Κυπριόπουλα… χωρίς πατρίδα

Η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο ζήτημα της διάκρισης όσον αφορά τα παιδιά από μεικτούς γάμους, είναι ξεκάθαρη. Η θέση της Κομισιόν διατυπώνεται μέσα από την απάντηση του Ευρωπαίου επιτρόπου αρμόδιου για θέματα Δικαιοσύνης, Ντιντιέ Ρέιντερς, σε γραπτή ερώτηση που του υπέβαλε ο ευρωβουλευτής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Ο επίτροπος καθιστά σαφές στην απάντησή του ότι οποιαδήποτε διάκριση έναντι αυτής της ομάδας θα πρέπει να αναθεωρηθεί και πως η κυπριακή πολιτεία οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα προς την κατεύθυνση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χιλιάδων παιδιών, τα οποία, όπως σημειώνει, ωθούνται στην ανιθαγένεια. Στην Κύπρο, ο αριθμός παιδιών από μεικτούς γάμους είναι άγνωστος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πέρα από τους μεικτούς γάμους Τ/Κ με Τούρκους στα κατεχόμενα, υπάρχει και ένας άγνωστος αριθμός παιδιών που ήρθε στη ζωή από μεικτούς γάμους Ελληνοκυπρίων με πολίτες τρίτων χωρών και συγκεκριμένα περιπτώσεις μεταναστών ή πολιτικών προσφύγων που εισήλθαν παράνομα στο έδαφος της Δημοκρατίας, είτε μέσω θαλάσσης είτε μέσω κατεχομένων. Είναι όμως και άγνωστος, λόγω της πλήρους αδιαφορίας που επιδιώκει το κατά τα άλλα κράτος δικαίου που εφαρμόζει η Κυπριακή Δημοκρατία η οποία από το 2013 μέχρι και σήμερα, δεν έχει εξετάσει, σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου, ούτε και μια αίτηση πολιτογράφησης παιδιού από μεικτό γάμο σε μια περίοδο που η κυβέρνηση Αναστασιάδη «μοίραζε» αβέρτα «χρυσά» διαβατήρια. Οι «χωρίς πατρίδα» γεννημένοι στην Κύπρο, δεν μπορούν να πάρουν ταυτότητα και διαβατήριο. Έχουν όνομα, έχουν θρησκεία, οικογένεια και φίλους, όμως για την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν είναι παρά ένας αριθμός στα συστήματα του Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης. Πέρα από τη θέση που εκφράζει η Κομισιόν, η Κυπριακή Δημοκρατία, δεν έχει μέχρι σήμερα προχωρήσει στην υιοθέτηση του απαραίτητου νομοθετικού πλαισίου και των σχετικών διαδικασιών, ώστε να συμμορφωθεί πλήρως με τις υποχρεώσεις της για θέματα ανιθαγένειας, που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Όπως αναφέρει σε άρθρο του, ο ευρωβουλευτής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ (27 Οκτ. 2022), η Κυπριακή Δημοκρατία αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει το δικαίωμα απόκτησης της ιθαγένειας των παιδιών των μεικτών γάμων. Εντούτοις, όπως αναφέρει, το άρθρο 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Ιθαγένεια είναι σαφές: «1. Οι κανόνες δικαίου των κρατών μελών που αφορούν την ιθαγένεια δεν πρέπει να περιλαμβάνουν διατάξεις ή οιαδήποτε πρακτική που συνιστά διάκριση για λόγους φύλου, θρησκείας, φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής. 2. Κάθε κράτος μέλος υποχρεούται να υιοθετήσει την αρχή της μη διάκρισης των πολιτών του λόγω του τρόπου κτήσης της ιθαγένειάς του, ανεξάρτητα δηλαδή εάν απέκτησαν την ιθαγένεια με τη γέννηση ή αργότερα».

Τι ισχύει

H περί Αρχείου Πληθυσμού Νομοθεσία κατοχυρώνει γενικά σε κάθε πρόσωπο που έχει έστω έναν γονέα Κύπριο και γεννήθηκε μετά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, το δικαίωμα να καταστεί Κύπριος πολίτης. Παράλληλα, όμως, εξαιρεί από τον πιο πάνω γενικό κανόνα, πρόσωπα των οποίων οποιοσδήποτε από τους γονείς τους εισήλθε ή παρέμεινε στην Κύπρο παράνομα, εκτός κι αν το Υπουργικό Συμβούλιο αποφασίσει και διατάξει διαφορετικά (Άρθρο 109(1) και (3) του Νόμου Ν.141(Ι)/2002). Για σκοπούς άσκησης της εξουσίας αυτής, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε τον Φεβρουάριο του 2007 (Απόφαση με αρ. 65.067) να εγκρίνει συγκεκριμένα κριτήρια, ένα τουλάχιστον εκ των οποίων πρέπει να πληρείται, για να ενεργοποιεί υπέρ του αιτητή την ευχέρεια που του παρέχει η νομοθεσία. Τα εν λόγω κριτήρια είναι τα ακόλουθα:

1. Παιδιά που γεννήθηκαν κατά ή πριν τις 20.7.1974

2. Παιδιά των οποίων ο αλλοδαπός γονέας δεν είναι Τούρκος υπήκοος αλλά υπήκοος άλλης χώρας (Ευρωπαίος υπήκοος ή υπήκοος άλλων χωρών με τις οποίες ισχύει το καθεστώς της αμοιβαιότητας).

3. Παιδιά των οποίων ο γάμος των γονέων τους τελέστηκε στο εξωτερικό οποτεδήποτε ή στην Κύπρο πριν από τις 20.7.1974.

4. Παιδιά των οποίων ο/η Τουρκοκύπριος/α πατέρας/μητέρα είχε σχέσεις με Τούρκο υπήκοο ανεξάρτητα από τα γεγονότα του 1974 (λόγω σπουδών ή απασχόλησης εκτός Κύπρου).

5. Παιδιά των οποίων οι γονείς κατοικούν στο μεικτό χωριό Πύλα. Η λογική, στη βάση της οποίας το Υπουργικό Συμβούλιο θεσμοθέτησε τα πιο πάνω κριτήρια, ήταν η αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλοίωσης του πληθυσμού της Κύπρου με έποικους από την Τουρκία.

Στο πλαίσιο της διαδικασίας που εφαρμόζεται σήμερα, γίνεται μια αρχική αξιολόγηση της κάθε περίπτωσης και διαχωρίζονται οι αιτήσεις που πληρούν τα κριτήρια, από αυτές που δεν τα πληρούν. Η αξιολόγηση αυτή, δεδομένου ότι έχουν προσκομιστεί όλα τα σχετικά έγγραφα, γίνεται από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ). Ακολούθως, οι αιτήσεις που πληρούν τα κριτήρια διαβιβάζονται στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου με απόφαση του εκάστοτε υπουργού, προωθούνται για εξέταση και έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο. Όπως σημειώνει σε έκθεσή της για παρόμοιο περιστατικό η επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, η προώθηση αυτή όμως γίνεται κατά αραιά διαστήματα, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται καθυστερήσεις. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες τις οποίες εξασφάλισε ο «Π», το Υπουργικό Συμβούλιο, από το 2013 δεν έχει εξετάσει καμία περίπτωση σε συνεδρία του. Οι αιτήσεις που δεν πληρούν τα κριτήρια, παραλαμβάνονται και εντάσσονται σε συγκεκριμένες «λίστες» που διατηρούνται στο ΤΑΠΜ, ούτως ώστε, όπως υποστηρίζει το τμήμα, να επανεξεταστούν σε περίπτωση που υπάρξει αλλαγή ή επέκταση των κριτηρίων που έθεσε το Υπουργικό Συμβούλιο. Οι αιτήσεις αυτές δεν εξετάζονται περαιτέρω και, κατά κανόνα, οι αιτητές δεν ενημερώνονται γραπτώς για το ότι δεν πληρούν τα σχετικά κριτήρια.

Ψάχνει λύσεις το ΥΠΕΣ

Το θέμα απασχολεί το Υπουργείο Εσωτερικών, με τον αρμόδιο υπουργό να εκφράζει την πρόθεση να θέσει το θέμα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Όπως ανέφερε αρμόδια πηγή, θα πραγματοποιηθεί συνάντηση την ερχόμενη εβδομάδα με το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, έτσι ώστε να εξεταστούν πιθανοί τρόποι επίλυσης του θέματος και κυρίως των προβλημάτων που δημιουργούνται για τα παιδιά τέτοιων οικογενειών σε ό,τι αφορά την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας αλλά και τη δυνατότητά τους να ταξιδέψουν στο εξωτερικό.

Οι δυσκολίες που προκύπτουν σε σχέση με τον χειρισμό του θέματος έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι, με βάση τα σημερινά δεδομένα, σε περίπτωση πολιτογράφησης τέκνου αυτόματα θα μπορεί να λάβει κυπριακή υπηκοότητα και ο αλλοδαπός γονέας που εισήλθε ή και βρίσκεται στην Κύπρο παράνομα. Λόγω του γεγονότος ότι στη νομοθεσία και τα υπάρχοντα κριτήρια δεν γίνεται οποιαδήποτε διάκριση, αυτό σημαίνει πως και στις περιπτώσεις μεικτών γάμων μεταξύ Τ/Κ και τούρκων εποίκων θα δίδεται η κυπριακή υπηκοότητα και στους Τούρκους γονείς.

