Πρώτο μπρα-ντε-φερ Χριστοδουλίδη και Τατάρ: Όλο το παρασκήνιο για τους αγνοουμένους

Μπορεί οι δύο ηγέτες να μην έχουν ακόμη καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ωστόσο άρχισε ήδη το πρώτο τους μπρα-ντε-φερ. Πρόκειται για μια σκληρή διαπραγμάτευση που άρχισε μεταξύ των δύο πλευρών στο θέμα των αγνοουμένων, με αφορμή την προγραμματισμένη επίσκεψη των ηγετών στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ). Μάλιστα, ο Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ κατηγόρησε δημόσια τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη ότι αθέτησε μια συμφωνία για εκσκαφές της ΔΕΑ στον μαζικό τάφο στην Αλόα. Ο ισχυρισμός του κ. Τατάρ ότι υπήρχε συμφωνία για εκσκαφή ομαδικού τάφου Τ/Κ στις αρχές Μαΐου δεν επιβεβαιώθηκε επίσημα από την ε/κ πλευρά.

Υπήρχε συμφωνία;

Διαφορετικές πηγές που μίλησαν στον «Π» έδωσαν αντικρουόμενες πληροφορίες. Συγκεκριμένα, αρμόδιο πρόσωπο ανέφερε ότι «υπήρχε μια κατανόηση ότι η εκσκαφή θα γινόταν μέσα στο 2023» και πως δεν υπήρξε οποιαδήποτε αθέτηση της συμφωνίας. Ότι δηλαδή η εκσκαφή είναι προγραμματισμένη να γίνει εντός του έτους και απλώς ο Τ/Κ ηγέτης προσπαθεί να ασκήσει πιέσεις για την επίσπευσή της. Ενώ δεύτερη πηγή υποστήριξε ότι υπήρξε συμφωνία για πραγματοποίηση της εκσκαφής στην Αλόα μετά που θα γίνει εκσκαφή για εντοπισμό Ε/Κ αγνοουμένων και πως δεν εντοπίστηκαν οστά, με αποτέλεσμα να απογοητευτεί η ε/κ πλευρά και να κάνει πίσω. Και οι δύο πληροφορίες παραμένουν ανεπιβεβαίωτες.

Δεύτερη συνάντηση

Ως αποτέλεσμα της δυστοκίας που προέκυψε στο θέμα των αγνοουμένων αναβάλλεται για την ώρα η κοινή επίσκεψη των ηγετών στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της ΔΕΑ. Η ιδέα για την επίσκεψη προέκυψε μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας ο οποίος επιδιώκει μια δεύτερη συνάντηση με τον Τ/Κ ηγέτη. Η πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών πραγματοποιήθηκε έντεκα ημέρες μετά την εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη στην προεδρία της Δημοκρατίας και συγκεκριμένα στις 23 Φεβρουαρίου. Ήταν μια κοινωνικού χαρακτήρα συνάντηση των δύο ηγετών στην οικία του ειδικού αντιπροσώπου του γ.γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο Κόλιν Στιούαρτ, χωρίς πολιτική ατζέντα. «Η συνάντηση πήγε πολύ καλά», είχε δηλώσει ο Κόλιν Στιούαρτ, κάτι που επιβεβαίωσαν με δηλώσεις τους οι δύο ηγέτες. Έκτοτε δεν υπήρξε άλλη συνάντηση παρά τις προσπάθειες της ε/κ πλευράς και των Ηνωμένων Εθνών. Απορρίφθηκε από την τ/κ πλευρά η ιδέα για νέα συνάντηση στη δεξίωση που παρέθεσε ο Κόλιν Στιούαρτ στις 22 Μαΐου, με θέμα τη συμμετοχή των γυναικών στις συνομιλίες για το Κυπριακό. «Η ένσταση της τ/κ πλευράς ήταν ότι δεν ήθελε να δοθεί το μήνυμα ότι τα πράγματα οδηγούνται προς την κατεύθυνση της επανέναρξης των συνομιλιών στο Κυπριακό, ενδεχομένως λόγω των εκλογών στην Τουρκία», ανέφερε διπλωματική πηγή στον «Π».

Στην πορεία προέκυψε μια τρίτη ιδέα για συνάντηση των ηγετών που αφορούσε κοινή επίσκεψη στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της ΔΕΑ μετά τις εκλογές στην Τουρκία. Μάλιστα, ετοιμάστηκε κοινή δήλωση των ηγετών οι οποίοι θα εξέφραζαν την υποστήριξή τους στο ανθρωπιστικό έργο της ΔΕΑ. Βέβαια ο κ. Τατάρ ανέμενε πως οι δύο ηγέτες θα προχωρούσαν στην εξαγγελία της εκσκαφής στην Αλόα για ταυτοποίηση των οστών 40 περίπου Τ/Κ που βρίσκονται εκεί θαμμένοι. Όμως, η ε/κ πλευρά θεώρησε ότι έπρεπε να γίνει ταυτόχρονα και η εξαγγελία εκσκαφής σε μαζικό τάφο Ε/Κ ώστε να μην είναι ετεροβαρής η κοινή δήλωση των ηγετών. Ως εκ τούτου, η ε/κ πλευρά ζήτησε από την τ/κ πλευρά να της υποδείξει κάποιο σημείο, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Τ/Κ ηγέτη, ο οποίος με γραπτή του δήλωση την περασμένη Τετάρτη υποστήριξε πως ο Ελληνοκύπριος, μέλος της ΔΕΑ, εμποδίζει την έναρξη της εκσκαφής του ομαδικού τάφου στην Αλόα, λέγοντας ότι αυτό ήταν «κάτι που αποφασίστηκε με κοινή συμφωνία». Ανέφερε επίσης ότι τηλεφώνησε στον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη για να ζητήσει την εφαρμογή της συμφωνίας, προβάλλοντας το επιχείρημα πως «ένα τόσο σημαντικό ανθρωπιστικό ζήτημα δεν πρέπει να αναμειγνύεται με πολιτικές εκτιμήσεις, αλλά το πιο σημαντικό, ότι οι συγγενείς των αγνοουμένων περίμεναν να ξεκινήσει αυτό το έργο για χρόνια». Εκείνο που δεν είπε ο κ. Τατάρ είναι ότι και η τ/κ πλευρά παίζει πολιτικά παιχνίδια στο συγκεκριμένο θέμα.

Κόκκινη γραμμή

Πρόσωπο που εργάστηκε στη ΔΕΑ δήλωσε στον «Π» ότι η εκσκαφή στην Αλόα αποτελεί κόκκινη γραμμή για την ε/κ πλευρά, διότι φοβάται το ενδεχόμενο η τ/κ πλευρά να σταματήσει να δείχνει ενδιαφέρον για το θέμα των αγνοουμένων. Ότι δηλαδή η ταυτοποίηση των λειψάνων στην Αλόα θα μειώσει σημαντικά τον αριθμό των Τ/Κ αγνοουμένων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ισχυρό κίνητρο για την τ/κ πλευρά ώστε να υποδείξει νέα σημεία ταφής Ε/Κ. Σήμερα στον κατάλογο της ΔΕΑ υπάρχουν περίπου 770 Ε/Κ αγνοούμενοι και 200 Τ/Κ. Εάν προχωρήσει η εκσκαφή στην Αλόα οι Τ/Κ αγνοούμενοι που δεν έχουν ταυτοποιηθεί θα μειωθούν στους 160. Έτσι ο αριθμός επιτυχίας στην περίπτωση των Τ/Κ αγνοουμένων θα φτάσει κοντά στο 70%, ενώ για τους Ε/Κ θα παραμείνει στο 44%. Δεδομένου ότι οι όροι εντολής της ΔΕΑ αναφέρουν ότι οι έρευνες διεξάγονται εκ περιτροπής, υπάρχει ο κίνδυνος να ολοκληρωθεί ο αριθμός των εκταφών και των ταυτοποιήσεων από πλευράς Τ/Κ, πριν ακόμη η ε/κ πλευρά μπορέσει να πετύχει τον στόχο της.

