Η μεταστροφή του Κωστάκη

Στο κυπριακό σχολείο μπαίνει κανείς ξέγνοιαστος και ευτυχισμένος και βγαίνει δυστυχής και χασκιασμένος. Από την πρώτη δημοτικού έως την τρίτη λυκείου, συμβαίνει μια θεραπεία μεταστροφής, την οποία από όπου κι αν πιάσεις δεν θα βγεις εύκολα από μέσα. Οι αιτίες της παραμένουν ανεξιχνίαστες, διότι και η ίδια φροντίζει να κρύβει καλά τον εαυτό της, όπως οι αρχαίες νεράιδες της ιρλανδικής λογοτεχνίας. Οι γνώσεις και η χαρά των μαθητών σταματούν μετά την πρώτη δημοτικού. Μόλις μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν μόνα τους τα παιδάκια, τότε ακριβώς αποφασίζουν καθαρά και ξάστερα πως μισούν το σχολείο τους. Και θα το μισούν για πάντα. Τους έκλεψε κάθε χρόνο για παιγνίδι, δηλαδή χρόνο για κοινωνικοποίηση και ανάπτυξη ουσιωδών δεξιοτήτων, που λαλούν και οι μοναχικοί παιδαγωγοί. Τους φόρτωσε διάβασμα πολλών και διαφορετικών θεμάτων και πράξεων, που δεν θα καταλάβουν ποτέ το γιατί πρέπει να μάθουν αυτά που υποτίθεται μαθαίνουν. Όμως θα το κάνουν με σκοπό να βγουν άριστοι, σπουδαίοι μαθητές.

Οι ουκ ολίγοι γονείς, μάλλον η πλειοψηφία, που ωθεί τα παιδιά τους σε αυτόν τον πρωταθλητισμό του αρίστου, είναι συνένοχοι στην ανωμαλία, πολλές φορές και οι κύριοι ένοχοι. Ειδικά στις περιπτώσεις που στα παιδιά τους έτυχε μια χαρισματική δασκάλα, ένας καθηγητής που αγαπούν και κατάφεραν να βγάλουν λιγάκι τους μαθητές τους από τα ανούσια, τη μία και μοναδική άποψη της ψυχρής «ύλης», οι γονείς θα επέμβουν, συντεταγμένα και με τον νόμο, για να επαναφέρουν τη δασκάλα και τον καθηγητή στην τάξη. Στην τάξη. Εκείνη την ψυχρή και άχαρη. Με τις ξύλινες, παγωμένες καρέκλες. Και έξω τα δέντρα να κινούνται στον ρυθμό του φρέσκου αέρα και του ζεστού ήλιου και να τα χαζεύουν οι μαθητές και να τρών' παρατήρηση. Κωστάκηηη, τι κοιτάζεις έξω; Θα το πω στη μάμα σου πως δεν προσέχεις. Στον Κωστάκη εκείνη ακριβώς τη στιγμή, όπως τόσες άλλες, δόθηκε ακόμα μια «χαριστική βολή». Στο ίδιο μοτίβο, θα συνεχίσει να σπαταλάει τα τρυφερά χρόνια του μέχρι το απολυτήριο, εκείνη τη μέρα που θα κάψει όλα τα βιβλία του στον πλαστικό κάλαθο που άναψε έξω από το σχολείο ένας φίλος του. Τον κάλαθο τον άναψε ο Λευτέρης της στήριξης. Στις εξετάσεις έμεινε τελευταίος μέσα στην τάξη. Του έδωσε το σύστημα 18 λεπτά έξτρα να απαντήσει το γραπτό της ιστορίας. Για δύο ώρες ο Λευτέρης έβλεπε το ταβάνι. Πολλά θλιμμένος. Ο καθηγητής του είδε τα μάθκια του να γυαλίζουν έτοιμα να ξεχειλίσουν το δάκρυ, αλλά συγκρατούνταν πεισματικά, με αυτόν τον πρωτόλειο ανδρισμό των εφήβων. Ο Λευτέρης δεν έγραψε σχεδόν τίποτε. Μπορεί να έπιασε 3-4, αλλά έμεινε μόνος μέχρι το τέλος της ώρας. Σαν να πίστευε μέσα του πως κάτι θεϊκό θα του βάλει τις απαντήσεις στο μυαλό. Με μια πίστη στην ελπίδα (δηλαδή στον χρόνο) ανεπανάληπτη. Ο Λευτέρης μάλλον είναι ο πιο καταπιεσμένος σε σχέση με πολλούς συμμαθητές του που νομίζουν πως πρέπει να έχουν 20 και οι καθηγητές το βάζουν το 20, γιατί αν βάλουν 16 ή 18 μπορεί να μπλέξουν με καμιά μάμα ή θεία επιφανούς συνδέσμου γονέων. Κουβαλά τον πιο βαρύ σταυρό. Στον σχολικό πύργο ο Λευτέρης ζει στα υπόγεια διαμερίσματα των δυσλεκτικών. Τη μέρα της διάγνωσής του, το μυαλό του Λευτέρη έκανε τη μεγάλη και οριστική μεταστροφή. Κατά τ' άλλα, βοηθήθηκε κιόλας με πολλές ώρες στήριξης ατομικής -ακριβώς στην ίδια ύλη των υπολοίπων- μα δεν του έμεινε τίποτε στο μυαλό πέραν από την ονειροπόληση, και την ονειροπόληση σε κανέναν εκπαιδευτικό δεν επιτρέπεται να τη ζυμώσει, γιατί ποιο θα είναι το «αποτέλεσμα» του «αποτελεσματικού» δασκάλου; Έξω κάτι ασήμαντες καθαρίστριες σκούπιζαν νευρικά τα φύλλα κάποιου άρρωστου φίκου και ο κύριος Δημήτρης αγχωνόταν μήπως του λερώσουν το φρεσκοπλυμένο του αυτοκίνητο. Το σκοτεινό σκηνικό συμπληρώνεται με τον χτύπο της σφραγίδας πάνω στις κόλλες εξετάσεων. Τις βάζει περήφανα η κάπως χλωμή από την αϋπνία, η κυρία Έλενα η μαθηματικός. Ο νους πάει αναγκαστικά στην ανάγκη μεταστροφής της ιστορίας, της ποίησης και των σχολικών γιορτών. Της ίδιας της παιδείας που παράγει άριστους κουρασμένους. Του περιβόητου Κυπριακού και της ερώτησης στην τρίτη γυμνασίου στην ιστορία «ποιος ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της Κύπρου». Πάρα πολλοί μαθητές τράβηξαν τη γραμμή τους και ένωσαν το ερώτημα με τον Μουσταφά Κεμάλ και άναψαν πάλι τα λαμπάκια του κύριου Γιώργου του συνδικαλιστή. Όλα μια σούπα αχταρμάς που αναγκαζόμαστε να τρώμε, δηλαδή να δικαιολογούμε. Μα υπάρχει ελπίδα. Είναι η μέρα της εξομολόγησης. Της σχολικής εκδρομής στο Governors Beach, όπου 300 άτομα θα φάνε σουβλάκι πέτρινο, μα δεν πειράζει, είναι μπροστά στη θάλασσα. Μόλις τολμήσουν να βρέξουν το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, θα ακουστεί πάλι η φωνή της κυρίας Σοφίας. «Κωστάκηηηηη». Και ο Κωστάκης συνηθισμένος στις μεταστροφές, θα τραβήξει απότομα το πόδι του έξω απ' το νερό, και θα επιστρέψει στις παρέες που προσπαθούν να ισορροπήσουν πάνω σε σπασμένες πλαστικές καρέκλες.