Επιτήρηση συνόρων και πράσινης γραμμής στη Διακήρυξη των MED 5

Στην ενισχυμένη επιτήρηση και διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, με ειδική πρόνοια για την Πράσινη Γραμμή στην Κύπρο, λόγω της ιδιαιτερότητάς της, καθώς και στην ανάγκη για έναν υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης, με την εφαρμογή ταχέων και αποτελεσματικών μέτρων για καταμερισμό βαρών εντός της ΕΕ, εστιάζει η Κοινή Διακήρυξη της Συνόδου MED 5, των Υπουργών Εσωτερικών και Μετανάστευσης πέντε χωρών πρώτης γραμμής της ΕΕ, η οποία ολοκληρώθηκε σήμερα στην επαρχία Πάφου.

Οι Υπουργοί Κύπρου, Ελλάδας, Μάλτας, Ιταλίας και Ισπανίας προχώρησαν σε Κοινή Διακήρυξη με την ολοκλήρωση της 4ης Υπουργικής Συνόδου, ενόψει της συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Λουξεμβούργο στις 14 Οκτωβρίου, έχοντας συζητήσει την εσωτερική και εξωτερική διάσταση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, και στοχεύοντας σε μία «ολιστική προσέγγιση για την αποτελεσματική διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης», όπως αναφέρεται.

Τις εργασίες της Συνόδου χαιρέτισε η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον μέσω τηλεδιάσκεψης, ενώ παρών ήταν και ο Πρώτος Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εσωτερικών της Τσεχίας Βιτ Ρακουσάν. Μέσω τηλεδιάσκεψης συμμετείχε και η Υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας, Λουτσιάνα Λαμοργκέζε.

Στη Διακήρυξη, οι MED 5 εκφράζουν την εκτίμησή τους για τον κοινό Οδικό Χάρτη των εκ περιτροπής Προεδριών του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την επίτευξη συνολικής και ισορροπημένης συμφωνίας σχετικά με το Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Παράλληλα, όμως, υπογραμμίζουν ότι η πρόοδος των διαπραγματεύσεων πρέπει να τηρεί μια ισορροπημένη προσέγγιση, ενώ ενθαρρύνουν όλα τα μέρη να εμπλακούν σε έναν «ειλικρινή διάλογο» για να επιτευχθεί ένα «πραγματικά κοινό σύστημα διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης».

Χαιρετίζοντας τη συζήτηση που ξεκίνησε η Προεδρία σχετικά με τον δίκαιο επιμερισμό και την ευέλικτη ευθύνη, οι MED 5 υπογραμμίζουν την ανάγκη για έναν υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης και ζητούν απτή πρόοδο στο θέμα αυτό, ώστε «να καλύπτονται όλες οι ανάγκες, μέσω των εισφορών αλληλεγγύης», ιδίως σε ό,τι αφορά «διαχείριση συνόρων, μέσω αυξημένης επιτήρησης στην προέλευση και αποτροπής των παράνομων διελεύσεων».

Η διακήρυξη τονίζει ιδιαίτερα την ανάγκη για διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και, στο πλαίσιο αυτό, οι MED 5 αναφέρονται και στην περίπτωση της Κύπρου και της Πράσινης Γραμμής, η οποία, όπως αναφέρεται, θα πρέπει να τύχει επαρκούς διαχείρισης, «λόγω των ειδικών συνθηκών που ισχύουν, παρά το γεγονός ότι η «Πράσινη Γραμμή» δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο της ΕΕ».

Εξάλλου, οι MED 5 καλούν την Κομισιόν και τα κράτη – μέλη «να λάβουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες που προκύπτουν από τις γεωγραφικές συνθήκες και τις γεωπολιτικές εξελίξεις» για τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής, ενώ παράλληλα υπογραμμίζουν τις «υβριδικές απειλές και τις τακτικές εργαλειοποίησης» του μεταναστευτικού από «ορισμένες γειτονικές χώρες», ιδίως μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Επιπρόσθετα, στη Διακήρυξη σημειώνεται ότι η ΕΕ πρέπει «να παραμείνει συνεπής απέναντι σε όλους τους εταίρους, επενδύοντας στην ανάπτυξη ουσιαστικών και μακροπρόθεσμων συνεταιρισμών, ιδίως με βασικές χώρες προέλευσης και διέλευσης», τόσο για την πρόληψη των παράτυπων μεταναστευτικών ροών, όσο και για αποτελεσματικές επιστροφές. Επισημαίνεται, ακόμα, η «ανάγκη να αξιολογηθούν οι πραγματικές συνθήκες στις χώρες καταγωγής και διέλευσης που θεωρούνται επί του παρόντος επισφαλείς», όπως επίσης και η διασφάλιση διοχέτευσης των διαθέσιμων πόρων, σε όσους πραγματικά χρειάζονται προστασία.

