Η τηλεόραση στο νέο περιβάλλον - Χάνει τηλεθεατές, δεν παράγει περιεχόμενο

Ανίκανη να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα μοιάζει η κυπριακή τηλεόραση, η οποία φαίνεται πως έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Παρά το γεγονός πως η διαφημιστική αγορά επιμένει να την εμπιστεύεται και να σπαταλά μεγάλο της μέρος στα συμβατικά κανάλια, η τηλεόραση φαίνεται να μην ξέρει ή να μην μπορεί να αντιδράσει σε ένα νέο περιβάλλον το οποίο δημιουργείται και προσφέρει ένα πακέτο πολλών μέσων ταυτόχρονα στον μέσο πολίτη, όπως επιβάλλουν οι σύγχρονες τεχνολογίες και το ψηφιακό περιβάλλον. Από την ψυχαγωγία που περιορίζεται στα… απολύτως απαραίτητα μέχρι την πλήρη απαξίωση στην ενημέρωση, τα κυπριακά κανάλια μοιάζουν να λειτουργούν χωρίς στόχευση, παρά το γεγονός πως οι μιντιάρχες που βρέθηκαν σε συνέδριο την Παρασκευή επέμεναν πως πρέπει να στηριχθούν τα παραδοσιακά Μέσα.

Επί της ουσίας οι καναλάρχες στηρίζουν το μέσο ως αιμοδότες τηλεοπτικών οργανισμών, όχι όμως και ως ουσιαστικοί παραγωγοί περιεχομένου, αφού αφενός δεν έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο στο prime time για να μπορεί να στηριχθεί σε μια σωστή και στέρεη βάση αυτό που ονομάζεται τηλεοπτική βιομηχανία μέσω σειρών και ψυχαγωγικών εκπομπών, ώστε να κρατήσουν το κοινό τους που φεύγει σε πλατφόρμες, νόμιμες ή παράνομες. Ακόμα και όταν το κάνουν δημιουργούν παραγωγές που στηρίζονται στους χορηγούς/εταιρείες που ακριβοπληρώνουν προϊόντα τα οποία τα βλέπουν εν τέλει λιγότεροι απ' όσοι διαβάζουν εφημερίδες / ιστοσελίδες με σοβαρό περιεχόμενο. Εκπομπές, δηλαδή, που με το ζόρι πιάνουν το 1% αλλά συνεχίζουν να μεταδίδονται επειδή… πείστηκε η αγορά τη δεκαετία του '90 πως η τηλεόραση έχει ακόμα ανταπόδοση στα προϊόντα της και συνεχίζουν να χρηματοδοτούνται από την αγορά.

Από την άλλη, η τηλεόραση δεν επενδύει περισσότερο στην ενημέρωση έστω για να αποδείξει πως έχει να διαδραματίσει ακόμη ουσιαστικό ρόλο, αφού στην εποχή της fast track ενημέρωσης τής αρκεί η τυπική παρουσίαση ειδήσεων για να περάσει η πολιτική θέση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το γεγονός πως τα κανάλια «συμπεριφέρθηκαν» στις προεδρικές εκλογές ως ένα… τυχαίο γεγονός καλύπτοντας συμβατικά την προεκλογική περίοδο και χωρίς να μπουν στον κόπο να φτιάξουν εκπομπές σε prime time ζώνες, εκεί που βλέπει ο περισσότερος κόσμος τηλεόραση, για να συζητηθούν εκτενώς τα θέματα που απασχολούν τους πολίτες, βγάζοντας την υποχρέωση με τα λεγόμενα debates. Ακόμα και τα κανάλια που μπήκαν στον κόπο αναγκάστηκαν να φτιάξουν εκπομπές επειδή το αδελφό κανάλι σταμάτησε το… reality λόγω χαμηλής τηλεθέασης!

Χάνουν θεατές

Οι εφημερίδες, αν και… παλαιότερο μέσο από την τηλεόραση, φαίνεται πως είναι αυτές που κατάφεραν να προσαρμοστούν καλύτερα στα νέα δεδομένα, συνδυάζοντας το πρωτογενές υλικό τους, την ουσία δηλαδή που είναι το ρεπορτάζ, παράλληλα με τις ιστοσελίδες και καταφέρνουν να δημιουργούν και να καθορίζουν την πολιτική/κοινωνική ατζέντα και να κάνουν buzz στην κοινωνία. Η τηλεόραση μοιάζει να παρακολουθεί… αμέτοχη τα γεγονότα, χωρίς να καταφέρνει είτε να τα επηρεάζει είτε ακόμα και να τα δημιουργεί και απλώς τα αναπαράγει. Στις αρχές της δεκαετίας του '90, τα πράγματα ήταν διαφορετικά, καθώς η τηλεόραση εργοδοτούσε προσωπικό που έφερνε στο φως ρεπορτάζ, άλλαζε την ατζέντα της επικαιρότητας, μπορούσε ακόμα και να την καθορίζει, όπως ακριβώς έκαναν και οι εφημερίδες που στηρίζονταν πάντα στο «καλό ρεπορτάζ». Πλέον, ωστόσο, τα κανάλια προτιμούν την απλή αναμετάδοση ειδήσεων και καλύπτονται από τη -συμβατική υποχρέωση λόγω της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης- μεσημβρινή ενημέρωση, δίνοντας μια σφαιρική εικόνα της επικαιρότητας.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, χρόνο με τον χρόνο μειώνονται οι τηλεθεατές που βλέπουν τηλεόραση, ενώ λιγότεροι είναι αυτοί που βλέπουν τα δελτία ειδήσεων των καναλιών. Ανατρέχοντας στα ποσοστά τηλεθέασης που έπιαναν ακόμα και μία δεκαετία πίσω τα δελτία ειδήσεων σε σχέση με τη φετινή σεζόν, παρατηρεί κανείς πως χάθηκε σημαντική μερίδα θεατών. Στο -όχι και τόσο- μακρινό 2014 που υπήρχε η οικονομική κρίση, το δημοφιλέστερο δελτίο ειδήσεων στη ζώνη των 20.00 κατάφερνε να συγκεντρώνει κατά μέσο όρο 80 χιλιάδες θεατές, κεντρίζοντας δηλαδή το ενδιαφέρον του 20% των ανθρώπων που έβλεπε τηλεόραση ή το 10% των Κύπριων πολιτών. Ακόμα και το δεύτερο δημοφιλέστερο δελτίο ειδήσεων έπιανε 70 χιλιάδες θεατές, σύμφωνα με τα στοιχεία τηλεθέασης, ενώ κανένα δελτίο ειδήσεων δεν έπεφτε κάτω από τις 50 χιλιάδες θεατές. Την περασμένη Πέμπτη 29 Ιουνίου, το δημοφιλέστερο δελτίο, που ήταν αυτό του ΑΝΤ1, με το ζόρι έπιασε τους 35 χιλιάδες θεατές, ήτοι το 15% των ανθρώπων που παρακολουθούσεαν τηλεόραση, ενώ αντιστοιχεί μόλις στο 3,9% του συνόλου του πληθυσμού. Στο ίδιο ποσοστό ήταν και το δελτίο του Alpha έχοντας κατά μέσο όρο 34 χιλιάδες θεατές. Το ΡΙΚ είδε το 3,2% των Κυπρίων, ενώ το δελτίο του Omega μόλις το 3,1%. Το άλλοτε κραταιό δελτίο του Σίγμα, πλέον φιγουράρει στις τελευταίες θέσεις πιάνοντας με το ζόρι το 2,4% του κοινού με 20 χιλιάδες θεατές και μερίδιο που δεν ξεπερνά το 10%. Μέσα σε 10 χρόνια η τηλεόραση έχασε στα δελτία ειδήσεων περισσότερους από τους μισούς της θεατές. Ακόμα και αν θεωρήσουμε πως ο Alpha δεν ήταν στην εξίσωση, αφού το 2014 τα κανάλια ήταν 4 αντί 5, πάλι το σύνολο των θεατών που είδε ειδήσεις είναι το μισό απ' αυτό που είδε ειδήσεις το 2014. Παρ' όλα αυτά, εξακολουθεί η ενημέρωση να είναι βασικός πυλώνας του προγράμματος των καναλιών, προφανώς επειδή παίζουν όλα την ίδια ώρα, άρα δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή στον θεατή και φυσικά, όπως και στις περισσότερες ώρες του prime time, η λεγόμενη κατηγορία TelRest που συμπεριλαμβάνει ένα σύνολο τηλεοπτικών οργανισμών, νόμιμων και παράνομων, που δεν δέχονται κυπριακή διαφήμιση έχει μεγαλύτερα μερίδια τηλεθέασης από αυτά των δελτίων ειδήσεων.

