαστροφής» και καθημερινής επιδείνωσης. Δεν υπάρχει στατικότητα, δεν μπορεί κανείς να ελπίζει ότι η ακινησία θα φέρει τουλάχιστον λίγη ηρεμία. Αντίθετα, σε συνθήκες εγκλωβισμού, τα πράγματα ακολουθούν τον νόμο του Μέρφι. Χειροτερεύουν διαρκώς.

Ο καταπέλτης

Όταν μιλούμε ή σκεφτόμαστε για την πολιτική του Προέδρου Αναστασιάδη, δεν συνειδητοποιούμε το βάθος και τις παρενέργειες του εγκλωβισμού μας εξαιτίας των επιλογών του. Πολλοί συμψηφίζουν για παράδειγμα τα αρνητικά της πολιτικής του με την «επιτυχία» της εξόδου από την οικονομική κρίση του 2012-13. Όμως, το βάθος των συνεπειών που είχαν οι επιλογές του είναι τόσο καταλυτικό, που εν τέλει φαίνεται ότι ως κράτος και ως κατάσταση έχουμε αλλάξει κατά πολύ «βαθμίδα».

Το πλέγμα των επιλογών του Προέδρου, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, μας έχει ρίξει σε ένα πηγάδι από το οποίο χρειάζεται πια ένας πολύ «ψηλός» και ικανός ηγέτης για να μας βγάλει: Το Κυπριακό δεν είναι απλώς άλυτο, είναι σε εντελώς νέα βάση (ένα βήμα από τη χειρότερη δυνατή). Η εξωτερική πολιτική (ΑΟΖ, τριμερείς, καταγγελτική ρητορική, κυρώσεις, «συμμαχίες» του ποδαριού), παρά τις φιέστες και τις φωτογραφίσεις, μας έχουν βάλει σε ένα είδος διεθνούς καραντίνας. Η απομόνωση δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στο ότι ΟΗΕ και ΕΕ έχουν παραιτηθεί από το Κυπριακό (μετά από επίμονες δικές μας προσπάθειες!). Έχουμε τσιμεντώσει τόσο πολύ την εικόνα του βοσκού του ψεύτη, που δεν θα μας πιστέψουν ή δεν θα μας συντρέξουν με την όρεξή τους, ακόμη και αν υπάρξει νέα τουρκική κίνηση. Η διαφθορά, με την επίσημη κρατική νομιμοποίησή της, έχει βουλιάξει όχι μόνο τις δομές και τα προαπαιτούμενα επίπεδα εσωτερικά, αλλά και το σύνολο της αξιοπιστίας μας.

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν είναι ο μόνος υπεύθυνος. Είναι όμως αυτός που μας έχει μετατρέψει σε κατ' εξοχήν εγκλωβισμένους.

Ο συν-Πρόεδρος

Όταν πριν από λίγο καιρό, το επιτελείο του Νίκου Χριστοδουλίδη επιχείρησε να τον παρουσιάσει ως τον «νέο Μακάριο», αγνοούσε το γεγονός ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. Εκτός του ότι για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας ο Μακάριος δεν είναι πια κάτι που συγκινεί, όλοι διαισθάνονται ότι δεν θα ήταν αρκετός σήμερα ούτε ο ίδιος ο «εθνάρχης», ούτε ένα κακέκτυπό του.

Ο Ν. Χριστοδουλίδης είναι συνυπεύθυνος για την πτώση μας στον πάτο του πηγαδιού. Γιατί, εκτός των άλλων, η υπόσκαψη της λύσης είναι ένας από τους ενισχυτικούς παράγοντες της κρίσης σήμερα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών του Αιγαίου, οι επιθετικές ιαχές της Άγκυρας, η κατάσταση στην ΑΟΖ, το Βαρώσι και η νεκρή ζώνη, είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής του άλυτου Κυπριακού.

Οι επίδοξοι κονταίνουν

Σε συμβατικές περιόδους, ένας πολιτικός μπορεί να ποντάρει λίγο στην εικόνα του, λίγο στα «είμαι στέιτσμαν και ξέρω να διοικώ», ή στα «είμαι ριζοσπάστης και αποφασισμένος να φέρω την αλλαγή». Όμως, δεν είμαστε σε τέτοια περίοδο. Είμαστε έγκλειστοι από παντού, και έτσι ο πήχυς ψηλώνει δραματικά. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους οι κυριότεροι υποψήφιοί μας φαίνονται σήμερα εξαιρετικά «κοντοί» για τη δουλειά που έχουν να κάνουν.