«Καλούμε την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αναγνωρίσουν επιτέλους τα αυξημένα καθήκοντα που ανατίθενται στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής και τα πρόσθετα καθήκοντα που προκύπτουν στον τομέα της διαχείρισης της μετανάστευσης, της υποδοχής, του ασύλου και της ενσωμάτωσης», αναφέρει η Διακήρυξη των MED 5, ζητώντας μέτρα που θα διασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και δίκαιου επιμερισμού των ευθυνών. Την ίδια στιγμή, όμως, επιβεβαιώνουν και την «αμέριστη δέσμευση» για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και το ευρωπαϊκό κεκτημένο και καταλήγουν σημειώνοντας ότι προσβλέπουν στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την ερχόμενη εβδομάδα, η οποία αφορά και στην αξιολόγηση των τρεχουσών εξελίξεων και προκλήσεων στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης.

Εισήγηση για υποβολή αιτήσεων ασύλου πριν την είσοδο στην ΕΕ, θα θέσει ο ΥΠΕΣ στο Λουξεμβούργο

Την εισήγηση εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας να μελετηθεί το ενδεχόμενο τροποποίησης του μηχανισμού υποβολής αιτημάτων ασύλου, ώστε αυτά να υποβάλλονται εκτός της ΕΕ, είτε στις χώρες καταγωγής, είτε διέλευσης των μεταναστών και πριν την άφιξη τους σε ευρωπαϊκό έδαφος, θα θέσει ο Υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής στο επερχόμενο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, στο Λουξεμβούργο.

Σε δηλώσεις το Σάββατο, μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου των πέντε Μεσογειακών κρατών της ΕΕ (MED5), στην περιοχή του Ακάμα, στην Πάφο, ο κ. Νουρή είπε εξάλλου ότι οι αρμόδιοι Υπουργοί επιβεβαίωσαν τη θέση των MED5 υπέρ της εφαρμογής ενός αποτελεσματικού μηχανισμού υποχρεωτικής αλληλεγγύης, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις δυσανάλογες πιέσεις που δέχονται σήμερα οι χώρες της πρώτης γραμμής, ενόψει της συνάντησης την ερχόμενη εβδομάδα στο Λουξεμβούργο.

«Οι MED 5 εμμένουν σε αυτή τους τη θέση κρίνοντας ότι η εφαρμογή αλληλεγγύης σε εθελούσια βάση δεν μπορεί να συνεισφέρει αποτελεσματικά ιδιαίτερα στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής», σημείωσε.

Ο κ. Νουρής φιλοξένησε τους ομολόγους του, αρμόδιους για θέματα μετανάστευσης και ασύλου από Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία, στην παρουσία και του Τσέχου Πρώτου Αντιπροέδρου και Υπουργού Εσωτερικών, η χώρα του οποίου βρίσκεται στο τιμόνι της εξάμηνης Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ. Η Ιταλίδα Υπουργός Εσωτερικών συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης, ενώ τις εργασίες της Συνόδου χαιρέτισε διαδικτυακά και η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ίλβα Γιόχανσον.

Σε σχέση με την κυπριακή εισήγηση, ο κ. Νουρής είπε ότι σκοπό έχει πρώτιστα να τερματίσει την εκμετάλλευση των μεταναστών από τους διακινητές που τους εκθέτει σε αυξημένους κινδύνους, ιδιαίτερα στη θάλασσα χωρίς να τους αποστερεί, όπως είπε, το δικαίωμα αίτησης ασύλου.

"Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα. Άνθρωποι πεθαίνουν στη θάλασσα, παιδιά ασυνόδευτα κατευθύνονται μέσω αεροπορικών αερογραμμών, κυρίως από την υποσαχάρια Αφρική και καταλήγουν σε χώρες όπως είναι η Κυπριακή Δημοκρατία μέσω των κατεχομένων εδαφών μας", είπε και διερωτήθηκε "για πόσο θα επιτρέπουμε ως Ευρώπη τον πλουτισμό των διακινητών".

