Απουσιάζει το Κυπριακό από τις εκλογές στην Τουρκία

Με τις εκλογές στην Τουρκία να βρίσκονται μόλις έναν μήνα μακριά, το ενδιαφέρον μεγαλώνει καθώς οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν εκλογικό θρίλερ για την ανάδειξη του ηγέτη της χώρας. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δίνουν μάχη στήθος με στήθος, καθώς η ψαλίδα μεταξύ των δύο κλείνει όλο και περισσότερο, ενώ ένα κρίσιμο ερώτημα μένει να απαντηθεί: Θα καταφέρει τελικά η Τουρκία στις 14 Μαΐου να γυρίσει σελίδα εκλέγοντας τον εκλεκτό της αντιπολίτευσης ή θα καταφέρει ο Ερντογάν να επιβιώσει την πιο δύσκολη εκλογική αναμέτρηση της ζωής του; Με τα ερωτήματα αυτά να αιωρούνται, ο Νίκος Μούδουρος, λέκτορας του Τμήματος Τουρκικών και Μεσανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπως επίσης και η Μαρία Γιαννακάκη, ιστορική διεθνολόγος και πολιτική αναλύτρια, μιλούν στον «Π» για τις εκλογές στην Τουρκία, αλλά και τα δεδομένα που διαμορφώνονται εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

ΝΙΚΟΣ ΜΟΥΔΟΥΡΟΣ

«Ζήτημα Ανατολικής Μεσογείου»

Το Κυπριακό δεν βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα των πολιτικών κομμάτων που διεκδικούν την εξουσία στην Τουρκία. Αντιθέτως, παρακολουθώντας κανείς την προεκλογική εκστρατεία, θα διαπιστώσει πως το Κυρπιακό πρόβλημα δεν αποτελεί θέμα συζήτησης, αλλά ούτε και αντιπαράθεσης. Το γεγονός αυτό, όπως επισημαίνει ο κ. Μούδουρος, είναι ενδεικτικό των προτεραιοτήτων που τίθενται από τα τουρκικά κόμματα, όπως επίσης και της πολιτικής κατάστασης στο ίδιο το Κυπριακό. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τον ίδιο, κοινό στοιχείο των κυβερνητικών προγραμμάτων των μεγάλων κομμάτων της Τουρκίας αποτελεί το ότι πλέον αφαιρούν τη συνδεσιμότητα του Κυπριακού από τις ευρωτουρκικές σχέσεις και το αντιμετωπίζουν ως ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου. «Αν πάμε στο πρόγραμμα της αντιπολίτευσης, το Κυπριακό είναι ζήτημα που αφορά την ισορροπία που διεκδικούν σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο. Σε σχέση με το κυβερνητικό πρόγραμμα του AKP, το Κυπριακό είναι ζήτημα που μπαίνει και στην Ανατολική Μεσόγειο και στο ζήτημα της γαλάζιας πατρίδας και της προσπάθειας αναγνώρισης του ψευδοκράτους», όπως υπογραμμίζει. Επιπλέον, στα εκλογικά προγράμματα των μεγάλων κομμάτων, η θέση περί κυριαρχικής ισότητας και δύο κρατών, υιοθετείται πιο ξεκάθαρα από το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ενώ πιο έμμεσα από το αντιπολιτευτικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP).

Ο Νίκος Μούδουρος, λέκτορας του Τμήματος Τουρκικών και Μεσανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Έμμεση επιρροή στο Κυπριακό

Το βλέμμα των Τουρκοκυπρίων βρίσκεται επίσης στραμμένο στην Τουρκία και τις εκλογές που θα διεξαχθούν στις 14 Μαΐου. Στην περίπτωσή τους, σύμφωνα με τον κ. Μούδουρο, τίθεται ζήτημα πολιτικών προθέσεων. Δηλαδή, μεγάλη μερίδα Τουρκοκυπρίων, ιδιαίτερα αυτών της αντιπολίτευσης, θέτουν ως προτεραιότητά τους την απαλλαγή από τον Ερντογάν, ακόμη και αν δεν εγκρίνουν 100% το πρόγραμμα της τουρκικής αντιπολίτευσης. «Υπάρχει το δεδομένο της διακυβέρνησης Ερντογάν, γι’ αυτό και μπαίνει σε προτεραιότητα η προοπτική, η ελπίδα ότι με την εκλογή Κιλιτσντάρολγου, κάποια πράγματα θα αλλάξουν στην Τουρκία και θα αποκτήσουν ένα υπόβαθρο εκδημοκρατισμού», τονίζει. Σε περίπτωση που αυτό όντως συμβεί, τότε, σύμφωνα με τον κ. Μούδουρο, οι Τουρκοκύπριοι θα είναι σε καλύτερη θέση και δεν θα υπάρχει τόσο έντονη παρέμβαση σε κάθε σφαίρα της κοινωνικής ζωής τους.

Συνεπώς, το ζήτημα για τους Τουρκοκύπριους, και πιο συγκεκριμένα αυτούς που υποστηρίζουν ομοσπονδιακή λύση στο Κυπριακό, δεν είναι απαραίτητα η προτίμηση ενός ηγέτη που εκφράζει κατ' ακρίβεια την ομοσπονδιακή λύση, αλλά η επικράτηση αυτού που θα μπορούσε να ανοίξει διάδρομους εκδημοκρατισμού στην ίδια την Τουρκία. «Αν συμβεί αυτό, υπάρχει και η πιθανότητα να ακουστούν άλλες φωνές οι οποίες αυτή την στιγμή είναι πολύ περιθωριοποιημένες, φωνές που να υιοθετούν καλύτερες θέσεις στο Κυπριακό, αλλά τώρα δεν έχουν κανένα περιθώριο και κανένα πεδίο να τις εκφράσουν. Μπορεί να ενισχυθούν οργανωμένα σύνολα που αυτή τη στιγμή είναι υπό την καταστολή της κυβέρνησης Ερντογάν», όπως υπογραμμίζει.

Ως εκ τούτου, η επίπτωση που θα έχει στο Κυπριακό τυχόν εκλογή Κιλιτσντάρογλου στην εξουσία της Τουρκίας, θα είναι πιο έμμεση και θα επηρεαστεί από τον βαθμό εκδημοκρατισμού της χώρας. Επιπλέον, το δεύτερο ζήτημα το οποίο μετρά ιδιαίτερα στην αξιολόγηση των εκλογών για τους Τουρκοκύπριους, αφορά το μοντέλο διαχείρισης της ίδιας της τουρκοκυρπιακής οικονομίας που θα προτιμήσει η επόμενη κυβέρνηση στην Τουρκία. Δηλαδή, ποιο θα είναι το περιεχόμενο των οικονομικών πρωτοκόλλων και των συμφωνιών που υπογράφονται μεταξύ Τουρκίας και κατεχομένων. «Και εδώ υπάρχουν ερωτηματικά για την αντιπολίτευσή, αλλά και πάλι έχουμε την εμπειρία του πώς χειρίστηκε τα κατεχόμενα ο Ερντογάν. Συνεπώς, οι Τ/Κ της αντιπολίτευσης τείνουν προς την τουρκική αντιπολίτευση, διότι ξέρουν πολύ καλά τι θα σήμαινε και κοινωνικά και πολιτικά η επιβίωση του Ερντογάν στην εξουσία», όπως εξηγεί.

ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ

Αλλαγή πλεύσης

Οι εκλογές στην Τουρκία, τόσο ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα κατά την προεκλογική περίοδο, όσο και ως αποτέλεσμα της κάλπης, επηρεάζουν πάντα την τουρκοκυπριακή κοινότητα λόγω του σφικτού εναγκαλισμού που επιδιώκει η Τουρκία να επιβάλει στην κοινότητα, επισημαίνει από πλευράς της η ιστορική διεθνολόγος και πολιτική αναλύτρια, Μαρία Γιαννακάκη.

