Οι κρημνοβασίες του εθνάρχη

Όσοι ασχολούμαστε αρθογραφικά με το Κυπριακό και τις ευκαιρίες για σχέδια λύσης που χάθηκαν, επικεντρωνόμαστε συνήθως στο σχέδιο Ανάν του 2004 και στο Κραν Μοντανά του 2017, ακόμα και στο δυτικό σχέδιο του 1978. Όλες αυτές οι προτάσεις έγιναν μετά την εισβολή και την ντε φάκτο διχοτόμηση. Μεγαλύτερη όμως σημασία έχουν οι ευκαιρίες που χάθηκαν πριν την καταστροφή. Οι πλείστοι, εσκεμμένα προσπερνούν τη μεγαλύτερη ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού που δεν ήταν άλλη από τις ενισχυμένες ενδοκυπριακές συνομιλίες Κληρίδη - Ντενκτάς, του 1972-1974, παρουσία του Έλληνα εμπειρογνώμονα Μιχαήλ Δεκλερή και του Τούρκου καθηγητή Ορχάν Αλντικαστί. Αυτή θα πρέπει να θεωρείται η μεγαλύτερη ευκαιρία γιατί αν συναινούσε ο εθνάρχης σήμερα η Κύπρος θα ήταν ενωμένη χωρίς πρόσφυγες, αγνοούμενους και εγκλωβισμένους.

Ο Γλαύκος Κληρίδης στο βιβλίο του «Η Κατάθεσή μου» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Ο Μακάριος δεν υποχώρησε αν και οι Τουρκοκύπριοι υποχώρησαν περισσότερο αφού εγκατέλειψαν την απαίτησή τους για ομαδοποίηση των χωριών, προκειμένου να σχηματισθούν χωριστές περιοχές τοπικής αυτοδιοίκησης για τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους… Η αδιαλλαξία του Μακαρίου απέτρεψε τη λύση, εμπόδισε την επιστροφή των Τουρκοκυπρίων στο κράτος και ματαίωσε την αποκατάσταση των δικαιωμάτων τους… Αν ο Μακάριος δεν απέρριπτε εκείνη τη συμφωνία τα πράγματα στην Κύπρο θα έπαιρναν διαφορετική τροπή… Το ότι η αδιάλλακτη στάση του Μακαρίου στο ζήτημα της τοπικής αυτοδιοίκησης στάθηκε εμπόδιο στη λύση του Κυπριακού, τον Σεπτέμβριο του 1972, αποτελεί ιστορικό γεγονός που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί». Ίσως το μόνο και μεγαλύτερο λάθος του Γλαύκου Κληρίδη στην πολιτική του πορεία είναι το ότι δεν αποκάλυψε έγκαιρα την αδιαλλαξία και τις τεράστιες ευθύνες του Μακαρίου.

Εσκεμμένα παραγνωρίζεται το εγκληματικό εθνικό σφάλμα του εθνάρχη, ο οποίος για το θέμα των δήμων τορπίλισε μια συμφωνία η οποία περιείχε τις άλλες του αξιώσεις για τα 13 σημεία. Το θέμα των χωριστών δήμων ήταν το γνωστό «παιχνίδι» του Αρχιεπισκόπου. Εκμεταλλευόμενος το θέμα της τοπικής αυτοδιοίκησης, τη μία αξιώνοντας ενιαίους, την άλλη χωριστούς δήμους, δηλαδή για ένα μη θέμα, υπέσκαπτε κάθε προσπάθεια για λύση, πριν την καταστροφική εισβολή του Ιουλίου του 1974. Μετά τα 13 σημεία, τη «Μακαριοανταρσία» του Νοεμβρίου του 1963, δυστυχώς το «δεν θα ανθέξουν», για τους Τ/Κ, του είχε γίνει εμμονή και μία εντελώς επιπόλαιη και αφελής πολιτική θέση. Η συμφωνία που προέκυψε από τις ενισχυμένες ενδοκυπριακές συνομιλίες με τη συμμετοχή του Έλληνα και Τούρκου εμπειρογνώμονα διασφάλιζε μια ανεξάρτητη και ενιαία Κύπρο χωρίς τα υπερπρονόμια των Τ/Κ της Ζυρίχης. Χαρακτηριστική η δήλωση του Μιχαήλ Δεκλερή στην ΕΡΤ και στον κυπριακό Τύπο στις 31 Ιουλίου του 1972. «Με όλο το αίσθημα της ευθύνης μου ως Έλληνος και αρμοδίου επιστήμονος και με επίγνωση της ακριβούς εννοίας των λέξεων θεωρώ καθήκον μου να επαναλάβω ότι αι ενισχυμέναι ενδοκυπριακαί συνομιλίαι είναι η τελευταία ευκαιρία διά την επίλυσιν του συνταγματικού προβλήματος της Κύπρου». Μια ξεκάθαρη προειδοποίηση, δυστυχώς σε ώτα μη ακουόντων.

Ο Μιχαήλ Δεκλερής εξιστορεί με κάθε λεπτομέρεια τα διαμειφθέντα στις συνομιλίες του 1972 στο βιβλίο του, «Κυπριακό. Η τελευταία ευκαιρία. 1972-1974», και μάλιστα με προφητικό λόγο. «Μια τέτοια εξέλιξη δεν φαινόταν καθόλου πιθανή τη θερμή εκείνη μέρα του Ιουνίου του 1972, όταν στη στρογγυλή τράπεζα των διαπραγματεύσεων συναντήθηκαν οι εκπρόσωποι των ενδιαφερόμενων μερών με τη συμβολική παρουσία του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ. Κανείς δεν πίστευε ότι η προσπάθεια εκείνη θα είχε τόσο κακό τέλος. Σήμερα όμως φαίνεται καθαρά ότι ήταν ή τελευταία ευκαιρία για τη σωστή και δίκαιη λύση του Κυπριακού. Ασφαλώς τελευταίες ευκαιρίες δεν υπάρχουν στα έθνη που κατορθώνουν να επιβιώσουν. Γιατί η ζωή των εθνών αυτών ξεπερνά τη ζωή εκείνων που διαχειρίζονται τις ευκαιρίες τους. Υπάρχουν όμως καλύτερες και χειρότερες ευκαιρίες. Και η ευκαιρία των διαπραγματεύσεων του 1972-1974 ήταν καλύτερη από αυτές που θα παρουσιαστούν στο μέλλον». Στο τέλος της ημέρας αυτό που αποδεικνύεται από την ιστορία είναι ότι ο κύριος υπεύθυνος για την κατάντια της πατρίδας μας ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Ένας φιλόδοξος ιερωμένος, χωρίς σωστή πολιτική κρίση, παρέσυρε έναν ολόκληρο λαό, και ενίοτε ένα ολόκληρο έθνος, στην καταστροφή. Σίγουρα το πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 στάθηκε η αφορμή για την τουρκική εισβολή, όμως τα τεράστια λάθη του Μακαρίου, με αποκορύφωμα τα 13 σημεία του 1963 και τις εχθροπραξίες που ακολούθησαν, είχαν ήδη πλήξει ανεπανόρθωτα τη δικοινοτική μορφή της Κυπριακής Δημοκρατίας και δημιούργησαν μίσος και μνησικακία μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ. Στη μακροχρόνια πορεία του Κυπριακού δεν υπήρξε Ελλαδίτης πολιτικός, διπλωμάτης η πολιτικός αναλυτής ο οποίος να μην συγκρούστηκε με τον Αρχιεπίσκοπο. Οι πλείστοι θεωρούσαν τις πολιτικές του ενέργειες κρημνοβασίες, όπως ο τότε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο Άγγελος Βλάχος. Χωρίς καμία διάθεση να συνεργαστεί με την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση εκμεταλλευόταν την οποιαδήποτε πολιτική αστάθεια στην Αθήνα και προχωρούσε με καταστροφικές πολιτικές. Γνωστή η επιστολή του Γεώργιου Παπανδρέου στην οποία μεταξύ άλλων ανέφερε. «Άλλα συμφωνούμε και άλλα πράττετε». Είναι καιρός ο κυπριακός λαός να μορφωθεί ιστορικά και να μάθει την πραγματική αλήθεια. Η μάθηση της Ιστορίας από την ανάποδη αποτελεί το χειρότερο συστατικό για μια πατρίδα που αγωνίζεται για απαλλαγή από την κατοχή. «Αν δεν ξέρεις την ιστορία σου, δεν ξέρεις τίποτα. Είσαι σαν ένα φύλλο που δεν ξέρει ότι είναι μέρος ενός δέντρου», έλεγε ο Αμερικανός συγγραφέας Michael Crichton. Μπορεί να θεωρείται κάπως υπερβολικό αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι εμείς, μετά από πολλές δεκαετίες δεινών, δεν γνωρίζουμε σε τι είδους δένδρο ανήκουμε.