Μια ιστορία από την Κατωκοπιά

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518

Στην υπέροχη σελίδα του με τίτλο «Tales of Cyprus», ο καλός μας φίλος, συγγραφέας και γραφίστας Κωνσταντίνος Εμμανουήλ μοιράστηκε την ιστορία μιας οικογένειας από την Κατωκοπιά. Σήμερα θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας αυτήν την ιστορία. Έγραψε τα ακόλουθα:

«Ο Κυριάκος και ο Γιώργος Μιχαηλίδης ήταν δύο από τους πέντε γιους της Ελένης και του Μιχάλη Τσαγγάρη από το χωριό Κατωκοπιά, κοντά στη Μόρφου, στις αρχές του 20ού αιώνα. Η μητέρα τους, Ελένη Καραγιάννη, ήταν από το χωριό Μηλιά και παντρεύτηκε τον πατέρα τους Μιχάλη όταν ήταν μόλις δεκατεσσάρων ετών. Δεν γνωρίζουμε πολλά για την οικογένεια Μιχαηλίδη από την Κατωκοπιά, εκτός του ότι ο Μιχάλης Τσαγγάρης (καταγωγή από το χωριό Πολιτικό) ήταν ένας επιτυχημένος έμπορος μπαχαρικών που έγινε πολύ πλούσιος εισάγοντας και εξάγοντας αγαθά μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου κατά την Οθωμανική περίοδο. Μέχρι τον θάνατό του, ο Μιχάλης ήταν αρκετά εύπορος ώστε να δώσει σε κάθε γιο του μια άνετη κληρονομιά. Μια ιστορία λέει ότι δάνειζε λεφτά σε πολλούς φτωχούς αγρότες, πατέρες στην Κατωκοπιά ώστε να έχουν την οικονομική δυνατότητα να παντρέψουν τις κόρες τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν επέστρεφε ποτέ για να εισπράξει τα λεφτά που του χρωστούσαν. Πολλές νεαρές νύφες στην Κατωκοπιά ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση επειδή ο Μιχάλης μπορούσε να πληρώσει την προίκα τους.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης γεννήθηκε το 1899 και ήταν ο μικρότερος από τους πέντε αδελφούς, οι άλλοι ήταν ο Κώστας, ο Κυριάκος, ο Βώβος και ο Γιάννης. Ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του και εκπαιδεύτηκε ως έμπορος μπαχαρικών. Όταν έγινε δεκαέξι χρονών τον έστειλαν να ζήσει στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για να δημιουργήσει μια μόνιμη βάση στο εξωτερικό για την οικογενειακή επιχείρηση. Το 1919 γνώρισε και παντρεύτηκε τη δεκαπεντάχρονη Φιλιά Τσουκαλά, πρόσφυγα από τη Σμύρνη της Τουρκίας. Η Φιλιά είχε μεταναστεύσει με τους γονείς της στην Αλεξάνδρεια.

Ο Γιώργος και η Φιλιά απέκτησαν δύο παιδιά: τη Μαίρη που γεννήθηκε το 1922, και τον Μιχαήλ (Μιχαλάκη) που γεννήθηκε το 1925.

Τα παιδιά μεγάλωσαν σε σχετικά πλούσιο περιβάλλον και έζησαν μια ζωή με κύρος, χάρη στην επιτυχημένη επιχειρηματική περιουσία που συγκέντρωσε ο πατέρας τους. Ο Γιώργος και η Φιλιά ανήκαν στην ελληνοαιγυπτιακή αριστοκρατία και στην υψηλή κοινωνία. Είχαν ένα κατάστημα επίπλων και μια σειρά από εστιατόρια στην Αλεξάνδρεια.

Το πάθος για τη φωτογραφία

Ο Γιώργος είχε μεγάλο πάθος για τη φωτογραφία. Η περιουσία του τον βοήθησε να αγοράσει πολλές φωτογραφικές μηχανές και να τραβήξει πολλές φωτογραφίες της οικογένειάς του. Είναι ένα σπάνιο και αξιοσημείωτο κατόρθωμα ότι μπόρεσε να καταγράψει τόσες σημαντικές στιγμές στη ζωή του και συγκέντρωσε πολλά άλμπουμ γεμάτα φωτογραφίες.

Ο Κυριάκος Μιχαηλίδης, με τη γυναίκα του Μηλιού Μιτζίκα και την κόρη τους, πιθανόν στο χωριό Κατωκοπιά. Περίπου το 1930.

Ο Μιχαήλ, γιος του Γιώργου, ήταν πολύ αθλητικός, μουσικά προικισμένος και πολύ έξυπνος. Μια ιστορία υποστηρίζει ότι μετά την αποφοίτησή του από το κολέγιο έφυγε από την Αίγυπτο για να ενταχθεί στις Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν ακούστηκε ποτέ ξανά κάτι γι' αυτόν. Δεν είναι γνωστό πώς και γιατί συνέβη αυτό. Μια άλλη εκδοχή της ιστορίας αναφέρει ότι εργαζόταν για τη βρετανική κυβέρνηση τη δεκαετία του 1950 ως πυρηνικός επιστήμονας. Παρόλο που ο Γιώργος τράβηξε εκατοντάδες φωτογραφίες του γιου του στην Αλεξάνδρεια, δεν τον ανέφερε ούτε μίλησε ποτέ ξανά γι' αυτόν μετά το τέλος του πολέμου. Υπάρχει η δυσοίωνη παρουσία ενός πραγματικού οικογενειακού μυστηρίου εδώ - ή ίσως ενός μεγάλου οικογενειακού μυστικού.

Η κόρη του Γιώργου, η Μαίρη, από την άλλη, έμεινε κοντά στους γονείς της σε όλη της τη ζωή. Το 1949, σε ηλικία είκοσι έξι χρονών, παντρεύτηκε έναν Άγγλο αξιωματικό, τον Edward Charles Bradbury (Charlie), που ήταν έντεκα χρόνια μεγαλύτερός της. Η Μαίρη γνώρισε τον Charlie στον χώρο εργασίας της στην Αλεξάνδρεια. Ήταν λογιστής και εκείνη την εποχή ζούσε στο Σουέζ. Η Μαίρη και ο Charlie δεν είχαν παιδιά.

Το 1953, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Νάσερ εξέδωσε διάταγμα για την εκδίωξη όλων των Ελλήνων και των Εβραίων από τη χώρα. Η κυβέρνηση κατάσχεσε όλη την περιουσία που ανήκε στην οικογένεια Μιχαηλίδη στην Αλεξάνδρεια. Ο Γιώργος Μιχαηλίδης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αίγυπτο με τη γυναίκα, την κόρη και τον γαμπρό του και να επιστρέψει στην Κύπρο.

Παρά το γεγονός ότι έχασε σχεδόν όλη την περιουσία του, ο Γιώργος το 1954 άνοιξε ένα μπαρ στη Λευκωσία και για λίγο τα πράγματα άρχισαν να φαίνονται ότι ευημερούσαν ξανά. Η κόρη του Μαίρη βρήκε δουλειά ως δακτυλογράφος στο Γραφείο Πολιτικής Εργασίας της Βασιλικής Αεροπορίας στη Λευκωσία.

Ο Κυριάκος Μιχαηλίδης στην Κύπρο το 1930.

Ο εμπρησμός

Μια μοιραία μέρα, στις αρχές της δεκαετίας του ’60, κάποιοι ντόπιοι, νέοι που είχαν αντιβρετανικά αισθήματα προσβλήθηκαν που ο Γιώργος είχε Βρετανό γαμπρό και αποφάσισαν να πυροδοτήσουν μια αυτοσχέδια βόμβα στο μπαρ του. Ο Γιώργος δραπέτευσε με μερικές πληγές και μώλωπες, αλλά μια νεαρή γυναίκα, πελάτισσά του πέθανε από την έκρηξη. Φοβούμενος τα χειρότερα, ο Γιώργος ξερίζωσε την οικογένειά του για δεύτερη φορά και έφυγε από την Κύπρο με το μεταναστευτικό πλοίο SS Aurelia με προορισμό την Αυστραλία. Έφτασαν στη Μελβούρνη τον Απρίλιο του 1964.