Μεσημέρι χωρίς θεατές

Στην τυχαία μέρα που εξετάζουμε, την Πέμπτη 29 Ιουνίου 2023, για σκοπούς σύγκρισης, χειρότερα είναι τα πράγματα όσον αφορά τη μεσημβρινή τηλεθέαση των εκπομπών ενημέρωσης που γίνονται από τα κανάλια. Αξίζει να σημειωθεί πως έτσι κι αλλιώς, όχι λόγω της ενημέρωσης, η τηλεθέαση είναι χαμηλότερη τις πρωινές-μεσημβρινές ώρες, στις οποίες το κοινό δεν είναι στο σπίτι, αλλά παρακολουθούν συνταξιούχοι, άνεργοι. Παρατηρώντας τα 20 δημοφιλέστερα προγράμματα της ημέρας, κανένα δεν κατάφερε να μπει σε αυτά, παρά το γεγονός πως το 20ό δημοφιλέστερο πρόγραμμα, ένα τηλεπαιχνίδι από την Ελλάδα που μεταδόθηκε από τον ΑΝΤ1 Κύπρου με το ζόρι έπιασε κατά μέσο όρο τους 19 χιλιάδες θεατές. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως το παιχνίδι το είδε το 2,2% του συνόλου του πληθυσμού, άρα οι μεσημβρινές ενημερωτικές εκπομπές στις οποίες τρέχουν για να φιλοξενηθούν πολιτικοί και άλλοι παράγοντες του τόπου δεν κατάφεραν να μπουν καν στην 20άδα των δημοφιλέστερων παραγωγών, συνεπώς έπιασαν ποσοστό τηλεθέασης ακόμα χαμηλότερα από το 2% των Κύπριων πολιτών. Εξετάζοντας την προηγούμενη μέρα, Τετάρτη 28/06, παρατηρούμε πως εκτός της 20άδας είναι το κεντρικό δελτίο του ΡΙΚ που ζει μία από τις χειρότερές του σεζόν, ενώ οριακά μπήκε ως 20ό πρόγραμμα το δελτίο του Σίγμα που κι αυτό δεν διάγει τις άλλοτε ισχυρές του μέρες. Η ίδια εικόνα παρατηρείται και στις ηλικίες 18-54, αυτές στις οποίες στοχεύει η αγορά, αφού θεωρείται η ηλικιακή ομάδα αγοραστικό κοινό. Σε αυτήν την κατηγορία κοινού, είναι ακόμα μικρότερα τα νούμερα τηλεθέασης, αφού το δημοφιλέστερο δελτίο με το ζόρι πιάνει τους 15-20 χιλιάδες θεατές.

Εξαρτημένα από το lead-in

Το πλέον απογοητευτικό όσον αφορά την τηλεόραση και την ενημέρωση του κοινού είναι πως ουδέποτε τα δελτία ειδήσεων των καναλιών κατάφεραν να κερδίσουν φανατικό κοινό, και παραμένουν απόλυτα εξαρτημένα από τα προγράμματα που προβάλλονται στη ζώνη των 19.10. Η σημασία της «συνέχειας προγράμματος» είναι ακόμη ισχυρό κριτήριο για την επιλογή των προγραμμάτων των τηλεθεατών στην Κύπρο, ενώ στην Ευρώπη υπάρχει πλέον η τάση να επιλέγονται προγράμματα από τους τηλεθεατές και δεν βλέπουν οτιδήποτε τους σερβίρουν οι τηλεοπτικοί οργανισμοί. Η ομοιογένεια των δελτίων ειδήσεων, όχι όσον αφορά το περιεχόμενο αλλά τον τρόπο παρουσίασης (προσφώνηση-ρεπορτάζ), δημιουργεί στους θεατές την αίσθηση πως όλα τα δελτία είναι το ίδιο πράγμα με αποτέλεσμα να μην τα βλέπουν για τις ειδήσεις που παρουσιάζουν, αλλά για το πρόγραμμα που προηγείται ή ακολουθεί του δελτίου. Οι ειδήσεις του Alpha ανέβηκαν σε τηλεθέαση τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω «Σασμού» και «Chase», του Omega παραμένουν σταθερή αξία επειδή υπάρχει ο «Τροχός της τύχης», ενώ χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το Σίγμα, το οποίο βούλιαξε σε τηλεθέαση μόλις έχασε το ισχυρό lead-in του που ήταν οι κυπριακές σειρές «Σε φόντο κόκκινο» και «Γαλάτεια». Έτσι, το κοινό επί της ουσίας δεν επιλέγει δελτίο, αλλά ψυχαγωγικό πρόγραμμα στην τηλεόραση.