CSI Cyprus: Η ιστορία των μαζικών τάφων (9)

Στο προηγούμενο άρθρο μου για τους μαζικούς τάφους, είχα αναφέρει δύο μαζικούς τάφους που μου έκαναν μεγάλη εντύπωση: Ο λόγος που αυτοί οι δύο μαζικοί τάφοι «ξεχωρίζουν» είναι ότι αντικατοπτρίζουν τον πολύ εντυπωσιακό τρόπο με τον οποίο οι τουρκοκυπριακές και ελληνοκυπριακές αρχές, στρατιωτικές ή/και αστυνομικές αρχές, συμμετείχαν στη «δημιουργία» τους. Και οι δύο μαζικοί τάφοι «δημιουργήθηκαν» κατά την περίοδο των συγκρούσεων 1963-64.

Τον Απρίλιο του 2013 επισκέφτηκα τον χώρο εκταφών στην Κοκκινοτριμιθιά μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή.

Aποτελέσματα ενός λάθους

Στην πραγματικότητα έμαθα για τον μαζικό τάφο στην Κοκκινοτριμιθιά λόγω μιας ακούσιας αμέλειας της αγαπημένης μου φίλης, Μαρίας Γεωργιάδου, που είναι συγγενής «αγνοουμένων» από την Κυθρέα. Υποτίθεται μια μέρα ότι θα πηγαίναμε στο χωριό Φικάρδου για φαγητό μαζί με τους συζύγους μας και εκείνη έπρεπε να κάνει κράτηση στο εστιατόριο. Αντί όμως να τηλεφωνήσει η ίδια στο εστιατόριο, ζήτησε από τη φίλη της Στέλλα να κάνει την κράτηση. Η Στέλλα, είτε το ξέχασε είτε τηλεφώνησε και η γραμμή ήταν κατειλημμένη, είτε έκανε την κράτηση αλλά το άτομο που πήρε την κράτηση δεν την έγραψε. Δεν ξέρω τι συνέβη. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Και σε εκείνο το σημείο, ένας καλόκαρδος Ελληνοκύπριος που γευμάτιζε με τον μικρό του γιο σε ένα τραπέζι, μας λυπήθηκε και μας κάλεσε να μοιραστούμε το τραπέζι του. Συμφωνήσαμε ολόψυχα γιατί η βροχή δυνάμωνε και δεν μπορούσαμε να επιστρέψουμε με αυτόν τον καιρό. Καθίσαμε στο τραπέζι αυτού του Ελληνοκύπριου. Όταν αρχίσαμε να μιλάμε, μάθαμε ότι ήταν από την Κοκκινοτριμιθιά και ήξερε κάποια μυστικά για το χωριό αυτό. Όταν έμαθε ότι έγραφα για τους «αγνοούμενους», μου είπε ότι κάποιοι Τουρκοκύπριοι είχαν σκοτωθεί το 1963 και είχαν θαφτεί στο «λαούμι» (αλυσίδα πηγαδιών) έξω από την Κοκκινοτριμιθιά. Κοιταζόμασταν με τη Μαρία και σκεφτόμασταν «Αυτό πρέπει να είναι κάρμα.». Λόγω μιας ακούσιας αμέλειας της Μαρίας, εκεί είχαμε την ιστορία με τους μαζικούς τάφους στην Κοκκινοτριμιθιά! Συμφωνήσαμε με αυτόν τον καλόκαρδο άνθρωπο και λίγες μέρες αργότερα πήγαμε να τον επισκεφτούμε στην Κοκκινοτριμιθιά. Πήγαμε μαζί με τη Μαρία. Ξεκινώντας από το 2008 και συνεχίζοντας το 2009 επισκεπτόμασταν το χωριό, αυτόν τον Ελληνοκύπριο και την οικογένεια του, και ανακαλύψαμε όλες τις λεπτομέρειες για αυτούς τους ομαδικούς τάφους και ενημερώναμε την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων με κάθε λεπτομέρεια, μαζί με μάρτυρες. Δώσαμε στη ΔΕΑ και έναν χάρτη που μας είχε δώσει ο φίλος μας, στον οποίο φαίνονταν τα «λαούμια».

Οι εκταφές στο λαούμι στην Κοκκινοτριμιθιά το 2012

Στην αλυσίδα πηγαδιών

Η ιστορία της Κοκκινοτριμιθιάς ήταν πραγματικά ανατριχιαστική και τρομερή. Κάποιοι Ελληνοκύπριοι που ανήκαν στην ακροδεξιά είχαν σφαγιάσει κάποιους Τουρκοκύπριους στο κοντινό χωριό Άγιος Βασίλειος, κλέβοντας τα σιδερένια κάγκελα που περίφρασσαν τους κήπους τους, τα έφεραν στην Κοκκινοτριμιθιά και τα έβαλαν στα δικά τους σπίτια. Ξεκίνησαν επίσης τη δική τους φάρμα με τα ζώα που έκλεψαν και ανήκαν στους Τουρκοκύπριους του Αγίου Βασιλείου. Η ίδια «ομάδα» έπιασε και κάποιους Τουρκοκύπριους που έπρεπε να περάσουν από τον δρόμο της Κοκκινοτριμιθιάς, τους έβαλε στον εκεί αστυνομικό σταθμό, τους κρατούσε εκεί, μετά τους πήρε και τους σκότωσε και τους έθαψε στην αλυσίδα των πηγαδιών έξω από το χωριό. Πήραν επίσης στον αστυνομικό σταθμό και δύο Τουρκοκύπριους αστυνομικούς που υπηρετούσαν εκεί στην Περιστερώνα, μετά τους σκότωσαν και τους έριξαν στα πηγάδια. Ο Hasan Nural Cevdet, ένας 25χρονος αστυνομικός που υπηρετούσε στον αστυνομικό σταθμό Κοκκινοτριμιθιάς, συνελήφθη επίσης και μπήκε στη «φυλακή» του ίδιου σταθμού και αργότερα σκοτώθηκε μαζί με άλλους και ρίχτηκε στο πηγάδι.

Οι Huseyin Osman Arap, Ahmet Osman Recep, Ozer Ekrem Emin και Hasan Nural Cevdet σκοτώθηκαν και ρίχτηκαν σε ένα πηγάδι. Ο Shevket Djemal, που πήγαινε με τη μοτοσυκλέτα του στη δουλειά του στο Ακάκι, είχε την ίδια τύχη με τους άλλους: Τον συνέλαβαν, τον πήραν στο αστυνομικό τμήμα, τον σκότωσαν και τον έριξαν στο πηγάδι μαζί με τους άλλους τέσσερις. Σταμάτησαν επίσης και τους Ertan Ali και Rifat Salih που μετέφεραν πορτοκάλια με ένα φορτηγό από τη Λεύκα, τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν στον αστυνομικό σταθμό της Κοκκινοτριμιθιάς. Τους σκότωσαν όπως και τους άλλους και τους έριξαν σε ένα άλλο πηγάδι, και τους δύο μαζί. Και αυτοί που διέπραξαν αυτά τα εγκλήματα διαμοίρασαν τα πορτοκάλια του φορτηγού του Rifat Salih στους χωριανούς της Κοκκινοτριμιθιάς.

Τι είδαμε με τη Μαρία

Ο Ελληνοκύπριος φίλος μας, τον οποίο είχαμε γνωρίσει στο εστιατόριο στο Φικάρδου, μας πήρε μαζί με την αγαπημένη μου φίλη Μαρία στο χωριό και μας έδειξε ένα φορτηγό που στεκόταν ακόμα στο κέντρο του χωριού. Αυτό το φορτηγό θεωρείται ότι ανήκε στον Rifat Salih, αυτόν που μετέφερε τα πορτοκάλια. Και μας έδειξε ένα άλλο παρόμοιο φορτηγό που θα μπορούσε να ανήκει σε κάποιον άλλο Τουρκοκύπριο. Αυτό ήταν κάτι τόσο φρικτό! Σύμφωνα με την οικογένεια αυτού του Ελληνοκύπριου, το φορτηγό γεμάτο με τα πορτοκάλια είχε παραμείνει για μερικές μέρες στην άκρη του δρόμου και στη συνέχεια τροποποιήθηκε και αλλάχτηκε για να χρησιμοποιηθεί για άλλους σκοπούς, και όλα αυτά τα χρόνια χρησιμοποιούνταν σαν να μην είχε συμβεί τίποτα! Φανταστείτε ότι βλέπαμε ένα φορτηγό 45 χρόνια μετά τις δολοφονίες και ήταν ακόμα εκεί! Οι πινακίδες κυκλοφορίας του υποτίθεται ότι άλλαξαν και ανακαλύψαμε ότι ένα από αυτά τα φορτηγά ήταν καταχωρισμένο στο όνομα ενός στενού συγγενή ενός ακροδεξιού Ελληνοκύπριου που αργότερα έγινε μέλος της ΕΟΚΑ Β. Ένας άλλος Ελληνοκύπριος αναγνώστης, με ενημέρωσε ότι το ολοκαίνουργιο Volkswagen του Hasan Nural Cevdet, του αστυνομικού στην Κοκκινοτριμιθιά που σκοτώθηκε και ρίχτηκε στο «λαούμι», χρησιμοποιούνταν για χρόνια με «διαφορετικές» πινακίδες από έναν από αυτή τη «συμμορία».

Ο Ελληνοκύπριος φίλος από την Κοκκινοτριμιθιά μας έδειξε επίσης τα σιδερένια κάγκελα που κλάπηκαν από τον Άγιο Βασίλειο από το σπίτι ενός Τουρκοκύπριου και μεταφέρθηκαν εδώ και τροποποιήθηκαν και τοποθετήθηκαν γύρω από το σπίτι ενός ακροδεξιού Ελληνοκύπριου. 45 χρόνια μετά, τα σιδερένια κάγκελα από τον Άγιο Βασίλειο παραμένουν ακόμα γύρω από το σπίτι ενός Ελληνοκύπριου που είχε δολοφονήσει Τουρκοκύπριους. Η Κοκκινοτριμιθιά ήταν σαν ένα μνημείο ντροπής. Επιστρέψαμε στη Λευκωσία με τη Μαρία, το αίμα παγωμένο στις φλέβες μας. Αλλά ξαναγυρίσαμε, αφού αυτός ο φίλος θα μας έδειχνε το μέρος του «λαουμιού», τους μαζικούς τάφους όπου θάφτηκαν οι Τουρκοκύπριοι. Μας έφερε επίσης έναν χάρτη και μας σύστησε σε έναν φίλο του που γνώριζε την ακριβή τοποθεσία της αλυσίδας των πηγαδιών. Μοιραστήκαμε όλα όσα μάθαμε εθελοντικά, ως ανθρωπιστικό καθήκον, μαζί με τη ΔΕΑ, και επίσης γράψαμε γι' αυτά στις σελίδες μας. Αλλά χρειάστηκαν 4-5 χρόνια για να αρχίσει η ΔΕΑ να σκάβει σε αυτά τα πηγάδια – δώσαμε τις πληροφορίες το 2008 και το 2009 και μόνο μετά από μερικά χρόνια άρχισαν να σκάβουν το 2013 και βρήκαν τα οστά πέντε Τουρκοκυπρίων σε ένα πηγάδι και τα οστά δύο Τουρκοκυπρίων σε ένα άλλο πηγάδι.

Στον χώρο εκταφής

Ενώ οι εκταφές συνεχίζονταν, επισκεφτήκαμε τον χώρο μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή (ο οποίος απεβίωσε πριν από λίγες βδομάδες, ας αναπαυθεί εν ειρήνη). Ήταν ο βοηθός του Ελληνοκύπριου μέλους της ΔΕΑ εκείνη την εποχή και πήγαμε μαζί στις 12 Απριλίου 2013, πριν από δέκα χρόνια, για να επισκεφτούμε τον χώρο αυτό και να μιλήσουμε με τους αρχαιολόγους και τους εργάτες που είχαν προσληφθεί για να βγάλουν τα οστά από την αλυσίδα των πηγαδιών.

Τελικά, κατά τη διάρκεια των εκταφών βρέθηκαν τα οστά των Hasan Nural Cevdet, Ozer Ekrem Emin, Shevket Djemal, Ahmet Osman Recep και Huseyin Osman Arap σε ένα πηγάδι και τα οστά των Rifat Salih και Ertan Ali σε ένα άλλο πηγάδι. Ταυτοποιήθηκαν μέσω εξετάσεων DNA και τάφηκαν το 2015 και το 2017-2018. Παρευρέθηκα σε μερικές από τις κηδείες. Εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω την αγαπημένη μου φίλη, συγγενή «αγνοουμένων», Μαρία Γεωργιάδου από την Κυθρέα (η αδελφή, η μητέρα και ο πατέρας της εξακολουθούν να είναι «αγνοούμενοι») που με πήρε αρκετές φορές στην Κοκκινοτριμιθιά για να μάθω λεπτομέρειες για τα μυστικά αυτού του χωριού. Θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο μου από την Κοκκινοτριμιθιά και την οικογένειά του που μας μίλησε για τον μαζικό τάφο στο χωριό του όταν είχαμε συναντηθεί στο χωριό Φικάρδου και μας έδωσε λεπτομέρειες και χάρτες και βοήθησε να αποκαλύψουμε αυτό το «μυστικό». Τους οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ για την ανθρωπιά τους.

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518