Επί της ουσίας κατά τη σύσκεψη θα αναζητηθούν τρόποι έτσι ώστε να διασφαλίζεται το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών και να εξευρεθούν τρόποι, νομικοί ή και άλλοι ώστε να διασφαλίζεται η δυνατότητα να απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματά τους ως παιδιά Κύπριου πολίτη.

Η θέση της Κομισιόν

Ο ευρωβουλευτής Κιζίλγιουρεκ είχε συγκεκριμένα ζητήσει από την Κομισιόν ενημέρωση αναφορικά με το ποια μέτρα προτίθεται να λάβει η ΕΕ σε σχέση με την απαίτηση χιλιάδων Τουρκοκύπριων, γόνων μεικτών γάμων, για εξασφάλιση της κυπριακής ιθαγένειας, δεδομένου ότι στερούνται σήμερα το δικαίωμα αυτό, παρά το γεγονός ότι ένας από τους γονείς τους, κατά τον χρόνο γέννησής τους, είχε την κυπριακή ιθαγένεια. Το ζήτημα, όπως ο «Πολίτης» είναι σε θέση να γνωρίζει, είχε τεθεί από τον ευρωβουλευτή και κατευθείαν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας πρόσφατα με αίτημα για δική του παρέμβαση.

Στην απάντησή του -εκ μέρους της Κομισιόν πάντοτε- ο επίτροπος σημειώνει ότι «με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος, τηρουμένου βεβαίως του διεθνούς δικαίου, να καθορίζει τις προϋποθέσεις απόκτησης και απώλειας της ιθαγένειάς του. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που διέπονται από το δίκαιο της ΕΕ, οι κανόνες των κρατών μελών στον τομέα της ιθαγένειας πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη και το δίκαιο της Ένωσης». Στη νομολογία, την οποία επικαλείται ο επίτροπος, γίνεται, επίσης, σαφής αναφορά στο ότι κάθε τομέας που εμπίπτει στο δίκαιο της Ένωσης θα πρέπει να τυγχάνει τήρησης από τα κράτη μέλη. Το δικαίωμα της ιθαγένειας, αναφέρει ο επίτροπος, καθορίζεται τόσο από το διεθνές δίκαιο, όσο και από το ευρωπαϊκό, με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την ιθαγένεια να ορίζει σαφώς πως «καθένας έχει δικαίωμα σε μια ιθαγένεια, πρέπει να αποτρέπεται η ανιθαγένεια, κανένας δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του» (Άρθρο 4 σημεία α. β. γ.) και «Οι κανόνες δικαίου των κρατών μελών που αφορούν την ιθαγένεια δεν πρέπει να περιλαμβάνουν διατάξεις ή οιαδήποτε πρακτική που συνιστά διάκριση για λόγους φύλου, θρησκείας, φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής» (Άρθρο 5, σημείο 1). Συνεπώς, καταλήγει, οποιαδήποτε διάκριση ενάντια στα παιδιά μεικτών γάμων Τουρκοκυπρίων με Τούρκους υπηκόους πρέπει να αναθεωρηθεί, και η κυπριακή πολιτεία οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα στην κατεύθυνση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χιλιάδων Τουρκοκύπριων νέων που ωθούνται στην ανιθαγένεια.

Χωρίς ιθαγένεια

Χαρακτηριστική είναι περίπτωση Κύπριας η οποία έχει συνάψει γάμο με αλλοδαπό ο οποίος κατάγεται από τη Σιέρα Λεόνε οποίος είχε εισέλθει στο έδαφος που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία, παράνομα από τα κατεχόμενα.

Από τον γάμο τους που έγινε με όλες τις απαραίτητες άδειες -το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού αποδέχτηκε τα έγγραφα που προσκομίστηκαν και έδωσε άδεια γάμου και στην πορεία άδεια διαμονής- απέκτησαν ένα κοριτσάκι. Ωστόσο κατά την αίτηση στην Επαρχιακή Διοίκηση Λευκωσίας για το πιστοποιητικό γέννησης του παιδιού, ο λειτουργός αρνήθηκε να δηλώσει την ιθαγένεια του παιδιού ως κυπριακή. Σήμερα, το παιδί τους δεν διαθέτει ταυτότητα και διαβατήριο. Δεν μπορεί να ταξιδέψει στο εξωτερικό και δικαιούται να αιτηθεί πολιτογράφηση όταν κλείσει τα 18. Σήμερα η μικρή διαθέτει μόνο έναν προσωπικό αριθμό εγγραφής. Αξίζει να σημειωθεί πως ο πατέρας με καταγωγή από τη Σιέρα Λεόνε, εργάζεται κανονικά στην Κύπρο και είναι εγγεγραμμένος στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις.