Τα τραγούδια τραγουδούν εσένα

Είναι μια καλοκαιρινή βραδιά στη Λευκωσία. Καθόμαστε σε ένα πολύ συμπαθητικό καφέ στον Ταχτακαλά, απέναντι από το Τζαμί Ομεριγιέ. Δεν είναι συνηθισμένο καφέ η «Μικρή Άρκτος». Είναι σαν ένας ήρεμος πολιτιστικός χώρος. Η Κατερίνα τραγουδά. Η μαγευτική της φωνή δίνει ζωή στα στενά σοκάκια. Πότε αντιλαλεί σε έναν τοίχο εκκλησίας και πότε σε έναν τοίχο τζαμιού. Αν δεν υπήρχαν αυτά τα τείχη. Αν δεν υπήρχαν αυτά τα στενά σοκάκια εντός των τειχών. Αυτά τα αιωνόβια σπίτια. Αυτές οι πόρτες. Αυτά τα παντζούρια. Και αν δεν υπήρχαν αυτά τα μπαλκόνια. Δεν ξέρω τι θα έκανα. Είμαι και εγώ ένα παιδί των τειχών, όπως πάρα πολλοί από εσάς. Παιδιά των προμαχώνων και των τσουκνίδων. Αυτοί είναι δρόμοι τους οποίους περπάτησα ξυπόλητος. Γειτονιές τις οποίες γύρισα με ποδήλατο. Είχε κάστρο ο Ταχτακαλάς; Ιδού το σπίτι στο οποίο έμενε ο παλιός μου συμμαθητής στο δημοτικό. Και το μεγάλο μπαλκόνι από το οποίο μας χαιρετούσε κουνώντας το χέρι η ωραία Μαρία. Τα κοιτάζω σαστίζοντας για το πώς χάθηκαν και έφυγαν τα χρόνια. Η Κατερίνα τραγουδά με το μικρόφωνο. Σε κάθε τραγούδι υπάρχει μια ανάμνηση οπωσδήποτε. Μια παιδική ανάμνηση. Μια νεανική. Μια ερωτική ανάμνηση. Για παράδειγμα, το τραγούδι «Avare» του Raj Kapur στα ινδικά μου θυμίζει πάντα τις μέρες που πήγαινα δημοτικό. Ύστερα το τραγούδι του Αμπντουλλάχ Γιουτζέ «Εκείνοι οι σιδηρόδρομοι που απομακρύνονται και φεύγουν…». Όταν είχε τοποθετηθεί βόμβα στα τζαμιά Μπαϊρακτάρ και Ομεριγιέ, ακουγόταν από το ραδιόφωνο το τραγούδι του Ζεκί Μουρέν «Η ζωή είναι γλυκιά κάποτε».    

Από τη μια κουβεντιάζω με τον αγαπητό μου φίλο Αντρέα Παράσχο και από την άλλη κοιτάζω το Τζαμί Ομεριγιέ. Πρέπει να κατέχει μια ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα τζαμιά. Βομβαρδίστηκε. Το 1962, στις 24 Μαρτίου. Ο δρόμος που μας έφερε στο σήμερα πέρασε από εδώ εκείνο το βράδυ. Ο δρόμος που οδήγησε στον διαμελισμό της πατρίδας μας, σε χιλιάδες νεκρούς και σε προσφυγιά. Ο δρόμος που εκτείνεται μέχρι τη δολοφονία του Σολωμού πάνω στον ιστό της σημαίας και του Ισαάκ που συνέθλιψαν το κεφάλι του. Πέρασαν ακριβώς εξήντα χρόνια από τον βομβαρδισμό του τζαμιού που βρισκόταν απέναντί μου. Τα χρόνια πέρασαν και έφυγαν σαν μάλλινη κλωστή. Οι βόμβες σε αυτό το τζαμί ήταν η αιτία για να δολοφονηθούν ένα βράδυ δύο ωραίοι δικηγόροι μας. Δολοφονήθηκαν ακριβώς έναν μήνα μετά από την τοποθέτηση της βόμβας. Εξέδιδαν μια εβδομαδιαία εφημερίδα. Και σώνει και καλά θα γνωστοποιούσαν ποιοι έβαλαν τις βόμβες στα δύο τζαμιά. Δεν τους έδωσαν την ευκαιρία να το γράψουν. Τους δολοφόνησαν! Ένας Τούρκος στρατηγός αποκάλυψε πενήντα χρόνια αργότερα την αλήθεια που θα αποκάλυπταν εκείνοι: «Για την εθνική μας υπόθεση κάψαμε ακόμα και τζαμιά στην Κύπρο»! Ιδού αυτό θα αποκάλυπταν οι δικηγόροι. Ο Ντενκτάς τους αποκάλεσε προδότες. Τους έβρισε ακόμα και στην κηδεία τους. «Δεν γυρίσατε μέσα στο φέρετρό σας όταν σας περνούσαν μπροστά από το άγαλμα του Ατατούρκ στην Πύλη της Κερύνειας;» είπε. Είπε ψέματα εν γνώσει του. Συκοφάντησε εν γνώσει του. Σπίλωσε εν γνώσει του. Και ακόμα και μετά την παραδοχή του στρατηγού, το καθεστώς δεν τους αθώωσε. Δεν τους ζήτησε συγγνώμη. Ακόμα και αν εξελέγησαν προοδευτικοί δήμαρχοι στη Λευκωσία, κανένας τους δεν τόλμησε να ονομάσει έναν δρόμο «Οδός Αϊχάν Χικμέτ» και έναν άλλο δρόμο «Οδός Αχμέτ Γκιουρκάν».    

Είναι δροσερές οι καλοκαιρινές βραδιές της Λευκωσίας. Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι δροσερές βραδιές, δεν ξέρω τι θα έκανα. Τα τραγούδια του Καζαντζίδη μου θυμίζουν τον άντρα που καθόταν μπροστά στην πόρτα του με κοντό παντελόνι και έτρωγε καρπούζι με το φύλλο του. Το φαγοπότι του Αχμέτ Μπετζερικλί μου θυμίζει την ηλικία των δεκαοκτώ μου χρόνων. Γελούσα με τα λόγια αυτού του γνωστού τραγουδιού τα οποία θεωρούσα πολύ αστεία.  

«Ο δρ Κιουτσιούκ

Ο Ραούφ Ντενκτάς

Ο Οσμάν Ορέκ

Τρεις φίλοι

Συμφώνησαν

Αδελφικά, αδελφικά».   

Ναι, δεν έχω καμία αμφιβολία, συμφώνησαν αδελφικά. Και μας έφεραν στο σήμερα με τα ψέματα που έλεγαν τυλιγμένοι σε σημαίες. Μήπως δεν ήταν όλα για τη διχοτόμηση; Ιδού, έγινε διχοτόμηση. Και οι τρεις πέθαναν και πάνε. Και τώρα τα παιδιά μας υποφέρουν κάτω από το βάρος αυτής της κληρονομιάς.   

Τα αγνοώ όλα. Ακούω την Κατερίνα της οποίας η φωνή ρέει σαν καθάριο γάργαρο νερό. Τα άσματα κυλούν αντηχώντας στον τοίχο του τζαμιού στα στενά σοκάκια. Έπαιζε ένα πολύ θλιμμένο τραγούδι στο ραδιόφωνο την ημέρα που πέθανε ο πατέρας μου: «Το πένθος της νύκτας να τυλίξω στην αγάπη μου/Έφυγες πια, πού να σε βρω να σε ικετέψω». Τα τραγούδια της Κατερίνας πάντα αυτή τη βραδιά θα μου θυμίζουν. Δεν κοιμάμαι καθόλου όταν κοιμάται η Λευκωσία...