Ο Γιώργος και η Φιλιά εγκαταστάθηκαν στη Μελβούρνη, έζησαν μια ήσυχη ζωή ως συνταξιούχοι και μοιράζονταν το σπίτι με την κόρη τους Μαίρη και τον γαμπρό τους Charlie στη Wantirna South. Η Μαίρη και ο Charlie εξασφάλισαν και οι δύο διοικητική εργασία στο Υπουργείο Άμυνας. Η Φιλιά πέθανε στη Μελβούρνη το 1982, σε ηλικία εβδομήντα οκτώ χρονών. Ο Γιώργος πέθανε τρία χρόνια αργότερα το 1985, σε ηλικία ογδόντα πέντε χρονών.

Ο μεγαλύτερος αδερφός του Γιώργου, ο Κυριάκος, γεννήθηκε το 1895 στην Κατωκοπιά. Στα δεκαεπτά του παντρεύτηκε τη Μηλιού Μιτζίκα. Μαζί απέκτησαν οκτώ παιδιά: τον Μιχαήλη, τον Γιώρκο, τη Μαρίτσα, την Ηλέκτρα, τη Χρυστάλλα, τη Φιλιά, την Ιωάννα και τη Λαμπηδόνα.

Ο Κυριάκος έγινε αρχιμηχανικός και πωλητής στο εργοστάσιο ραπτομηχανών Singer στη Λευκωσία. Τον έβλεπαν συχνά να οδηγεί το ποδήλατό του μάρκας Rayleigh από χωριό σε χωριό και επισκεύαζε και συντηρούσε ραπτομηχανές κατόπιν αιτήματος. Κάποιοι λένε ότι ήταν το πρώτο άτομο στο χωριό Κατωκοπιά που είχε ποδήλατο.

Ο Κυριάκος ήταν επίσης καταξιωμένος μηχανουργός, μηχανικός, γλύπτης και εφευρέτης. Πάντα δημιουργικός, έπιαναν τα χέρια του, έγινε γνωστός στην Κύπρο για τα γύψινα μοντέλα φρούτων και άλλων διακοσμητικών αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων κτηρίων. Το γύψινο ομοίωμα της εκκλησίας Αποστόλου Βαρνάβα και Ιλαρίωνα στην Περιστερώνα κέρδισε το πρώτο βραβείο στην Έκθεση Λεμεσού το 1963. Μάλιστα, το βραβείο του το απένειμε ο Πρόεδρος Μακάριος. Όμως, ήταν τα γύψινα γλυπτά ομοιώματα φρούτων ζωγραφισμένα στο χέρι που ήταν ευρέως περιζήτητα από διάφορα ξενοδοχεία σε όλο το νησί για να τα εκθέτουν στα φουαγιέ τους.

Μετά την αποχώρησή του από τη Singer, ο Κυριάκος εργάστηκε κυρίως ως αγρότης. Το 1968 ο Κυριάκος έσπασε το ισχίο του σε ατύχημα με τρακτέρ. Οι ντόπιοι γιατροί δεν μπορούσαν να κάνουν πολλά πράγματα σε έναν τέτοιο τραυματισμό και έτσι ο Κυριάκος έμεινε ανάπηρος και δεν μπορούσε να περπατήσει ξανά. Μετά από τρία χρόνια καθηλωμένος στο κρεβάτι του, τελικά υπέκυψε, εξαιτίας των πληγών του αλλά και από λοιμώξεις, και πέθανε το 1971 σε ηλικία εβδομήντα έξι χρονών.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ανδρέα και τη Μαίρη Αριστείδου που μοιράστηκαν μαζί μου τις ιστορίες τους για την οικογένεια Μιχαηλίδη και που μου επέτρεψαν ευγενικά να σαρώσω τις πολύτιμες οικογενειακές τους φωτογραφίες. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Κούλλη Αριστείδου για την πολύτιμη προσφορά του προτού πεθάνει, το 2014. Ο Κυριάκος Μιχαηλίδης ήταν ο παππούς εκ μητρός του Ανδρέα και του Κούλλη Αριστείδου».

www.talesofcyprus.com

Αγνοούμενος από την Κατωκοπιά

Μετά τη δημοσίευση αυτής της ιστορίας στην ομάδα Tales of Cyprus στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είχαμε περισσότερες πληροφορίες για το τι είχε συμβεί στην Κατωκοπιά. Ο Κύπρος Κυπρίδημος έγραψε στα σχόλια τα εξής:

«Είμαι γιος της Ηλέκτρας, κόρης του Κυριάκου Μιχαηλίδη από την Κατωκοπιά.

Τον Γιώργο Μιχαηλίδη, αδελφό του παππού Κυριάκου, τον έζησα από το 1955 περίπου, που επέστρεψαν οικογενειακώς στην Κύπρο από την Αλεξάνδρεια, μέχρι το 1964, που αναχώρησαν από τη Λευκωσία για τη Μελβούρνη λόγω των ένοπλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ στην περιοχή που διέμεναν, στη Λευκωσία.

Γαμήλια φωτογραφία του Γιώργου και της Φιλιάς στην Αλεξάνδρεια.

Η σύζυγος του παππού Κυριάκου Μιχαηλίδη ήταν η γιαγιά Μηλιού.

Η γιαγιά Μηλιού το Δεκαπενταύγουστο του 1974 δεν έφυγε από το χωριό. Έμεινε να προσέχει τα σπίτια των κόρων της, όπως έλεγε, καθώς και τον παππού Κωστή, που ήταν κατάκοιτος στο σπίτι τους. Όταν την επόμενη μέρα οι Τούρκοι κατέλαβαν το χωριό, μετά από ανηλεή βομβαρδισμό, η γιαγιά προσπάθησε με νύχια και με δόντια στην κυριολεξία, και με κατάρες, να αποτρέψει τους στρατιώτες να μπουν να λεηλατήσουν το σπίτι. Οι στρατιώτες τη σακάτεψαν στο ξύλο και ένας Τούρκος τη χτύπησε με το κοντάκι του όπλου και της έβγαλε το μάτι και τη συλλάβανε.

Μετά από μερικές μέρες, με τη βοήθεια των ΟΗΕδων, η γιαγιά βρέθηκε στην Περιστερώνα σε άθλια κατάσταση. Οδηγήθηκε αμέσως στο Νοσοκομείο Λευκωσίας. Εκεί την επισκέφθηκα στις 16 Σεπτεμβρίου, όταν απολύθηκα από τον στρατό για να πάω να συνεχίσω τις σπουδές μου στην Ελλάδα. Μόλις με είδε προσπάθησε να με αγκαλιάσει και άρχισε να φωνάζει: «Να πάτε να τους διώξετε. Να πάτε να τους διώξετε». Και έβαλε τα κλάματα. Ήταν σε άθλια κατάσταση, γεμάτη μελανιές και με ένα μάτι.

Τη ρώτησα τι απέγινε ο παππούς ο Κωστής. Και με λυγμούς μου διηγήθηκε πως οι στρατιώτες τον τύλιξαν με την κουβέρτα του, τον βγάλανε έξω, τον πέταξαν στην άσφαλτο, του ρίξανε βενζίνη και τον κάψανε ζωντανό.

Μετά από μερικές μέρες η γιαγιά έφυγε από τη ζωή.

Ο παππούς Κώστας Μιχαηλίδης είναι δηλωμένος αγνοούμενος μέχρι σήμερα».

Μοιράστηκε επίσης κι άλλες αναμνήσεις και μερικές φωτογραφίες…

Ευχαριστώ τον Constantinos Emmanuelle για την υπέροχη δουλειά του για το παρελθόν του νησιού μας… Τέτοιες ιστορίες είναι πολύτιμες καθώς μας αφηγούνται εποχές περασμένες, ζωές που χάθηκαν…