«Η 15η Ιουλίου ήταν εισβολή, όχι πραξικόπημα»

Επειδή πολλοί αναγνώστες με ρωτάνε γιατί χρησιμοποιώ στα άρθρα μου τον όρο «ελληνική εισβολή» αντί του καθιερωμένου όρου «πραξικόπημα» για τα τραγικά συμβάντα της 15ης Ιουλίου 1974, αισθάνομαι την ανάγκη να διαχωρίσω αυτές τις δύο έννοιες.

Η βασική διαφορά μεταξύ του πραξικοπήματος και της εισβολής είναι ότι το πρώτο είναι το αποτέλεσμα της αρπαγής της εξουσίας από μια μικρή ομάδα ντόπιων στρατιωτικών διοικητών, ενώ η εισβολή είναι η βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης από μια ξένη χώρα. Το καλύτερο παράδειγμα πραξικοπήματος που γνωρίζουμε όλοι είναι εκείνο της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα. Ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου 1967, επίορκοι αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, με τη συμμετοχή του ταξίαρχου τεθωρακισμένων Παττακού και του συνταγματάρχη Μακαρέζου, όπως και άλλων αξιωματικών του στρατού ξηράς, κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα, το οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «εθνοσωτήρια επανάσταση» ή «Επανάσταση της 21ης Απριλίου». Αν μου επιτραπεί να ξεφύγω λίγο από το κύριο θέμα, οι παλαιοί θα θυμούνται με ανατριχίλα ότι μεταξύ 1967- 1974 γινόντουσαν δοξολογίες στις κύριες εκκλησίες όλων των πόλεων της Κύπρου για να ευοδωθεί η «Επανάσταση¨της 21ης Απριλίου (μάλιστα!), με παρόντα πάντα τον τότε ΠτΒ, Γλαύκο Κληρίδη (μάλιστα!) και εκφωνητή του πανηγυρικού κάποιον «εθνικόφρονα» λυκειάρχη (μάλιστα!). Είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς γιατί κατόρθωσε η χούντα να απλώσει τα πλοκάμια της σ΄ όλη την κυπριακή κοινωνία;

Επί της ουσίας τώρα, σταχυολογώ από το έγκριτο λεξικό Macmillan τον ορισμό της εισβολής : «an occasion when one country’s army goes into another country to take control of it by force», δηλαδή, εισβολή θεωρείται όταν ο στρατός μιας χώρας πηγαίνει σε μια άλλη χώρα για να την ελέγξει με τη βία. Ακριβώς αυτό έγινε στις 15 Ιουλίου το 1974. Δεν ήταν Κύπριοι που ανέτρεψαν τον εκλεγμένο ΠτΔ, Μακάριο, (που θα συνιστούσε πραξικόπημα), αλλά η χούντα των Αθηνών που ήταν η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση μιας ξένης χώρας- της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, η απόφαση για εισβολή πάρθηκε στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουλίου 1974 στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα, στην οποία συμμετείχαν οι Ιωαννίδης, Μπονάνος, Γεωργίτσης, Κομπόκης και Π. Παπαδάκης. Ο Μπονάνος ενημέρωσε τους ανώτερους αξιωματικούς για την απόφαση ανατροπής του Μακαρίου, η οποία, όπως είπε, πάρθηκε από τη στρατιωτική ηγεσία και την κυβέρνηση. Ήταν σ΄αυτή τη σύσκεψη που αποφασίστηκε ο καθορισμός της ημερομηνίας της εισβολής η 15η Ιουλίου και η ακριβής ώρα (8.30 π.μ.). Η ΕΟΚΑ Β ομολογουμένως βοήθησε για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος, αλλά δεν είχε καμία σχέση με την απόφαση της 2ας Ιουλίου. Φυσικά, δεν ήταν μια εισβολή με την κλασική έννοια, διότι η Ελλάδα είχε ήδη στρατεύματα στην Κύπρο (την ΕΛΔΥΚ) βάσει των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, και έτσι δεν ήταν αναγκαίο να μεταφέρει στρατό εδώ. Αλλά υπήρχε και μια άλλη παγκόσμια ιδιαιτερότητα: η ηγεσία της Εθνικής Φρουράς (ΕΦ) αποτελείτο από Ελλαδίτες και ουσιαστικά υπό τας διαταγάς της Ελλάδας κι όχι της Κύπρου. Έτσι, χρησιμοποιώντας την ΕΛΔΥΚ και την ΕΦ, η χούντα κατόρθωσε να ανατρέψει τη νόμιμη κυβέρνηση και να διορίσει τον εκλεκτό της Σαμψών, η κυβέρνηση του οποίου ήταν 100% υποτελής σε μια κυβέρνηση άλλου κράτους, που είναι το κύριο χαρακτηριστικό των εισβολών.