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο Υπουργός Εσωτερικών είπε ότι "είναι η ώρα της λήψης δραστικών και προληπτικών ενεργειών και αποφάσεων", ενώ αναφερόμενος στην πρόταση, είπε ότι παρά το γεγονός ότι χρειάζεται μια σειρά από νομοθετικές αλλαγές και τροποποιήσεις, στοχεύει στο "να πλήξει τα συμφέροντα των διακινητών" και "να υπερασπιστεί τα συμφέροντα αυτών των ταλαιπωρημένων ανθρώπων".

Βάσει της εισήγησης, συνέχισε, θα δίνεται εναλλακτικά η επιλογή να υποβάλλεται η αίτηση ασύλου είτε στη χώρα καταγωγής ή διακίνησης, κατά τρόπο που δεν θα εκθέτει σε κίνδυνο τον αιτητή και όταν πάρει την απάντηση από το κράτος στο οποίο θα αποταθεί, τότε "με ασφάλεια θα μπορεί να ταξιδέψει και το κράτος να τον υποδεχτεί".

«Θέλω να ευχαριστήσω τους συναδέλφους Υπουργούς για το εποικοδομητικό πνεύμα συναντίληψης με το οποίο διαχειριστήκαμε τα κρίσιμα θέματα και τις προκλήσεις που έχουμε ενώπιον μας», είπε ο κ. Νουρής ενώπιον των ομολόγων του, με τους οποίους αξιολόγησαν την πρόοδο στις διεργασίες για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο της Μετανάστευσης και του Ασύλου ενόψει και της επικείμενης συνόδου στο Λουξεμβούργο.

Είπε ακόμη ότι οι πέντε χώρες επαναβεβαίωσαν τη θέση τους για την «αναγκαιότητα αποτελεσματικής φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της πράσινης γραμμής, η οποία παρά το ότι δεν αποτελεί εξωτερικό σύνορο της Κυπριακής Δημοκρατίας, εντούτοις, δυστυχώς, αποτελεί το χώρο διέλευσης σχεδόν του 94% των παράτυπων μεταναστών από τα κατεχόμενα εδάφη μας».

Σύμφωνα με τον κ. Νουρή, συζητήθηκε το θέμα της εργαλειοποίησης των μεταναστών από τρίτες χώρες και η σύνοδος επιβεβαίωσε τη θέση της, όπως αυτή διατυπώθηκε στις προηγούμενες παρεμβάσεις της και ιδιαίτερα με τη θέσπιση σχετικού Κανονισμού τον οποίο προώθησε η Τσεχική Προεδρία με τη συμβολή του Τσέχου Υπουργού Εσωτερικών Βιτ Ρακουσάν.

Είπε ακόμη ότι από τη συζήτηση διαφάνηκε εκ νέου η ανησυχία όλων για τα αυξανόμενα μεταναστευτικά ρεύματα, στα οποία προστίθενται και οι προσφυγικές ροές από την Ουκρανία.

«Ήδη στην Κύπρο οι αιτήσεις για άδεια προσωρινής προστασίας μόνο από Ουκρανούς έφτασαν τις 16.700, ενώ έχουν ήδη εξεταστεί και παραχωρηθεί 14.200 τέτοιες άδειες» είπε, σημειώνοντας ότι στην Κύπρο αφίχθηκαν συνολικά 54000 Ουκρανοί, με τους 39.000, όμως να έχουν ήδη επιστρέψει στη χώρα τους.

«Εάν στους αριθμούς αυτούς προστεθούν και οι 16.700 αιτητές ασύλου που αφίχθηκαν στην Κύπρο μέσα στο 2022, γίνεται αμέσως αντιληπτό το σκεπτικό της Κυβέρνησης για λήψη αποτελεσματικών μέτρων αποτροπής διέλευσης διά μέσου της πράσινης γραμμής», είπε ο κ. Νουρής.

Ο ΥΠΕΣ χαρακτήρισε «επιβεβλημένη» την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού μηχανισμού υποχρεωτικής αλληλεγγύης, χαιρέτισε ωστόσο την πρωτοβουλία της Γερμανίας και της Γαλλίας που πρόσφεραν τη δυνατότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία της μετεγκατάστασης τουλάχιστο 500 μεταναστών σε κάθε μια από τις δύο χώρες μέχρι το τέλος του χρόνου, με προοπτική ο αριθμός αυτός να φτάσει σταδιακά τους 1500, σε κάθε μια από τις δύο χώρες.

Χαιρέτισε τη συνεχιζόμενη εκδήλωση αλληλεγγύης από το Βατικανό για μετεγκατάσταση αριθμού μεταναστών, όπως και την ανάληψη ανάλογων πρωτοβουλιών προς την Κυπριακή Δημοκρατία από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.

Είπε επίσης ότι η ελβετική Κυβέρνηση θα συνδράμει την Υπηρεσία Ασύλου του Υπουργείου Εσωτερικών με το ποσό των 10 εκατομμυρίων ευρώ, με τη σχετική συμφωνία να υπογράφεται μεταξύ των συναρμόδιων Υπουργών στη Βέρνη στις 31 Οκτωβρίου.

Σημείωσε την οικονομική βοήθεια της Τσεχίας ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ για να στηριχθεί η προσπάθεια του Γραφείου Επιστροφών του ΥΠΕΣ, το οποίο, όπως είπε «πέτυχε κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες να επιστρέψει μέσα στη φετινή χρονιά σχεδόν 5000 παράτυπους μετανάστες στις χώρες καταγωγής τους». Το γεγονός αυτό κατατάσσει την Κύπρο στην 1η θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ κατ’ αναλογία πληθυσμού και στη 2η σε πραγματικούς αριθμούς σε επιστροφές, σημείωσε ο κ. Νουρής.

Εξέφρασε ακόμη ικανοποίηση για τη συμπερίληψη στο κοινό ανακοινωθέν της εισήγησης της Κύπρου για την αναγκαιότητα για επείγουσα επαναξιολόγηση εκείνων των τρίτων χωρών που σήμερα χαρακτηρίζονται ως ανασφαλείς και αποτελούν την πηγή των μεγαλύτερων μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη ώστε, όπως είπε «να τερματιστεί η εκμετάλλευση των συστημάτων ασύλου από εκείνους που δεν έχουν πραγματική ανάγκη».

Η υιοθέτηση προληπτικών πολιτικών πρέπει να ιεραρχηθεί ψηλά στις προτεραιότητες της ΕΕ, είπε ο ΥΠΕΣ, σημειώνοντας ότι «θα πρέπει να μελετηθεί και το ενδεχόμενο τροποποίησης του μηχανισμού υποβολής αιτημάτων ασύλου, ώστε αυτά να υποβάλλονται εκτός της ΕΕ, είτε στις χώρες καταγωγής, είτε διέλευσης των μεταναστών και εν πάση περιπτώσει πριν την άφιξή τους σε ευρωπαϊκό έδαφος».

Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την αναμενόμενη αύξηση των μεταναστευτικών ροών και αν υπάρχουν σχέδια για ενίσχυση των τρόπων παρακολούθησης και επιτήρησης, ο κ. Νουρής αναφέρθηκε στον ρόλο της Frontex στη θάλασσα, ενώ σημείωσε ότι επαφίεται τόσο στην ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη και "είναι κάτι που πρέπει να βελτιώσουμε".

Σε άλλη ερώτηση σε ό,τι αφορά τις επιστροφές σε χώρες με τις οποίες η συνεργασία των κρατών μελών είναι δύσκολη, όπως το Αφγανιστάν, ο κ. Νουρής αναφέρθηκε στις ενέργειες για στήριξη παρακείμενων χωρών ώστε να φιλοξενήσουν πρόσφυγες μέχρι να έρθει η στιγμή που θα επιστρέψει η σταθερότητα στη χώρα.

Είπε παράλληλα ότι η Κύπρος και κάποιες άλλες χώρες είναι υπέρ της επιβολής κυρώσεων σε τρίτες χώρες που αρνούνται να συνεργαστούν. "Είναι απαράδεκτο για εμάς, μια χώρα να αρνείται την επιστροφή των δικών της πολιτών", είπε, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να υπάρξει ένας διαχωρισμός των χωρών που συνεργάζονται με αυτές που δεν το πράττουν.

Ο Υπουργός Εσωτερικών ρωτήθηκε και για την ετοιμότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου για εφαρμογή των σχετικών διατάξεων των Συνθηκών που προβλέπουν τη λήψη προσωρινών μέτρων για αντιμετώπιση μιας επείγουσας κατάστασης λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών. "Έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα προόδου προς την κατεύθυνση αυτή μέσα από την ενημέρωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα πέντε κράτη μέλη πρώτης γραμμής", είπε ο κ. Νουρής. Μέσα από τον διεκδικητικό τρόπο που οι MED5 θέτουν τα συγκεκριμένα ερωτήματα "θεωρώ ότι μπορεί να είμαστε αισιόδοξοι ότι απευθυνόμαστε σε ανθρώπους που τείνουν ευήκοον ους για να ακούσουν το πρόβλημα".