Νέα ανακάλυψη φυσικού αερίου στην Κύπρο: Μερικές αιτιολογημένες εκτιμήσεις

Με τον κόσμο να πλήττεται από μια διαρκώς επιδεινούμενη ενεργειακή κρίση, με τις προμήθειες και τις τιμές φυσικού αερίου να παίζουν κεντρικό ρόλο, η ανακάλυψη ενός νέου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Κύπρο από την Eni/TotalEnergies, το Cronos-1 στο τεμάχιο 6, είναι αναμφίβολα μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Όμως, παρά την αρχική ευφορία που το συνόδευσε, πρέπει να το δούμε με έναν βαθμό ρεαλισμού.

Με οποιοδήποτε μέτρο, αυτή είναι μια μικρή ανακάλυψη. Τα 2,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (tcf) που εκτιμάται να έχει ο Cronos-1, δεν θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις περιφερειακές ή παγκόσμιες αγορές, ακόμη και αν οι ποσότητες είναι ουσιαστικές όσον αφορά τις χαμηλές ανάγκες της Κύπρου σε φυσικό αέριο. Για να το θέσουμε σε πλαίσιο, ισοδυναμεί με την παραγωγή φυσικού αερίου περίπου ενός έτους στην Αίγυπτο.

Είναι όμως πολύ σημαντικό από δύο απόψεις. Αυξάνει τα αποθέματα φυσικού αερίου που έχει ανακαλύψει μέχρι τώρα η Κύπρος σε περίπου 13 tcf -όλα σε περιοχές που δεν υπόκεινται σε αμφισβήτηση- και επιβεβαιώνει ότι η περιοχή που περιλαμβάνει τα τεμάχια 5-6-7-10-11 είναι παραγωγική σε φυσικό αέριο. Αυτό υποστηρίζεται και από το γιγάντιο κοίτασμα της Αιγύπτου, το Zohr με 30 tcf, που βρίσκεται ακριβώς νότια του οικοπέδου 11, με γεωλογία παρόμοια με το Glaucus, το Calypso και το Cronos-1. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Eni/TotalEnergies προχωρούν τώρα σε μια περαιτέρω γεώτρηση στο τεμάχιο 6, στο Zeus-1, ενώ η ExxonMobil συνέχισε εξερευνήσεις στα τεμάχια 5 και 10. Το Cronos-1 έχει αυξήσει την προοπτική για περισσότερες έρευνες, με την πιθανότητα για νέες ανακαλύψεις να αυξάνεται.

Οι ανάγκες της Ευρώπης

Η ΕΕ έχει καταστήσει πολύ σαφές ότι χρειάζεται νέες προμήθειες φυσικού αερίου αυτή τη δεκαετία, ώστε να μπορέσει να αντικαταστήσει το ρωσικό, αλλά όχι μετά το 2030. Η επίσημη θέση της είναι ότι θα μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου καθώς πλησιάζουμε στο 2030 και μετά, σύμφωνα με τον στόχο να επιτύχει μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ έχει ήδη μειωθεί κατά περίπου 11% φέτος σε ετήσια βάση, κυρίως λόγω των υπέρογκων τιμών.

Αυτό διευκρινίζεται ξεκάθαρα στο πρόσφατο Μνημόνιο Συναντίληψης που υπογράφηκε μεταξύ ΕΕ-Αιγύπτου-Ισραήλ, η διάρκεια του οποίου περιορίζεται στο 2030, χωρίς ρήτρες για την παράτασή του.

Πιστεύω ότι αυτή η θέση θα αμφισβητηθεί σε λίγα χρόνια, όταν γίνει αντιληπτό ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο, από μόνες τους, δεν μπορούν να καλύψουν με αξιοπιστία τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης.

Όμως, αυτή τη στιγμή, αυτή είναι η επίσημη πολιτική της ΕΕ και αποθαρρύνει τις πετρελαϊκές εταιρείες και επενδυτές να επενδύσουν σε μακροπρόθεσμα έργα που εξαρτώνται από τον εφοδιασμό της ΕΕ με φυσικό αέριο.

Παγκόσμιες αγορές

Η παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου συνεχίζει να αυξάνεται. Με βάση τις επί του παρόντος γνωστές πολιτικές, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας και η BP αναμένουν ότι η παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου θα αυξηθεί κατά 25% έως το 2050, με τη μεγαλύτερη αύξηση να απαιτείται για την παροχή ενέργειας στους αυξανόμενους πληθυσμούς και τις οικονομίες της Ασίας. Επιπλέον, με βάση τον τρέχοντα και τον αναμενόμενο ρυθμό κατανάλωσης, περίπου το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου θα καταναλωθεί εντός 20 ετών.

Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος θα χρειαστεί περισσότερες ανακαλύψεις φυσικού αερίου για να τροφοδοτήσει αυτή τη μελλοντική ζήτηση, και να κρατήσει τις τιμές προσιτές, ακόμη και με την επιτάχυνση μέτρων για την κλιματική αλλαγή.

Ως αποτέλεσμα, ακόμη και αν η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη μειωθεί, θα υπάρχουν μελλοντικές αγορές για το φυσικό αέριο της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου, στην Ασία. Αυτό όμως απαιτεί να ξεπεραστούν οι προκλήσεις που μέχρι στιγμής εμποδίζουν την εκμετάλλευσή του.

Προκλήσεις

Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανάπτυξη των κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου είναι οι συνεχιζόμενες απειλές από την Τουρκία, όπως πρόσφατα αναγνώρισε ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης. Δεν πέρασε πολύς χρόνος μετά την ανακοίνωση της ανακάλυψης του Cronos-1, για να παρέμβει ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου και να θέσει σθεναρά τους ισχυρισμούς και τις απαιτήσεις της Τουρκίας.

Όσο παράλογα κι αν είναι αυτά, και παρά το γεγονός ότι δεν συμμορφώνονται με το διεθνές δίκαιο, οι επενδυτές θεωρούν ότι αποτελούν κίνδυνο για τις επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για την ανάπτυξη αυτών των κοιτασμάτων. Το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αποδείξει επανειλημμένα ότι είναι αρκετά έτοιμη να χρησιμοποιήσει το ναυτικό της για να επιβάλει τέτοιες απαιτήσεις, αποτρέπει τους επενδυτές από το να αναλάβουν τέτοιο ρίσκο.

Η άλλη πρόκληση είναι οι πολιτικές της ΕΕ για το μέλλον του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, που περιέγραψα προηγουμένως.

Ένα ερώτημα που τίθεται συχνά είναι: δεδομένων αυτών των προκλήσεων, γιατί οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου (IOCs) συνεχίζουν τις έρευνες και τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ;

Αυτές οι εταιρείες έχουν μακροπρόθεσμους ορίζοντες. Δραστηριοποιούνται σε πολλά μέρη του κόσμου και το κλειδί για τις δραστηριότητές τους -και την αγοραία αξία τους- είναι η επιτυχημένη εξερεύνηση για τη διατήρηση υγιών χαρτοφυλακίων αποθεμάτων. Ανάλογα με τις αγορές, επιλέγουν και αναπτύσσουν τις πιο υποσχόμενες ανακαλύψεις τους, αφήνοντας τις υπόλοιπες μέχρι να έρθει η σειρά τους.

Δεδομένης της κατάστασης στην περιοχή και των παγκόσμιων αναγκών ζήτησης φυσικού αερίου, αναμένω ότι η σειρά των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο θα έρθει αργότερα αυτή τη δεκαετία -εκτός, φυσικά, αν οι γεωπολιτικές καταστάσεις αλλάξουν συντομότερα.

Ο δρόμος μπροστά

Κλειδί για την υπέρβαση των προβλημάτων στην περιοχή και την προώθηση του αναφαίρετου δικαιώματος της Κύπρου να αναπτύξει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της, είναι η λύση του Κυπριακού. Οι προεδρικές εκλογές, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Τουρκία το 2023, θα δώσουν στους νέους Προέδρους νέες εντολές. Για την Τουρκία, το κρίσιμο ζήτημα είναι η διευθέτηση των τρομερά δύσκολων οικονομικών προβλημάτων της, αλλά και ο επαναπροσδιορισμός του μελλοντικού της ρόλου μέσα στην εξελισσόμενη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Αυτά θα απαιτήσουν στενότερη ευθυγράμμιση με την ΕΕ, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Η λύση του Κυπριακού θα άρει ένα σοβαρό εμπόδιο σε αυτές τις σχέσεις, ιδιαίτερα με τον μεγαλύτερο οικονομικό εταίρο της Τουρκίας: την Ευρώπη.

Σε μια συνέντευξη στις αρχές Αυγούστου στο ΚΥΠΕ, η Ursula von der Leyen μίλησε για ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Σχολίασε πιθανά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, λέγοντας ότι «μια συμφωνία μεταξύ των δύο κοινοτήτων για την εκμετάλλευση των πόρων υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ... μπορεί να ξεκινήσει μια ευρύτερη συζήτηση για τη διαχείριση της ενέργειας στην Κύπρο». Μετεκλογικά, αυτό το θέμα θα επανέλθει και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τον νέο Πρόεδρο.

Τέτοιες εξελίξεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν να ανοίξει ο δρόμος για τις IOCs, να επανεξετάσουν τα σχέδια εξαγωγής φυσικού αερίου της Κύπρου στις ασιατικές αγορές. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την επέκταση των υφιστάμενων τερματικών LNG της Αιγύπτου ή ακόμη -με περισσότερες ανακαλύψεις- και με την επαναφορά της ιδέας ενός τερματικού παραγωγής LNG στην Κύπρο.

Θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για έναν αγωγό από τα κυπριακά κοιτάσματα, να τροφοδοτεί τις ανάγκες ολόκληρης της Κύπρου με φθηνότερο φυσικό αέριο, σε σύγκριση με άλλες επιλογές. Προσφορά φυσικού αερίου στους Τουρκοκύπριους θα μπορούσε να συμβάλει στη λύση.

Σε περίπτωση που ξεπεραστούν οι γεωπολιτικές προκλήσεις που θέτει η Τουρκία, μια άμεση επιλογή για την Eni/TotalEnergies είναι να συνδέσει ανακαλύψεις στο τεμάχιο-6 με το γειτνιάζον κοίτασμα Zohr στην Αίγυπτο, έτσι ώστε το φυσικό αέριο να μπορεί στη συνέχεια να διοχετεύεται μέσω αγωγού στο Damietta LNG, για υγροποίηση και εξαγωγή. Αυτό θα μπορούσε να επιταχύνει την ανάπτυξη των ανακαλύψεων φυσικού αερίου στο τεμάχιο 6, και επίσης να αναπληρώσει το 20% έλλειμμα στην παραγωγή φυσικού αερίου από Zohr, ως αποτέλεσμα προβλημάτων διείσδυσης νερού.

Η Κύπρος πρέπει να προετοιμάσει μια μακροπρόθεσμη και ρεαλιστική στρατηγική για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της, σε στενή συνεργασία με τις IOCs που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ. Πρέπει επίσης να προετοιμάσει μια στρατηγική για την εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου σε περιφερειακό επίπεδο, προς υποστήριξη της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια.

*Ανώτερος συνεργάτης στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου