Μπίζνες με την καύση νεκρών - Πότε αρχίζουν τα έργα για το πρώτο κέντρο αποτέφρωσης

Το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας άναψε προ ημερών το πράσινο φως στην εταιρεία M.W. Crematorium Cyprus Ltd για τη λειτουργία του πρώτου κέντρου αποτέφρωσης (κρεματορίου) στην Κύπρο, και συγκεκριμένα στη βιομηχανική περιοχή Αγ. Βαρβάρας στην Πάφο. Πίσω από την εταιρεία βρίσκεται το γραφείο κηδειών «Φύλακες Άγγελοι». Όπως δήλωσε στον «Π» ένας εκ των μετόχων της εταιρείας κ. Νεόφυτος Χριστοδουλίδης, τα κατασκευαστικά έργα αναμένεται να αρχίσουν τον Απρίλιο του 2023 με την εξασφάλιση όλων των απαιτούμενων αδειών και εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν σε διάστημα 18-24 μηνών. Το δε κόστος του έργου υπολογίστηκε στα €2,5 εκατ. Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδουλίδη, το κέντρο αποτέφρωσης θα είναι συνολικού εμβαδού 11.000 τ.μ. και θα διαθέτει δύο ορόφους (υπόγειο και ισόγειο). Για την εξασφάλιση των απαιτούμενων αδειών το έργο θα πρέπει να περιλαμβάνει πέραν των υποστηρικτικών χώρων και ειδικό χώρο όπου θα γίνεται ο αποχαιρετισμός του νεκρού.

Όπως ανέφερε στον «Π» ο κ. Χριστοδουλίδης, το κέντρο αποτέφρωσης θα εξυπηρετεί τους χιλιάδες αλλοδαπούς, μόνιμους κατοίκους Κύπρου οι οποίοι, είτε λόγω θρησκείας είτε κουλτούρας ή και φιλοσοφικών πεποιθήσεων, προτιμούν το σώμα τους να οδηγηθεί για καύση στον αποτεφρωτήρα αντί να ενταφιαστεί. Μέχρι σήμερα αυτό που γίνεται στην Κύπρο είναι οι νεκροί να μεταφέρονται μέσω των γραφείων κηδειών σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως στη Βουλγαρία, για αποτέφρωση με τεράστιο οικονομικό και συναισθηματικό κόστος. Στην απουσία, λοιπόν, αδειοδοτημένου κέντρου αποτέφρωσης, τα γραφεία κηδειών συνεργάζονται με κέντρα αποτέφρωσης του εξωτερικού όπου παραπέμπονται οι σοροί για καύση και επιστρέφουν σε τεφροδόχο. Το κόστος για τη μεταφορά και αποτέφρωση ενός νεκρού στο εξωτερικό μπορεί να ανέλθει μέχρι και τις €5.000 περίπου. Με τη λειτουργία του κέντρου αποτέφρωσης στην Πάφο το κόστος θα μειωθεί αισθητά.

10 χρόνια διαβουλεύσεις

Οι προσπάθειες που αναλήφθηκαν για νομοθετική ρύθμιση της καύσης των νεκρών χρονολογούνται από τις 19/7/2006, όταν το Υπουργικό Συμβούλιο του μ. Τάσσου Παπαδόπουλου ανέθεσε σε νομοπαρασκευαστική επιτροπή, με επικεφαλής την τότε επίτροπο Νομοθεσίας κ. Λήδα Κουρσουμπά, την ευθύνη της ετοιμασίας νομοσχεδίου που να ρυθμίζει την εγκατάσταση και λειτουργία στην Κύπρο αποτεφρωτήρων για σκοπούς καύσης νεκρών υπό τον περιορισμό οι πρόνοιες του νομοσχεδίου να μην εφαρμόζονται για Κύπριους. Η απόφαση αυτή τροποποιήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο του μ. Δημήτρη Χριστόφια τρία χρόνια μετά, και συγκεκριμένα στις 22/4/2009, κατόπιν εισήγησης της κ. Κουρσουμπά ώστε να διασφαλίζεται και για τους Κύπριους το δικαίωμα της αποτέφρωσης χωρίς οποιαδήποτε διάκριση. Ταυτόχρονα, με την εν λόγω απόφαση καθορίστηκε ότι το νομοσχέδιο θα επιτρέπει τη λειτουργία κέντρων αποτέφρωσης είτε ως κρατικών είτε ως οργανισμών δημοσίου δικαίου είτε με καθεστώς ιδιωτικού δικαίου. Εν τέλει, το νομοσχέδιο που τιτλοφορείται ως «ο περί της Αποτέφρωσης Ανθρώπινης Σορού Νόμος» ψηφίστηκε από την ολομέλεια της Βουλής στις 8 Απριλίου 2016 παρά τις έντονες ενστάσεις της Εκκλησίας.

Σέρβας και Ματσάκης

Το ζήτημα της αποτέφρωσης των νεκρών απασχόλησε για πρώτη φορά την κοινή γνώμη κατά το έτος 2000, όταν ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Πλουτής Σέρβας προτού αποθάνει εξέφρασε την επιθυμία το σώμα του να αποτεφρωθεί. Οι οικείοι του Πλουτή Σέρβα χωρίς να έχουν άλλη επιλογή εφόσον δεν επιτρεπόταν η αποτέφρωση στην Κύπρο απέστειλαν το σώμα του στη Βρετανία όπου αποτεφρώθηκε και επέστρεψε σε τεφροδόχο στην Κύπρο για ταφή. Ο Πλουτής Σέρβας απεβίωσε στις 14/2/2001 σε ηλικία 94 ετών.

Με αφορμή την περίπτωση του Πλουτή Σέρβα, τον Μάρτιο του 2002 ο ιατροδικαστής και τότε βουλευτής του ΔΗΚΟ κ. Μάριος Ματσάκης κατέθεσε πρόταση νόμου με την οποία επιχειρούσε να καλύψει το νομοθετικό κενό που υπήρχε δίνοντας την επιλογή της μετά θάνατον διάθεσης του σώματος προς αποτέφρωση για όσους εκδηλώνουν τέτοια επιθυμία με τη θέσπιση συγκεκριμένων όρων και προϋποθέσεων για την εγκατάσταση και λειτουργία αποτεφρωτήρων. Επιχειρηματολογώντας υπέρ της ψήφισης της πρότασής του, ο κ. Mατσάκης υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι η Κύπρος μπορεί να καταστεί κέντρο αποτέφρωσης νεκρών καθώς, όπως εξήγησε, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από γειτονικές χώρες όπως το Ισραήλ και την Αίγυπτο για να μεταφέρουν σορούς στην Κύπρο για αποτέφρωση.

Αφορισμοί Αρχιεπισκόπου

Η πρόταση Ματσάκη προκάλεσε την αντίδραση της Εκκλησίας. Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος αποκάλεσε τον Ματσάκη και όσους άλλους επεδίωκαν την αποτέφρωση νεκρών «αφελείς και άμυαλους». Λόγω των αντιδράσεων της Εκκλησίας η πρόταση Ματσάκη μπήκε στο περιθώριο. Τέσσερα χρόνια μετά, το Υπουργικό Συμβούλιο του Τάσσου Παπαδόπουλου αποφάσισε να ρυθμίσει νομοθετικά την αποτέφρωση των νεκρών.

Ζητούσαν κρατικό αποτεφρωτήρα

Κατά το έτος 2019, δηλαδή τρία χρόνια μετά την ψήφιση της νομοθεσίας για τη λειτουργία κέντρων αποτέφρωσης, ιδιοκτήτες γραφείων κηδειών ζήτησαν με διάβημά τους να προχωρήσει το κράτος στην κατασκευή και λειτουργία ενός κέντρου αποτέφρωσης δεδομένου του μεγάλου κόστους που συνεπάγεται μια τέτοια επένδυση και τα γραφεία κηδειών να αγοράζουν υπηρεσίες από το κράτος. Επί τούτου αξίζει να σημειωθεί ότι στην κείμενη νομοθεσία περιλαμβάνεται πρόνοια για λειτουργία αποτεφρωτηρίου από το κράτος στην περίπτωση που δεν θα υπάρξει ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τομέα. Συγκεκριμένα, στον περί της Αποτέφρωσης Ανθρώπινης Σορού Νόμο και συγκεκριμένα στο άρθρο 17 προβλέπονται τα εξής: «[…] Νοείται ότι η Δημοκρατία, κατόπιν απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, δύναται να ιδρύσει και να λειτουργεί κέντρο ή κέντρα αποτέφρωσης είτε ως κρατικά είτε με τη μορφή νομικού προσώπου δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου χωρίς να απαιτείται η εξασφάλιση της σχετικής άδειας λειτουργίας, αλλά κάθε τέτοιο κέντρο οφείλει να τηρεί και να συμμορφώνεται με όλες τις λοιπές απαιτήσεις και προδιαγραφές που προβλέπει ο παρών Νόμος». Τα Υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών απέρριψαν την εισήγηση των ιδιοκτητών γραφείων κηδειών, διότι δεν ήθελαν να δημιουργήσουν άλλον έναν ημικρατικό οργανισμό.

Αποτέφρωση μόνο με άδεια

Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτέφρωση ανθρώπινης σορού αποτελεί, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η προσκόμιση σχετικής άδειας αποτέφρωσης για τη συγκεκριμένη σορό από τον έπαρχο στη διοικητική περιφέρεια του οποίου ευρίσκεται το κέντρο αποτέφρωσης. Οι έπαρχοι έχουν εξουσία να εκδίδουν άδεια αποτέφρωσης ανθρώπινης σορού μόνο αν προηγουμένως έχει υποβληθεί σε αυτούς ρητή δήλωση του αποθανόντος ότι επιθυμεί την αποτέφρωση της σορού του σύμφωνα με τον τύπο που καθορίζει η αρμόδια αρχή, η οποία θα συνοδεύεται από το προβλεπόμενο τέλος ύψους €30, νοουμένου ότι ο αποθανών έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του κατά την υποβολή της δήλωσης. Σε περίπτωση που η ρητή δήλωση δεν παραδίδεται αυτοπροσώπως από τον αιτούντα, απαιτείται η υπογραφή του να πιστοποιείται δεόντως από πιστοποιούντα υπάλληλο ή τον κοινοτάρχη της περιοχής της κατοικίας του αιτούντος.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, για την έκδοση άδειας αποτέφρωσης οι έπαρχοι εξασφαλίζουν τα ακόλουθα:

>> Ιατρικό πιστοποιητικό ή πιστοποιημένο αντίγραφο αυτού για την αιτία του θανάτου από εγγεγραμμένο γιατρό ή σε περίπτωση διεξαγωγής μεταθανάτιας εξέτασης διάταγμα θανατικού ανακριτή το οποίο επιτρέπει την ταφή του λειψάνου.

>> Έγγραφη βεβαίωση ιατροδικαστή ότι η αιτία του θανάτου δεν χρήζει περαιτέρω ιατροδικαστικής διερεύνησης.

Πρόσθετα, οι έπαρχοι μεριμνούν για την τήρηση κατάλληλου αρχείου για τις υποβαλλόμενες δηλώσεις και τις άδειες αποτέφρωσης. Η κείμενη νομοθεσία δίνει την εξουσία στους δικαστές - θανατικούς ανακριτές εφόσον νέα στοιχεία και πληροφορίες το δικαιολογούν να διατάσσουν οποιονδήποτε φορέα κέντρου αποτέφρωσης ή διευθυντή γραφείου κηδειών, σε οποιοδήποτε στάδιο και αν βρίσκεται η διαδικασία της αποτέφρωσης, την αναστολή αυτής μέχρις ότου διεξαχθεί θανατική ανάκριση.

Η διάθεση της τέφρας

Τα φέρετρα που προορίζονται για αποτέφρωση νεκρών θα πρέπει να είναι κατασκευασμένα όσο το δυνατόν από φυσικά υλικά (ξύλο, μπαμπού ή ανακυκλωμένο πεπιεσμένο χαρτί) και ελεύθερα από οποιαδήποτε ουσία εμποτισμού, συντηρητικά ξύλου, ώστε κατά την καύση να μην μολύνουν το περιβάλλον.

Πριν από την αποτέφρωση της σορού, ο φορέας κέντρου αποτέφρωσης στον οποίο έχει μεταφερθεί οφείλει να απαιτήσει οπτική αναγνώριση της σορού από οποιοδήποτε πρόσωπο μπορεί να αναγνωρίσει τη σορό και να προβεί σε σχετική καταχώριση του γεγονότος αυτού στο βιβλίο αποτεφρώσεων που τηρείται στο κέντρο αποτέφρωσης. Πριν από την έναρξη της αποτέφρωσης, το προσωπικό του κέντρου αποτέφρωσης παρέχει στους οικείους και στους φίλους του αποθανόντος τη δυνατότητα να δουν για τελευταία φορά τη σορό πριν από την είσοδό της στον αποτεφρωτήρα και να παρακολουθήσουν τη διαδικασία εισόδου του φέρετρου στον θάλαμο αποτέφρωσης.

H τεφροδόχος που περιέχει την τέφρα του αποθανόντος μαζί με τη βεβαίωση αποτέφρωσης παραδίδεται από το κέντρο αποτέφρωσης, ανάλογα με την επιθυμία του προσώπου που προέβη στη σχετική δαπάνη για τη διάθεση της σορού με αποτέφρωση, είτε στο ίδιο το εν λόγω πρόσωπο είτε στον αντιπρόσωπό του, ο οποίος καθίσταται επίσης ο θεματοφύλακας αυτής.

Σε περίπτωση αμέλειας ή παράλειψης του πιο πάνω αναφερόμενου προσώπου να προσέλθει και να παραλάβει την τεφροδόχο, ο φορέας του κέντρου αποτέφρωσης φυλάσσει προσωρινά αυτήν για 15 ημέρες, μετά την παρέλευση των οποίων ο φορέας δύναται να καλέσει γραπτώς το εν λόγω πρόσωπο εντός ορισμένης προθεσμίας να προσέλθει και να παραλάβει την τεφροδόχο, σε διαφορετική δε περίπτωση, η εντός αυτής τέφρα δύναται να διατεθεί από τον φορέα, με τον προσήκοντα σεβασμό, με έναν από τους επιτρεπόμενους τρόπους διάθεσης της τέφρας. Η τεφροδόχος που περιέχει την τέφρα οποιασδήποτε ανθρώπινης σορού δύναται:

* Να ενταφιάζεται σε χώρο εντός οποιουδήποτε κοιμητηρίου ή στον χώρο ενθύμησης οποιουδήποτε κέντρου αποτέφρωσης.

* Να φυλάσσεται ή να ενταφιάζεται σε ιδιωτική περιουσία, οικία ή κήπο, κατόπιν άδειας του επάρχου στην περιφέρεια του οποίου ευρίσκεται η ιδιωτική περιουσία.

* Να ποντίζεται στη θάλασσα αλλά μόνο σε απόσταση πέραν των δύο ναυτικών μιλίων από την πλησιέστερη ακτή νοουμένου ότι η τεφροδόχος είναι υδατοδιαλυτή και δεν περιέχει ρυπογόνα στοιχεία. Η τεφροδόχος που περιέχει την τέφρα οποιασδήποτε ανθρώπινης σορού απαγορεύεται να ποντίζεται σε οποιονδήποτε ποταμό, λίμνη, υδατοφράκτη ή κανάλι μεταφοράς ύδατος.

* Κατόπιν ειδικής άδειας του επάρχου στην περιφέρεια του οποίου έχει σφραγισθεί η τεφροδόχος, δύναται να επιτραπεί η μεταφορά αυτής στο εξωτερικό.

Ο εξαψήφιος αριθμός

Ο φορέας κέντρου αποτέφρωσης υποχρεούται να εργοδοτεί τουλάχιστον έναν αρχειοφύλακα, ο οποίος έχει το καθήκον να τηρεί επίσημο θεωρημένο και αριθμημένο βιβλίο αποτεφρώσεων στο οποίο θα καταχωρίζονται όλες οι αποτεφρώσεις που εκτελούνται στο κέντρο αποτέφρωσης. Οι καταχωρίσεις στο αρχείο πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία και πληροφορίες αναφορικά με την αποτέφρωση: (α) Τον αριθμό της άδειας αποτέφρωσης που εκδόθηκε από τον έπαρχο, (β) τον εξαψήφιο ειδικό αριθμό αποτέφρωσης που χαράσσεται στο πυρίμαχο πλακίδιο που συνοδεύει τη σορό μέχρι την αποτέφρωση, (γ) το όνομα και το φύλο του αποτεφρωμένου προσώπου, (δ) το επάγγελμα, τη διεύθυνση και την ηλικία του αποτεφρωμένου προσώπου, (ε) κατά πόσο ήταν έγγαμος, χήρος ή ανύπαντρος, διαζευγμένος ή σε διάσταση, (στ) την ημερομηνία θανάτου του αποτεφρωμένου προσώπου, (ζ) το όνομα του θεματοφύλακα, (η) το όνομα του εγγεγραμμένου γιατρού που εξέδωσε το πιστοποιητικό θανάτου και (θ) τον τρόπο με τον οποίο έχει διατεθεί η τέφρα, εφόσον αυτό έγινε από ή μέσω του κέντρου αποτέφρωσης.

Στο εξωτερικό: Υπερέχει η καύση νεκρών έναντι των ενταφιασμών

Η πρακτική της καύσης των νεκρών ακολουθείται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πάνω από έναν αιώνα. Σήμερα στην Ολλανδία η καύση των νεκρών έναντι των ενταφιασμών ξεπέρασε το 70%. Στη Βρετανία το ποσοστό των αποτεφρώσεων αγγίζει το 80%. Ιδιαίτερα δημοφιλής είναι η πρακτική και στις Σκανδιναβικές Χώρες. Η αποτέφρωση επιλέγεται περισσότερο στις μεγάλες πόλεις που έχουν πρόβλημα χώρου στα νεκροταφεία και όχι τόσο στην περιφέρεια όπου δεν υφίσταται το πρόβλημα. Παρόμοιο είναι το σκηνικό και στη Γαλλία, την Ουγγαρία, την Τσεχία και την Ιρλανδία όπου το υψηλό κόστος των ενταφιασμών σε συνδυασμό με την έλλειψη χώρων στα νεκροταφεία είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποτεφρώσεων την τελευταία δεκαετία.