Και επειδή το ξέρουν ότι το ξέρουμε, βυθίζονται όλο και περισσότερο στις παραδοσιακές τακτικές. Από πυροτεχνήματα για να τραβήξουν την προσοχή, μέχρι μηχανικές ή άψυχες χειραψίες και αμήχανα χαμόγελα. Όμως, όλοι ξέρουμε –και εμείς κι εκείνοι– ότι βρισκόμαστε πια σε κατάσταση που η ανάταξη, ακόμη και σε έναν μόνο τομέα (π.χ. διαφθορά και εκσυγχρονισμός του κράτους), χρειάζεται μιαν τεράστια προσπάθεια. Από μιαν προσωπικότητα κατά πολύ «ψηλότερη» από τους ίδιους.

Εμείς

Ο εγκλωβισμός των πολιτικών πρωταγωνιστών, πέραν του Προέδρου Αναστασιάδη, δεν είναι αποκλειστική τους ευθύνη. Εν μέρει είναι και αυτοί θύματα. Έχουν όμως και οι ίδιοι μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Όταν αξιολογούσαν σε κάθε κρίσιμη καμπή ως πιο σημαντική τη διαφύλαξη του προσωπικού τους κεφαλαίου, αντί να σταθούν στο ύψος της κατάστασης και των απαιτήσεών της, συνδιαμόρφωναν σιγά-σιγά το σημερινό πλαίσιο. Σε μεγάλο βαθμό, είναι οι ίδιοι που έχτισαν τα τείχη. Και δεν φρόντισαν μόνο να αποκλειστούν πρόσωπα και πολιτικές που θα άνοιγαν τις επιλογές και τις δυνατότητες. Φρόντισαν, επίσης συνειδητά, το ταβάνι του πολιτικού σκηνικού να μείνει στα χαμηλά, για να χωρεί μόνο τους ίδιους και για να φαίνονται πανύψηλοι μέσα σ’ αυτό.

Κάπου εδώ όμως είναι και οι ευθύνες των πολιτών. Δεν δυσκολέψαμε καθόλου τις μετριότητες στο να ράψουν το κοστούμι των επιλογών μας στα μέτρα τους. Ούτε κάναμε τους στοιχειώδεις συλλογισμούς για να κατανοήσουμε πως τα πράγματα συνδέονται μεταξύ τους: Κυπριακό στα τάρταρα, διαφθορά, παίγνια πολιτικής μικρότητας κ.λπ., είναι όλα οι διαφορετικές επιφάνειες του ίδιου κύβου· μέσα στον οποίο μας έχουν εγκλωβίσει. Ή καλύτερα, μέσα στον οποίο τους αφήσαμε να μας εγκλωβίσουν. Σίγουρα δεν ισχύει απόλυτα το «οι λαοί έχουν τους ηγέτες που τους αξίζουν». Όμως, δεν είναι και κάτι απόλυτα λανθασμένο.

Καλάθι

Οι παγιδευμένοι (1): Επειδή στριμωχτήκαμε στον πάτο του πηγαδιού, αρχίσαμε και εμείς τις παράξενες συνήθειες των φυλακισμένων του Πετρόπουλου. Κάτι σαν «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» σε νέα εκδοχή. Η διαφύλαξη του εαυτούλη και του προσωπικού συμφέροντος πάνω απ’ όλα πήραν διαστάσεις κανιβαλισμού. Χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.

Οι παγιδευμένοι (2): Μια μερίδα πολιτών με κάποιο κύρος, μέσα σε αυτό το πανηγύρι του «γύρω-γύρω όλοι» εντός πηγαδιού, κάνει μια φιλότιμη προσπάθεια να πείσει ανεξάρτητους υποψηφίους να ενωθούν, ώστε να λειτουργήσουν ως ο τέταρτος πόλος. Με προσδοκία την ανατροπή του σκηνικού. Παρά τη διακήρυξη καλών προθέσεων από ανεξάρτητους υποψηφίους, το ερώτημα μπαίνει σαν καταπέλτης: Πώς, με ποια δύναμη, και με ποιο κριτήριο θα υποχωρήσουν οι άλλοι για να μείνει ένας υποψήφιος;

Οι παγιδευμένοι (3): Και επειδή μέσα στο πηγάδι οι κύριοι υποψήφιοι –όχι αδίκως– μας φαίνονται «κοντοί», πολλοί άρχισαν να ξανασκέφτονται τον Χρήστο Στυλιανίδη. Μετά από σειρά δημοσιευμάτων στην Αθήνα για «τον Κύπριο που έκανε το θαύμα και η Ελλάδα για πρώτη χρονιά δεν κάηκε το καλοκαίρι», τον ξαναθυμηθήκαμε. Αυτούς που του έκλεισαν τον δρόμο πριν έναν χρόνο, τους ρωτήσαμε αν θα αφήσουν τώρα να ξανανοίξει; Και προ πάντων, τον ίδιο τον ρωτήσαμε αν είναι διατεθειμένος να μας παρακαλά να ψηφίσουμε εκείνον αντί του Γουλιμή;