Δεν κάνει πίσω

Διπλωματική πηγή ανέφερε στον «Π» ότι δεν έχει ναυαγήσει η προσπάθεια για κοινή επίσκεψη των ηγετών στη ΔΕΑ. Έκανε λόγο για παρατεταμένη δυστοκία, λέγοντας ότι βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών γι' αυτό το θέμα. Η τ/κ πλευρά δεν δείχνει να συναινεί στο αίτημα της ε/κ πλευράς για υπόδειξη μαζικού τάφου Ε/Κ ώστε να προχωρήσει και η εκσκαφή στην Αλόα. Όμως ούτε η ε/κ πλευρά είναι διατεθειμένη να ικανοποιήσει το αίτημα της τ/κ πλευράς χωρίς να λάβει νέες πληροφορίες για Ε/Κ αγνοουμένους. «Είτε θα υπάρξει ισορροπημένη προσέγγιση, είτε θα ακυρωθεί η κοινή επίσκεψη», δήλωσε στην εφημερίδα αρμόδια πηγή. «Εξάλλου», όπως είπε, «οι όροι εντολής της ΔΕΑ αναφέρουν ότι πρέπει να υπάρχει παράλληλη πρόοδος στο θέμα της ταυτοποίησης αγνοουμένων».

Τι επιδιώκει ο Τατάρ;

Αν και σε επίπεδο ρητορικής η τ/κ πλευρά επιμένει να προτάσσει μια σκληρή γραμμή, επαναλαμβάνοντας συνεχώς τη θέση ότι «οι διαπραγματεύσεις μπορούν να ξεκινήσουν την επόμενη μέρα που η ε/κ πλευρά επιβεβαιώσει ως μια πραγματικότητα την κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς της τ/κ πλευράς», αιωρείται αναπάντητο το ερώτημα αν ο Ερσίν Τατάρ είναι έτοιμος να διαφοροποιήσει τη στάση του. Ίσως μια δημόσια εξαγγελία για εκσκαφή στην Αλόα, που έχει τεράστιο συμβολισμό για τ/κ κοινότητα, να διευκόλυνε προς τούτο τον Τ/Κ ηγέτη. Να απεγκλωβιστεί, δηλαδή, από το αφήγημα των δύο κρατών ως προϋπόθεση για επανέναρξη των συνομιλιών. Αυτό θα διαφανεί και από την τελική στάση της τ/κ πλευράς στο αίτημα της ε/κ πλευράς για ισορροπημένη προσέγγιση στο θέμα των εκσκαφών ώστε να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη στη ΔΕΑ και να σταλεί ένα θετικό μήνυμα προς τις δύο κοινότητες.

Έρχεται ο Ερντογάν

Πάντως οι εκλογές στην Τουρκία ολοκληρώθηκαν και πλέον αναμένεται το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ελλάδα. Όταν ξεκαθαρίσει το σκηνικό στην Ελλάδα θα υπάρξουν πιέσεις από πλευράς Ηνωμένων Εθνών για επανεκκίνηση των συνομιλιών. Τότε θα διαφανεί κατά πόσον υπάρχει κοινό έδαφος και θετική διάθεση από όλες τις πλευρές για έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων. Η προσοχή τώρα στρέφεται στην επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου στα κατεχόμενα την ερχόμενη Δευτέρα. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έχει συνάντηση με τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ και, όπως μεταδίδουν τ/κ ΜΜΕ, θα ακολουθήσει κοινή συνέντευξη Τύπου κατά τις 14.30. Ενδεχομένως ο Τούρκος Πρόεδρος να δώσει μια νέα πολιτική γραμμή στον Τ/Κ ηγέτη. Σε αυτό ελπίζει εξάλλου η ε/κ πλευρά, η οποία διαμηνύει ότι οι δικές της προσπάθειες επικεντρώνονται στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για επανέναρξη των συνομιλιών μέσα από την αξιοποίηση του ευρωπαϊκού παράγοντα και την αναπροσαρμογή της ενεργειακής πολιτικής της ΚΔ.