Ακούγεται από κάποιους ακροδεξιούς κύκλους ότι ήταν ο Μακάριος που πρώτα χρησιμοποίησε τη λέξη «εισβολή» στην ομιλία του στον ΟΗΕ στις 19 Ιουλίου 1974. Ουδέν αναληθέστερο! Όλα τα διεθνή ΜΜΕ βούιζαν για την εισβολή της χούντας από τις 16 Ιουλίου, π.χ. οι TIMES χαρακτήρισαν συμβάντα της 15ης Ιουλίου ‘An ill-disguised invasion’ (κακώς καμουφλαρισμένη εισβολή), ενώ η Le Monde ‘Une invasion par la Grèce’ (Μια εισβολή από την Ελλάδα). Ο Μακάριος στον ΟΗΕ είπε την, πικρή για εμάς, αλήθεια (κακώς ή καλώς δεν είναι το σημερινό μου θέμα). Αν η περιγραφή πραγματικών και αδιάψευστων γεγονότων συνιστά εγκληματική πράξη, τότε ο Μακάριος είναι ένοχος.

Γιατί όμως λέμε πραξικόπημα αντί εισβολή; Η απάντηση είναι απλή: ποτέ, μα ποτέ, ο εισβολέας δεν παραδέχεται το ανοσιούργημά του. Για να δώσω μόνο λίγα παραδείγματα, η Ρωσία αποκαλεί «Ειδική στρατιωτική επιχείρηση» την εισβολή της στην Ουκρανία, η Τουρκία «Ειρηνευτική επιχείρηση» την εισβολή της στην Κύπρο και «Πηγή Ειρήνης» (!) την εισβολή της στη Συρία, η Αμερική «Πόλεμο του Ιράκ» την εισβολή της στο Ιράκ, η Ελλάδα «Μικρασιατική Εκστρατεία» την εισβολή της στην Ιωνία. Η χρήση, βλέπετε, της λέξης εισβολής θεωρείται ανάθεμα και άρα δεν πρέπει να εκπλήττει κανένα που χρησιμοποιούμε τον ευφημισμό, «πραξικόπημα», για να μην ενοχοποιούμε την Ελλάδα. Υποκριτικό μεν, κατανοητό, εν μέρει, δε! Αναμφίβολα, ακολουθούμε το αξίωμα του Marcus Aurelius: «Όποιος δεν ξέρει να υποκρίνεται (εξαπατά), δεν ξέρει να βασιλεύει»( Qui nescit dissimulare nescit regnare). Όντως, τι θα πρέπει να λέμε στα παιδιά μας αν επικρατήσει ο όρος «ελληνική εισβολή»; Ότι η Ελλάδα που ήταν πάντα στη καρδιά μας, που τη θεωρούσαμε στοργική μητέρα, που θεωρείτο η φυσική μας προστάτιδα, μετατράπηκε το 1974 σε μια πανούκλα, σε μια στυγνή δολοφόνο, σε μια Μήδεια που κατασπάραξε την κόρη της; Ιδού το δίλημμα!

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας