Το ναυάγιο μετά από εννιά μέρες στο Κραν Μοντανά, μιας προσπάθειας που χαρακτηρίσθηκε από τον ΟΗΕ ως η πιο υποσχόμενη των τελευταίων δεκαετιών, οδήγησε τους πολιτικούς αρχηγούς σε αριθμό εκ διαμέτρου αντίθετων συμπερασμάτων. Για το πατριωτικό μέτωπο αποτέλεσε δικαίωση της θέσης ότι η Τουρκία ποτέ δεν ήταν διατεθειμένη να λύσει το Κυπριακό, και επιβεβαίωση της ανάγκης για αλλαγή μιας στρατηγικής που αποδεδειγμένα έχει αποτύχει (στην οποία η ΕΔΕΚ ενέταξε το ενιαίο κράτος ως επιδιωκόμενης λύσης). Από το κυβερνητικό στρατόπεδο λέχθηκε ότι εξέθεσε την Τουρκία και ότι δεν τέλειωσε το Κυπριακό. Η τελευταία διάσκεψη έστειλε τρία ξεκάθαρα μηνύματα. Αν κάτι έκανε, όμως, η τελευταία διάσκεψη ήταν να επιβεβαιώσει το πόσο παράδοξα αντιμετωπίζουμε το Κυπριακό και να θέσει με τρόπο επιτακτικό το ερώτημα πώς προχωρούμε με το Κυπριακό.
Η αποτυχία του Κραν Μοντανά ήρθε να αναδείξει στοιχεία που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Αντίθετα, θα πρέπει να καθορίσουν και τη διαχείρισή του.
Το πρώτο είναι ότι το Κυπριακό μετά το Κραν Μοντανά δεν θα είναι ξανά το ίδιο. «Το Κραν Μοντανά δεν είναι το τέλος του δρόμου», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, με τον Ευριπίδη Ευρυβιάδη να γράφει ότι «στη διπλωματία δεν υπάρχει τελεία, μόνο κόμμα». Είναι όμως ξεκάθαρο πως έστω και αν ο Νίκος Αναστασιάδης έφυγε από την Ελβετία αλώβητος (στο παιχνίδι εντυπώσεων) αλλά ηττημένος. Εμπεδώνεται, πλέον, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στη διεθνή κοινότητα η πεποίθηση ότι το Κυπριακό είναι αδύνατον να επιλυθεί. Γι’ αυτό και η δήλωση Τσαβούσογλου πως «δεν είναι εφικτή η λύση με βάση τις παραμέτρους του ΟΗΕ», απηχεί καλύτερα την επικρατούσα άποψη. 43 χρόνια, έξι γ.γ. και εννέα σχέδια, μια απόρριψη σε δημοψήφισμα, διεθνείς διασκέψεις, τριμερείς, πενταμερείς, και οι θέσεις των δύο πλευρών να παραμένουν εκ διαμέτρου αντίθετες, δημιουργούν το αίσθημα του αναπόφευκτου.
Το δεύτερο ήταν η δικαίωση όλων και του ενδιάμεσου (πριν τελικά υιοθετήσει τη μη λύση ως τη δεύτερη καλύτερη) που δήλωναν ότι ο χρόνος μονιμοποιεί και νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της κατοχής. Η Τουρκία όντως έδειξε στο Κραν Μοντανά ότι την υφιστάμενη στιγμή δεν ήθελε λύση ή δεν ήταν έτοιμη τουλάχιστον για τέτοιους συμβιβασμούς που θα επέτρεπαν να φτάσουμε σε αυτήν. Αυτό όμως δεν δικαιώνει όσους στο εσωτερικό πολέμησαν κάθε προσπάθεια να πειστεί για το αντίθετο. Ούτε αποτελεί απόδειξη ότι η Τουρκία ποτέ δεν ήθελε λύση. Υπήρξαν ευκαιρίες στο Κυπριακό τις οποίες κάποιοι επέλεξαν να αφήσουν να περάσουν. Όπως π.χ. την περίοδο 1977-80 όταν το εμπάργκο και η άθλια οικονομική κατάσταση ανάγκαζαν την Τουρκία να είναι πιο διαλλακτική, αλλά απορρίπταμε με τη μεγαλύτερη ευκολία τη μια πρόταση μετά την άλλη. Ή το 2004 όταν η Τουρκία είχε μπροστά της την ευρωπαϊκή προοπτική αλλά όσοι σήμερα αισθάνονται δικαιωμένοι επέλεξαν να μην συζητήσουν το σχέδιο Ανάν για να το απορρίψουν. Μετατρέποντας την προσπάθεια λύσης σ’ ένα συμπαγές και ακλόνητο status quo, επέτρεψαν στην Τουρκία χωρίς πίεση να διατηρεί όσα πήρε το '74. Το γεγονός ότι 43 χρόνια μετά αποδείχθηκε ότι το Κυπριακό ήταν αδύνατον να επιλυθεί σε μια βάση τέτοια δεν αποδεικνύει τη δικαίωση όσων έκαναν τα πάντα αυτά τα 43 χρόνια ώστε να μην λυθεί.
Το τρίτο είναι ότι οφείλουμε επιτέλους να διαβάσουμε σωστά τα δεδομένα και να καταλήξουμε με ειλικρίνεια στο τι επιδιώκουμε στο Κυπριακό. Τι είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε για να φτάσουμε σε λύση και τι όχι. Η Ιστορία δεν περιμένει. Και αυτό φάνηκε στο Κραν Μοντανά. Οφείλουμε να δούμε την πραγματικότητα που βρίσκεται ενώπιόν μας. Και να έχουμε το θάρρος, εάν θεωρούμε μη εφικτή ή αρεστή τη λύση που συζητούμε, να βάλουμε τελεία εκεί που μπορεί να βολευόμαστε να βάλουμε κόμμα. Εντάσσοντας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και τις εναλλακτικές, στις οποίες βέβαια δεν μπορούν να συγκαταλεχθούν η νέα στρατηγική (για διαιώνιση του status quo) που προτείνει ο ενδιάμεσος ή η υιοθέτηση του ενιαίου κράτους ως η επιδιωκόμενη λύση. Αφού (δυστυχώς) η πλειοψηφία των Ε/Κ δεν θέλει να ζήσει με τους Τ/Κ ή δεν εμπιστεύεται την Τουρκία, θα πρέπει όσο επώδυνο και αν φαντάζει για κάποιους να δούμε πώς διασφαλίζουμε την ειρήνη και περιορίζουμε όσο το δυνατόν περισσότερο το αίσθημα αδικίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Βάζοντας στο τραπέζι όλες τις επιλογές, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του συναινετικού διαζυγίου. Με την ε/κ πλευρά να μην χρειάζεται να μοιραστεί τη διακυβέρνηση της χώρας που δεν θέλει, να βγάζει εκτός χάρτη στο δικό της κομμάτι την Τουρκία (όσο γίνεται με την Τουρκία δίπλα) και να διεκδικεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιστροφή εδαφών. Και τους Τ/Κ ως αντάλλαγμα να παίρνουν τη διεθνή αναγνώριση, με ένταξη στην ΕΕ και διασφάλιση της απαραίτητης συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Από τη στιγμή που το πρώτο σενάριο δείχνει ανέφικτο δεν είναι ανάγκη να οδηγηθούμε στο χειρότερο της όποιας διχοτόμησης.
Το νέο ναυάγιο που προφανώς -παρά το τι λέμε- κλείνει έναν μεγάλο κύκλο στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού, αποτελεί για όσους πίστεψαν στη λύση μια επώδυνη πραγματικότητα. Για άλλους, όπως και το 2004, αποτελεί λόγο πανηγυρισμών, ίσως και νίκης. Αυτό είναι και το πιο ενοχλητικό. Όσο επώδυνο και να φαντάζει όμως οφείλουμε, εφόσον πρέπει, να βάλουμε μια τελεία. Ανοίγοντας το παράθυρο για μια νέα ευκαιρία. Δυστυχώς ηττηθήκαμε.
antopoly@cytanet.com.cy
