Ας θυμηθούμε τον Γιάννη και την Κακουλού

caramel_cy@yahoo.com / Τηλ: 99966518

[Φωτογραφία: Η Ferah Kaya που βρήκε τον καθρέφτη της Κακουλούς στο σπίτι της μερικά χρόνια αργότερα]

Πώς γράφαμε τις ιστορίες των «αγνοουμένων» και των «μαζικών τάφων» όλα αυτά τα χρόνια; Γράφαμε αυτές τις ιστορίες μέσα από τις μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων, μέσα από τα λόγια εκείνων που έχασαν τους αγαπημένους τους, μέσα από τις ιστορίες όπως τις διηγήθηκαν οι σύζυγοι, οι κόρες ή οι γιοι τους. Ή κάποιος στενός συγγενής αν δεν είχαν κανένα για να διηγηθεί τις ιστορίες τους. Κάποιοι από αυτούς που «αγνοούνταν» δεν είχαν στενό συγγενή αφού δεν ήταν παντρεμένοι ή δεν είχαν παιδιά. Ένα παράδειγμα είναι ο Γιάννης και η Κακουλού που ζούσαν ακριβώς δίπλα στο Παλιό Παντοπωλείο στο βόρειο μέρος της Λευκωσίας - η Κακουλού ήταν από τη Γιαλούσα και ήταν παντρεμένη με τον θείο του Τάκη Χατζηδημητρίου. Στα τέλη Δεκεμβρίου του 1963, σκοτώθηκαν και οι δύο και εξακολουθούν να είναι «αγνοούμενοι». Δυσκολεύτηκα πολύ να βρω ποιοι πραγματικά ήταν, μέχρι που ένας αναγνώστης που διάβασε το άρθρο μου στην εφημερίδα «Πολίτης» μου έγραψε και με έφερε σε επαφή με έναν συγγενή της Κακουλούς στο Λονδίνο. Ο Γιάννης και η Κακουλού δεν είχαν καν καταχωρισθεί στον επίσημο «Κατάλογο Αγνοουμένων» από τους Ελληνοκύπριους λειτουργούς και έπρεπε να μιλήσω με τη ΔΕΑ, καθώς και να βρω τους συγγενείς τους για να δώσουν δείγματα DNA, να διευθετήσω ραντεβού με τον Ξενοφώντα Καλλή (ας αναπαυθεί εν ειρήνη) ώστε κάποιοι από τους συγγενείς να δώσουν και DNA στο Λονδίνο. Τελικά μπήκαν στον κατάλογο με το DNA που έδωσαν οι καλόκαρδοι συγγενείς τους. Σε περίπτωση που βρεθεί ο τόπος ταφής τους, δεν θα μείνουν σε ένα κουτί στο εργαστήριο. Ένας από τους αναγνώστες μου, μου είπε επίσης ότι ο πατέρας του και ο συγγενής του, λυπήθηκαν να τους αφήσουν στον δρόμο σκοτωμένους, έτσι τους πήραν κρυφά με το φορτηγάκι τους και όταν νύχτωσε, πήραν τον Γιάννη και την Κακουλού για να τους θάψουν στο νεκροταφείο στους Κήπους του Tekke στη Λευκωσία. Δείξαμε διάφορους τόπους όπου κάποιοι Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί και θαφτεί περίπου την ίδια περίοδο με τον Γιάννη και την Κακουλού και σε ένα μέρος, βρήκαν τα οστά τεσσάρων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων από το 1963-64 και από όσο γνωρίζω μόνο ένας από αυτούς έχει ταυτοποιηθεί και θαφτεί. Είχα επίσης συναντήσει την κόρη του και είχα γράψει την ιστορία του.

Όσο για την Κακουλού, μία από τις στενές μου φίλες, η Ferah Kaya ζούσε με την οικογένειά της στο σπίτι της Κακουλούς και βρήκε τον καθρέφτη που της ανήκε. Τη θυμόταν επίσης σε αυτό το σπίτι όταν ήταν μαθήτρια και περνούσε από αυτό. Μου ζωγράφισε επίσης μια εικόνα της Κακουλούς. Ήθελε να επιστρέψει αυτόν τον καθρέφτη στην οικογένεια της Κακουλούς στο Λονδίνο, αλλά της είπαν ότι θα έπρεπε να τον κρατήσει, όπως τον κρατούσε όλα αυτά τα χρόνια. Η Ferah ζωγράφισε επίσης μια εικόνα του σπιτιού της Κακουλούς.