Ωστόσο, η ίδια σημειώνει την απουσία του Κυπριακού από τη δημόσια αντιπαράθεση και προεκλογική ρητορική, όπως και από τα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων, τουλάχιστον όπως το είχαμε γνωρίσει στις προηγούμενες προεκλογικές αναμετρήσεις, τόσο ως εθνικό θέμα υψίστης ζωτικότητας και σημασίας, όσο και ως καίριο πυλώνα των ευρωτουρκικών σχέσεων. Όπως εξηγεί, το Κυπριακό σε αυτές τις εκλογές αποτελεί μέρος της συζήτησης των γεωπολιτικών ανακατατάξεων του ευρύτερου χώρου της Ανατολικής Μεσογείου. «Σε αυτό το σημείο πρέπει να κάνουμε δύο επισημάνσεις: η πρώτη αφορά στην παραδοχή ότι οι Κεμαλιστές, για ιστορικούς λόγους, έχουν πιο αδιάλλακτη στάση στο Κυπριακό και η δεύτερη, ότι η περίπτωση Κιλιτσντάρογλου δείχνει τις κοινωνικές, ιστορικές και πολιτικές αλλαγές ακόμη και στους κόλπους των Κεμαλιστών. Ο ίδιος ο Κιλιτσντάρογλου είναι Αλεβίτης, κάτι που στο παρελθόν θα ήταν από μόνο του απαγορευτικό στο να ηγείται του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Αυτό ακριβώς δείχνει και τις αλλαγές που επήλθαν στην τουρκική κοινωνική και, κατ’ επέκταση, πολιτική ζωή της Τουρκίας: το δίπολο κεμαλισμός-ισλαμισμός δεν λειτουργεί με τους ίδιους όρους, όπως παλαιότερα. Θέσεις οι οποίες, πριν από δύο δεκαετίες, θα ήταν αδιανόητες για το κεμαλικό κατεστημένο, σήμερα, αποτελούν μέρος της ρητορικής του», υπογραμμίζει.

Η Μαρία Γιαννακάκη, ιστορική διεθνολόγος και πολιτική αναλύτρια.

Ερωτηθείσα σε σχέση με το τι θα σήμαινε τυχόν εκλογική νίκη Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και το Κυπριακό, η κ. Γιαννακάκη επισημαίνει πως ο ίδιος ο εκλεκτός της αντιπολίτευσης έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη πως δεν πρέπει να περιμένουμε θεαματικές αλλαγές σε ζητήματα όπως το Κυπριακό ή οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ωστόσο, εξηγεί πως, λόγω του ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι Αλεβίτης, μία θρησκευτική ομάδα η οποία προέρχεται από πιο ήπιες παραδόσεις του Ισλάμ με Σούφι επιρροές, το Ισλάμ θα πάψει να αποτελεί βασικό διακύβευμα και εργαλείο εξωτερικής πολιτικής, άρα θα σταματήσει η προσπάθεια ισλαμοποίησης των κατεχομένων και παράλληλα θα υπάρξει μία διαφορετική προσέγγιση στα ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Παράλληλα, όπως σημειώνει, η ρητορική Ερντογάν των τελευταίων χρόνων περί «Γαλάζιας Πατρίδας», διανθισμένη με εθνικιστικές κορώνες, που κάποτε εκφράζονταν μόνο από το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, ενώ σήμερα είναι επίσημη ιδεολογία, θα περιοριστεί σε περιθωριακά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας.

«Όλα τα παραπάνω, βέβαια, απαιτούν εγρήγορση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ουσιαστική και έμπρακτη διάθεση επανέναρξης συνομιλιών με στόχο τη δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού στο συμφωνημένο πλαίσιο της ΔΔΟ», επισημαίνει. Σε περίπτωση ωστόσο επανεκλογής Ερντογάν, η κ. Γιαννακάκη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνει πως ποτέ πριν το ενδεχόμενο της οριστικής διχοτόμησης δεν ήταν τόσο ορατό. Όπως αναφέρει, η επανεκλογή Ερντογάν με το μοντέλο της προσωποκεντρικής εξουσίας που έχει επιλέξει και την ανάδειξη της Τουρκίας ως μίας περιφερειακής δύναμης με βασικό βραχίονα το Ισλάμ, η οποία δρα ανεξέλεγκτα θα συνεχιστεί, γεγονός που θα δυσκολέψει, έτι περαιτέρω, την εξεύρεση λύσης.

«Η πολιτική, και οι πολιτικοί, όμως είναι για τα δύσκολα. Οποιοδήποτε και αν είναι το αποτέλεσμα της κάλπης, τόσο η Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και οι υγιείς δυνάμεις των κατεχομένων οφείλουν να συνεχίζουν να μάχονται σθεναρά και ουσιαστικά για το κοινό μέλλον του νησιού, η επανένωση του οποίου είναι η μόνη οδός που εγγυάται την επιβίωση και την ευημερία του συνόλου των κατοίκων», δήλωσε καταληκτικά.