Συνταγματική έκρινε το Ανώτατο Δικαστήριο τη διεύρυνση του όρου μισθωτός - Τι σημαίνει αυτό για τους εργαζόμενους

Συνταγματική έκρινε το Ανώτατο Δικαστήριο τη διεύρυνση του όρου μισθωτός για σκοπούς κοινωνικών ασφαλίσεων, ενισχύοντας τη θέση εργαζομένων που απασχολούνται με καθεστώς παροχής υπηρεσιών στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν τη μετατροπή της σχέσης εργασίας τους σε εξαρτημένη.



Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε σύμφωνο με το Σύνταγμα σχετικό νόμο που είχε ψηφίσει η Βουλή και ο οποίος είχε αναφερθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το ερώτημα της Συνταγματικότητας. Η νέα ρύθμιση αναμένεται να έχει άμεση επίπτωση στη Δημόσια Υπηρεσία.

Πρόκειται για τον Νόμο με τίτλο «Ο περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τροποποιητικός) (Αρ. 6) Νόμος του 2021, ο οποίος ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 23 Απριλίου 2021, κατόπιν υποβολής σχετικής πρότασης νόμου από τους βουλευτές κ. Γιώργο Λιλλήκα εκ μέρους της Συμμαχίας Πολιτών, Κωστή Ευσταθίου εκ μέρους του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ, Γιώργο Περδίκη εκ μέρους του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών και Μιχάλη Γιωργάλλα εκ μέρους της Αλληλεγγύης.

Σκοπός της εν λόγω πρότασης νόμου ήταν η διερεύνηση του όρου «μισθωτός» για σκοπούς κοινωνικής ασφάλισης, ώστε κατά τρόπο ρητό να περιλαμβάνεται και η απασχόληση δυνάμει σύμβασης αγοράς υπηρεσιών ή οποιασδήποτε άλλης σχετικής σύμβασης, ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού τέτοιας σύμβασης, εφόσον αυτή χαρακτηρίζεται από σχέση εργοδότη-εργοδοτουμένου, προκειμένου οι εργαζόμενοι να έχουν όλα τα δικαιώματα και ωφελήματα, μεταξύ των οποίων και την καταβολή των κοινωνικών τους ασφαλίσεων ως μισθωτών και όχι ως αυτοεργοδοτουμένων.

Η επίμαχη διάταξη για τις ασφαλιστέες απασχολήσεις έχει ως εξής: 

«1. Απασχόληση στην Κύπρο προσώπου με βάση σύμβαση εργασίας ή μαθητείας ή αγοράς ή παροχής υπηρεσιών ή οιασδήποτε άλλης εργασιακής σύμβασης ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού αυτής κάτω από τέτοιες περιστάσεις, από τις οποίες μπορεί να συναχθεί ύπαρξη σχέσης εργοδότη και εργοδοτουμένου, περιλαμβανόμενης απασχόλησης στην Υπηρεσία της Δημοκρατίας».

Η θέση της κυβέρνησης, όπως διατυπώθηκε από τον γενικό εισαγγελέα, ήταν ότι ο νόμος επιδιώκει την ταύτιση της έννοιας «εξαρτημένης εργασίας» (contract of service) με την έννοια «σύμβαση παροχής υπηρεσιών» (contract for services), έννοιες εντελώς διαφορετικές. Επιπλέον, υποστηρίχθηκε ότι η πρόνοια «αγοράς ή παροχής υπηρεσιών» στον νόμο προσκρούει στο ενωσιακό δίκαιο, το οποίο διέπει τους δημόσιους διαγωνισμούς, μετατρέποντας το αποτέλεσμα της διεξαγωγής ενός δημόσιου διαγωνισμού σε σχέση εργοδότη-εργοδοτουμένου, παραβιάζοντας το γράμμα και το πνεύμα κοινοτικής οδηγίας.

Επιπρόσθετα, θέση του γενικού εισαγγελέα ήταν ότι ο νόμος παραβιάζει και το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος, αφού θα επιφέρει αύξηση των δαπανών του κράτους με την εξίσωση των παροχέων υπηρεσιών με τα μισθωτά πρόσωπα και με τη μετατροπή όλων όσων παρέχουν υπηρεσίες προς την κυβέρνηση σε μισθωτά πρόσωπα. Σε τέτοια περίπτωση, το κράτος θα κληθεί να καταβάλει εισφορές στα διάφορα ταμεία που διαχειρίζονται οι Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Τούτο θα επιφέρει επιβάρυνση του Πάγιου Ταμείου της Δημοκρατίας και αύξηση των εξόδων του Προϋπολογισμού κατά παράβαση του Συντάγματος.

Τέλος, ο γενικός εισαγγελέας υποστήριξε στο Ανώτατο Δικαστήριο ότι ο νόμος παραβιάζει τα Άρθρα 122 και 125.1 του Συντάγματος, καθότι εντάσσει τα πρόσωπα που παρέχουν υπηρεσίες στον δημόσιο τομέα, στον όρο «μισθωτός», για σκοπούς κοινωνικής ασφάλισης και, ουσιαστικά, στους δημόσιους υπαλλήλους, αρμοδιότητα την οποία έχει μόνο η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας (ΕΔΥ), ενώ παραβιάζεται και η συνταγματική εξουσία της ΕΔΥ να αποφαίνεται επί του διορισμού των δημοσίων υπαλλήλων.

Από την πλευρά του, ο κ. Α. Αγγελίδης, εκπροσωπώντας τη Βουλή των Αντιπροσώπων, υποστηρίζει πως η ψηφισθείσα νομοθεσία είναι σύμφωνη με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και με τις διατάξεις του Συντάγματος, ενώ σέβεται και τηρεί την Αρχή της Διάκρισης των Εξουσιών. Υπογραμμίζει, ιδιαίτερα, την προϋπόθεση του βασικού Νόμου 59(1)/2010, για «ύπαρξη σχέσης εργοδότη και εργοδοτουμένου» προκειμένου να μπορεί να θωρείται η σύμβαση αγοράς υπηρεσιών ως σύμβαση παροχής εξαρτημένης εργασίας. Πρόκειται, όπως ανέφερε, για προϋπόθεση που θα τυγχάνει εξέτασης από τον διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Το Ανώτατο Δικαστήριο δεν πείστηκε από τα επιχειρήματα του γενικού εισαγγελέα, απέρριψε την αναφορά και ο νόμος τώρα θα δημοσιευτεί.

Η εξέταση

Με βάση τις διατάξεις της νομοθεσίας, αλλά και όσα αναφέρει στο σκεπτικό της απόφασής του το Ανώτατο Δικαστήριο, η μετατροπή μιας σχέσης παροχής υπηρεσιών σε σχέση μισθωτής απασχόλησης δεν γίνεται αυτόματα.

Ο βασικός νόμος αναφέρει ότι πρόσωπο που παρείχε υπηρεσίες δυνάμει σύμβασης αγοράς υπηρεσιών, μπορούσε και δικαιούτο, ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού της σύμβασης, εφόσον οι περιστάσεις απασχόλησής του ήταν τέτοιες από τις οποίες μπορούσε να συναχθεί ύπαρξη σχέσης εργοδότη και εργοδοτούμενου, να αναγνωριστεί ως «μισθωτός» για τους σκοπούς κοινωνικής ασφάλισης.

Το Ανώτατο Δικαστήριο, στην απόφασή του, σχολιάζει ότι ο νόμος δεν δημιούργησε μια νέα κατηγορία μισθωτών, ούτε θέσπισε νέο δικαίωμα. Η κάθε «Απασχόληση», υπό περιστάσεις τέτοιες από τις οποίες μπορεί να συναχθεί η ύπαρξη «σχέσης εργοδότη και εργοδοτουμένου», εξακολουθεί να υφίσταται ως το κυρίαρχο στοιχείο της υπό αναφορά διάταξης. Το ίδιο ισχύει και για την απασχόληση δυνάμει «αγοράς ή παροχής υπηρεσιών ή οποιασδήποτε άλλης εργασιακής σύμβασης», ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού της, υπό την προϋπόθεση, πάντα, ύπαρξης, κατ' ουσίαν, μιας πραγματικής σχέσης εργοδότη και εργοδοτουμένου.

Αρμόδιος για την επίλυση ζητημάτων που αφορούν το κατά πόσον ένα πρόσωπο είναι μισθωτό ή αυτοτελώς εργαζόμενο είναι ο διευθυντής Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ο οποίος πριν τη λήψη της απόφασης διορίζει αρμόδιους λειτουργούς για διεξαγωγή πλήρους έρευνας.