Τους θυμόμαστε

Η ιστορία του Γιάννη και της Κακουλούς είναι πολύ σημαντική για μένα, γιατί δείχνει πώς αν δεν έχεις δικά σου παιδιά και οι συγγενείς σου ζουν στο εξωτερικό για πολλές δεκαετίες, στο τέλος κανένας δεν θα σε αναζητήσει. Οι πραγματικές ιστορίες ζωής είναι σημαντικές γιατί αντικατοπτρίζουν τι πραγματικά συνέβη με τρόπο που κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί. Στις 23 Ιανουαρίου 2013, είχα γράψει την ιστορία του Γιάννη και της Κακουλούς στον «Πολίτη». Μετά τη δημοσίευση του άρθρου μου για την «αγνοούμενη» Κακουλού και τον σύζυγό της Γιάννη, παίρνω ένα τηλεφώνημα από έναν φίλο του εγγονού της αδελφής της Κακουλούς. Λέει ότι τη θυμάται πολύ καλά και θα ενημερώσει τον εγγονό που ζει στο Λονδίνο. Μερικές μέρες αργότερα λαμβάνω ένα e-mail από τον Τάκη Ζαχαρίου, εγγονό της Νεστιλούς, αδελφής της Κακουλούς. Μου δίνει λεπτομέρειες για τη ζωή της Κακουλούς. Μου γράφει. 

Η επιστολή 

«Αγαπητή κυρία Uludag,

Θα ήθελα να σε ευχαριστήσω γι' αυτό διότι παρόλο που ξέρουμε ότι έχουν σκοτωθεί το 1963, δεν είχαμε πραγματικά οποιεσδήποτε άλλες λεπτομέρειες για τον θάνατό τους. Θα ήθελα να σου δώσω κάποιες πληροφορίες για την Κακουλού, αλλά πρώτα πρέπει να σου συστηθώ. Είμαι ο Τάκης Ζαχαρίου από τη Γιαλούσα, αλλά από τον Ιούλιο του 1963 ζω στο Λονδίνο. Είμαι ο εγγονός της Στυλιανής (Νεστιλού) Παναγή, την οποία αναφέρεις στο άρθρο σου. Με άλλα λόγια η Κακουλού είναι η αδελφή της γιαγιάς μου. Η μητέρα της Κακουλούς ήταν η Κατερίνα, που είχε έρθει στην Κύπρο από την Τουρκία, νομίζω από τα Άδανα. Αυτό θα πρέπει να ήταν γύρω στο 1860. Παντρεύτηκε δύο φορές και είχε δύο παιδιά από τον πρώτο της σύζυγο, Παναγή Παναγή, και ένα από τα παιδιά της ήταν η Κακουλού. Η Κακουλού ήταν περίπου δέκα χρόνια πιο μεγάλη από τη γιαγιά μου έτσι υπολογίζω ότι γεννήθηκε μεταξύ 1870-1880. Το άλλο παιδί ήταν αγόρι και οι συγγενείς του ζούσαν στο Ριζοκάρπασο τα μετέπειτα χρόνια όταν τους γνώρισα.

Η Κατερίνα παντρεύτηκε ξανά και είχε δύο κόρες, η μία από τις οποίες ήταν η γιαγιά μου Στυλιανή (Νεστιλού) που γεννήθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1880. Η άλλη κόρη ήταν η Αθηνού. Ζούσαν στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας μέχρι που η γιαγιά μου έγινε 12 χρονών και μετακόμισαν στη Γιαλούσα. Ούτε η γιαγιά μου, ούτε η αδελφή της Αθηνού μιλούσαν ελληνικά μέχρι τότε. Η γιαγιά μου μου είχε πει ότι η Κακουλού είχε απαχθεί όταν ήταν περίπου 12 χρονών και πουλήθηκε σε χαρέμι σε μια αραβική χώρα. Κατάφερε να δραπετεύσει και ήρθε πίσω στην Κύπρο όταν ήταν περίπου 15 χρονών. Είναι πιθανόν ότι άνοιξε ένα πορνείο αφού δεν είχε πιθανότητες να ξεκινήσει μια ήσυχη οικογενειακή ζωή μέχρι τότε. Τουλάχιστον αυτές ήταν οι φήμες και οι ψίθυροι που άκουγα τότε, αλλά φυσικά αυτά είναι θέματα που οι παλιές κυπριακές οικογένειες δεν μιλούσαν ανοικτά, όπως είμαι βέβαιος ότι αντιλαμβάνεσαι. Αργότερα λειτουργούσε το ξενοδοχείο που αναφέρεις στο άρθρο σου. Γι' αυτό τον λόγο η Κακουλού εκτός από ελληνικά και τουρκικά μιλούσε επίσης και αραβικά. Ήταν η πρώτη γυναίκα στην Κύπρο που είχε το δικό της αυτοκίνητο. Θυμούμαι που είδα μια φωτογραφία που είχε η γιαγιά μου με την Κακουλού και τον θείο Γιάννη να στέκονται δίπλα από ένα όμορφο παλιό αυτοκίνητο. Υπολογίζω ότι αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε γύρω στο 1920. Ήταν μια εντυπωσιακά όμορφη γυναίκα. Η φωτογραφία αυτή όπως και άλλες χάθηκαν όταν η γιαγιά μου και η οικογένειά της έφυγαν από τη Γιαλούσα το 1977.

Οι αναμνήσεις μου από αυτήν είναι από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ήταν πολύ ηλικιωμένη τότε, αρχαία για ένα παιδί σαν εμένα. Ερχόταν στη Γιαλούσα πολλές φορές για διακοπές. Της άρεσε ιδιαίτερα να πηγαίνει κοντά στη θάλασσα όπου ζητούσε από τη γιαγιά μου και τις θείες μου να τη θάβουν στη ζεστή άμμο μέχρι τον λαιμό της, πράγμα που την ανακούφιζε από τους αρθριτικούς πόνους από τους οποίους υπέφερε.

Τα λεφτά της έδιναν δύναμη και παρόλο που από τη μία ήταν πολύ γενναιόδωρη, από την άλλη ήταν πολύ αυταρχική και πολύ απαιτητική από τους συγγενείς της. Είχε στείλει ένα μήνυμα στη γιαγιά μου να πάει στη Λευκωσία για να την προσέχει. Η γιαγιά μου με πήρε μαζί της σε αυτόν τον μαγικό κόσμο της Λευκωσίας. Θυμούμαι που ξυπνούσα κάθε πρωί με το κάλεσμα του Χότζα από το κοντινό τζαμί. Το όλο θέμα, κοιτάζοντας τώρα πίσω μοιάζει με ένα όνειρο μιας περασμένης εποχής που έφυγε και δεν θα ξαναεπιστρέψει.

Σε μία από αυτές τις επισκέψεις η Κακουλού έπαθε εγκεφαλικό και θα πέθαινε. Θυμούμαι τον γιατρό και τον παπά να πηγαίνουν στο υπνοδωμάτιό της (το δωμάτιο με το μπαλκόνι στη ζωγραφιά σου) και εκεί δεν μου επιτρεπόταν η είσοδος. Και φυσικά αργότερα την επισκέφτηκε και ο χότζας αφού η θεία Κακουλού πίστευε στο να έχεις ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Τη θυμούμαι να κλαίει σε πολλές περιπτώσεις λέγοντας ότι ευχαρίστως θα έδινε όλα της τα πλούτη ώστε να μπορούσε να έχει πίσω τη νιότη της για μια μέρα. Σίγουρα λυπούμαι που δεν ήμουν αρκετά μεγάλος για να μπορώ να της μιλήσω και να ακούσω όλη την ιστορία της ζωής της. Σε ευχαριστώ για ακόμα μια φορά για το άρθρο σου. Ελπίζω να είμαι στην Κύπρο φέτος τον Σεπτέμβριο και θα θέλαμε μαζί με τη γυναίκα μου να σε πάρουμε μια μέρα για φαγητό. Παρεμπιπτόντως, ο Γιαννάκης Παπαδόπουλος είναι καλαδελφός μου, η μητέρα του είναι η νούννα μου. Μπορεί να με θυμάται, αλλά δεν έχουμε συναντηθεί από το 1960. Αν τον δεις σε παρακαλώ στείλε του τις ευχές μου.

Με τις καλύτερές μου ευχές,

Τάκης Ζαχαρίου»

Ας συνεχίσουμε να προσπαθούμε να βρούμε τους τόπους ταφής και εκείνων που δεν έχουν δικά τους παιδιά, να τους αναζητήσουν.